Η Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης στην Προποντίδα

Η Ιερά Θεολογική Σχολή Χάλκης και η Ιερά Μονή της Αγίας Τριάδος

 Η σχολή ιδρύθηκε το 1844 και ανέστειλε την λειτουργία αυτής η Τουρκική κυβέρνηση για λόγους γνωστούς σε όλους, το έτος 1971, από τότε παραμένει, δυστυχώς, μέχρι σήμερα κλειστή, αδίκως και αντισυνταγματικώς από το τουρκικό κράτος.

Η Ιερά Σχολή της Χάλκης ιδρύθηκε εντός της Ιεράς Μονής της Αγίας Τριάδος που δεσπόζει στον βόρειο λόφο της νήσου Χάλκης στην Προποντίδα.

Σκοπός της ίδρυσης της σχολής ήταν η διάδοση του ορθόδοξου λόγου όχι μόνο εντός των ορίων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αλλά στα πέρατα του κόσμου.

Η επιμόρφωση του ιερού κλήρου, η καλλιέργεια της θεολογικής επιστήμης και η άρτια προετοιμασία κληρικών και λαϊκών στελεχών για την ανάληψη υπευθύνων καθηκόντων και θέσεων εις τους κόλπους της Εκκλησίας, γιατί αυτό καθίστατο επιτακτική ανάγκη.

Ο θεοσεβισμός του Θεοφίλου Καΐρη, ο οποίος εύρισκε γόνιμο έδαφος εν το Βαυαρικό νεοπα­γούς Ελληνικού Κράτους, οι προσηλυτιστικές δραστη­ριότητες των δυτικών ιεραποστόλων, καθώς και η διάδοση των αποτόκων της διαφωτίσεως νέων φιλο­σοφικών συνθημάτων και ιδεών, έπρεπε οπωσδήποτε να αντιμετωπισθούν, καταλλήλως, υπό της Μητρός Εκκλησίας.

Παρά τις δυσχέρειες και τις αντιξοότητες, παρά τους δισταγμούς και τις επιφυλάξεις, παρά τις ελλείψεις και τα εμπόδια, ο μέγας Πατριάρχης Γερμανός ο Δ’, τόλμησε το αποφασιστικό βήμα για το συμφέρον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, της Ορθοδοξίας και του Γένους, ιδρύων την περίφημη και γνωστή ανά τον κόσμο Σχολή της Χάλκης.

Αυτή, κατά το διάστημα της λειτουργίας της προσέφερε 950 περίπου αποφοίτους. Εξ αυτών 343 έγιναν Επίσκοποι, 12 ανήλθαν εις τον Οικουμενικό Θρόνο, ανά δύο εις τους θρόνους των Αγιοτάτων Πρεσβυγενών Πατριαρχείων Αλεξανδρείας και Αντιόχειας, 4 εις τον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο των Αθηνών και εις τον Τιράνων. Συν αυτών, 318 κληρικοί και οι υπόλοιποι ως λαϊκοί θεολόγοι, προσέφεραν και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους εις την Εκκλησία και το Γένος.

 

Η ιστορία της Σχολής (1844-1971) περιλαμβάνει τέσσερις περιόδους:

Α) Από το 1844-1919, τότε η σχολή είχε επτά τάξεις, τέσσερις λυκείου και τρεις θεολογικές, με ελάχιστες εξαιρέσεις, ήταν οχταθέσια.

Ήταν μία περίοδος αρκετά εκτενής, καλύπτουσα οκτώ περίπου δεκαετίας (1844-1915), από τις λαμπρότερες μέρες της ιστορίας της Σχολής.

Κλήρος και λαός μεριμνούσε για την όσον το δυνατόν αρτιότερη λει­τουργία και εμφάνιση της Σχολής. Αξιόλογα πρό­σωπα, με πρώτο τον Ηγούμενο-Σχολάρχη Σταυρουπόλεως Κωνσταντίνο Τυπάλδο (1844-1864) διηύθυνε τη Σχολή. Οι άριστοι εκ των αποφοίτων, λάμβαναν υποτροφίας, συνέχιζαν την ειδικότητα τους στις σπουδές τους εντός των Ορθοδόξων Θεολογικών Ακαδημιών της Ρωσίας η και τα Πανεπιστήμια της Εσπερίας, διοριζόμενοι κατόπιν καθηγητές εις αυτήν.

Β) Από το 1915-1923, καταργήθηκε το τμήμα του λύκειο, η Σχολή λειτούργησε ως πενταετές Ανώτατο Εκπαιδευτήριο.

Γ) Από το 1923-1951, επανήλθε η παλαιά επτατάξια μορφή της Σχολής. Αυτή η εποχή τυγχάνει  να είναι περίοδος αναπροσαρμογής εντός της Τουρκικής Δημοκρατίας και επιβιώσεως της Σχολής.

Δ) Από το 1951-1971, έχει η Σχολή επτά τάξεις, εκ των οποίων οι τρεις λυκείου και τέσσαρις θεολογικές, προστεθέντος ενός έτους εις το θεολογικό αυτής τμήμα.

Περίοδος, η οποία καλύπτεται εκ της πατριαρχίας του αοιδίμου Πατριάρχου Αθηναγόρα (1948-1972), ο οποίος επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον εις την εύρυ­θμη λειτουργία της Σχολής. Θεωρείται περίοδος ακμής, όπως και η πρώτη, αλλά το τέλος πολύ οδυνηρό και αγνώστου διάρκειας.

Κατά την διάρκεια της λειτουργίας της Σχολής δίδασκαν 36 κληρικοί και λαϊκοί καθηγητές. Παρατί­θεται κατωτέρω κατάλογος αυτών:

Διάκονος Χριστοφόρος Προδρομίτης, 1852-1854

Διάκονος Αγαθάγγελος, 1855-1856

Διάκονος Γρηγόριος Γώγος, 1856-1864

Διάκονος Κωνσταντίνος ή Κωνστάντιος Πληζιώτης,

1861-1865

Άρχιμ. Ιωάννης Αναστασιάδης, 1867-1875

Αρχιμ. Ιλαρίων Κουνάκης, 1871-1883

Άρχιμ. Γρηγόριος Ζιγαβηνός, 1872-1884.

Διακ. Κωνσταντίνος Βαφείδης, 1872-1878

Βασίλειος Γεωργιάδης, 1872-1880

Άρχιμ. Φιλάρετος Βαφείδης, 1875-1888

Άρχιμ. Ευμένιος Ξηρουδάκης, 1880-1886

Φίλιππος Παπαδόπουλος, 1881-1888

Άρχιμ. Μιχαήλ Κλεόβουλος, 1883-1888, 1898 Αρχιδιάκονος Φώτιος Αλεξανδρίδης, 1888-1891

Βασίλειος Αντωνιάδης, 1890-1926

Άρχιμ. Γερμανός Καραβαγγέλης, 1891-1896

Διακ. Γερμανός Βασιλάκης, 1892-1894

Χρηστός Άνδροΰτσος, 1895-1897, 1901-1905

Άρχιμ. Ιωάννης Ευστρατίου, 1896-1922

Παντολέων Κομνηνός, 1896-1923

Άρχιμ. Δημήτριος Γεωργιάδης, 1899-1914

Άρχιμ. Βασίλειος Στεφανίδης, 1912-1922

Ιωάννης Γ. Παναγιωτίδης, 1924-1962

Απόστολος Μέξης, 1931-1935

Γεώργιος Αναστασιάδης, 1934, 1940-1971

Εμμανουήλ Φωτιάδης, 1934, 1940-1971

Παύλος Σιδερίδης, 1940-1949

Αριστείδης Πασαδαϊος, 1947-1971

Βασίλειος Άναγνωστόπουλος, 1950-1971

Μητρ. Μύρων Χρυσόστομος Κωνσταντινίδης

Μητρ. Γέρων Εφέσου) 1951-1971

Κωνσταντίνος Β. Καλλίνικος, 1951-1971

Βασίλειος Σταυρίδης, 1951-1971

Ευάγγελος Φουντόπουλος, 1951-1971

Διακ. ’Ιάκωβος Τενεδιός, 1962-1964

Διακ. Αθανάσιος Παπάς, 1965-1971

 Μητρ. Ηλιουπόλεως καθ Θείρων) Άρχιμ. Κωνσταντίνος Χαρισιάδης, 1966-1971 Μητρ. Δέρκων)

Πολλές προσπάθειες κατεβλήθησαν και καταβάλ­λονται και άπειρα διαβήματα έχουν γίνει προς πάσα κατεύθυνση από το 1971 έως σήμερα, που δεν λειτουργεί η Σχολή της Χάλκης.

 

Ιστορικά στοιχεία της Ιεράς Μονής της Αγίας Τριάδος της Χάλκης.

Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος Χάλκης

Η Μονή είναι χτισμένη στην κορυφή του βόριου λόφου της Χάλκης, ενός εκ των ωραιότερων νησιών των Πριγκιποννήσων της Προποντίδας. Το νησί έχει σχήμα κώνου και η Μονή περιτριγυρίζεται από ένα πευκόφυτο δάσος. Η Μονή τιμάται στο όνομα της Αγίας Τριάδος.

Ο Πατριάρχης Κωνστάντιος ο Α’, ο από Σιναίου, στην «Κωνσταντινιάδα» του αναφέρει ότι «εκ παραδόσεως ιδρυτής της Μονής είναι ο Μέγας Πατριάρχης Φώτιος». Την μαρτυρία αυτή υιοθέτησαν και πλείστοι έκτοτε ιστορικοί και χρονογράφοι. Όπως ο Οικονόμος Κωνσταντίνος ο εξ Οικονόμων, Βαρθολομαίος ο Κουτλουμουσιανός, Μανουήλ Γεδεών και άλλοι.

Στη Μονή από το 1844 στεγάζετε η Ιερά Θεολογική Σχολή.

Επίσης ο Θεόδωρος Στουδίτης αποκαλούσε τη Μονή ως «ημετέρα Μονή». Ο τίτλος «καθηγούμενος η καθηγητής της Χαλκίτου» συναντάται αργότερα το έτος 1519, εν το υπ’ άριθμ. 59 χειρόγραφο της Μονής, εκεί σημειώνει ότι αυτό «πέφυκε του μοναστηριού της Χάλκης».

Η μη χρήση της ονομασίας της Μονής της Αγίας Τριάδος, και η χρήση της εκφράσεως «το μοναστήρι της Χάλκης» θα προέρχεται εκ του γε­γονότος ότι η Μονή ήτο οπωσδήποτε η περισσότερο γνωστή, διότι ήτο η αρχαιότερη, ιστορικότερη και κυριότερη Μονή της νήσου αυτής. Σε αντίθεση ίσως προς άλλες σε αυτό το νησί ιδρυθείσες, ταυτόχρονα, Μονές. Πάντως, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι, η Ιερά αύτη Μονή από των πρώτων ήμερών της ιδρύσεώς της, ετιμάτο έπ’ ονόματι της Αγίας και Ζωο­ποιού και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος, ως μαρτυρεί ο Θεόδωρος ο Στουδίτης.

Η Αυτοκράτειρα Αυγούστα Θεοδοσία και ο υιός αυτής Βασίλειος ο Α’, ο Μακεδών (867-886), χρησιμοποίησαν την «Μονήν Χαλκίτου» ως κατοικητήριο «διαίτης», εξ ου και η Μονή έλαβε την προσωνυμία «Μονή των Δεσποτών».

Κατά το έτος 1063, η βασίλισσα Αικατερίνη Κομνηνή, αφιέρωσε εις την Ιερά Μονή χειρόγραφο Ευαγγέλιο, και ονόμαζε αυτήν ρητώς ως «Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος της Χάλκης». Η μαρτυρία αύτη είναι η πρώτη, σαφής και βεβαία πληροφορία περί της ονομασίας της Μονής. Αργότερα, περί τα μέσα του ΙΣΤ αιώνος, ο Πατριάρχης Μητροφάνης ο Γ, ο Βυζάντιος, επανέλαβε την ονομασία αυτής, ως Μονής της Αγίας Τριάδος.

Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο: Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας Τριάδος Χάλκης Πριγκηποννήσων. Αθήνα 2008 του Μητροπολίτη Μοσχονησίων Απόστολου.