Ο θρυλικός παπά-Τζιρίτης (1852-1937) και οι Αρχάνες.
Ο ΠΑΠΑ-ΕΥΑΡΕΣΤΟΣ (ΓΕΩΡΓΙΟΣ) ΤΑΜΙΩΛΑΚΗΣ
΄Η ΠΑΠΑ-ΤΖΙΡΙΤΗΣ (1852-1937) ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΑΝΕΣ
Ο ΠΑΠΑΤΖΙΡΙΤΗΣ καταγότανε από τον ΄Αγιο Γεώργιο Λασιθίου και το 1886, χειροτονείται ιερέας στη Μονή Αγκαράθου, από τον τότε Μητροπολίτη Κρήτης ΤΙΜΟΘΕΟ Καστρινογιάνννη,και τοποθετείται,ως πρώτη του Ενορία, στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου του χωρίου Κασάνοι Πεδιάδος και τούτο γιατί εκεί είχε πλέον εγκατασταθεί, μετά τον γάμο του με την Ελένη Χανιωτάκη,σε ηλικία 37 ετών.
Στους Κασάνους η οικογένεια Ταμιωλάκη διατηρούσε «Μετόχι» και γι’ αυτό ο νεαρός Γεώργιος βρισκότανε τον περισσότερο χρόνο εκεί απασχολούμενος όπου κι ερωτεύτηκε τη μέλλουσα πρεσβυτέρα του.
Τα πρώτα νάματα της παιδείας τα είχε πάρει, προηγουμένως, στο σχολείο του χωριού του και από το Ελληνικό Σχολείο του Ψυχρού.
Υπήρξε μοναδικό φαινόμενο ταχύτητας και αντοχής και συγχρόνως μεγάλος πατριώτης,ποιητής και προπαντός άνθρωπος.Από το Λασίθι στους Κασάνους για τον Εσπερινό και επιστροφή στο Λασίθι, για να επανέλθει το πρωΐ και πάλι στους Κασάνους, για τη λειτουργία!..
Ένα από τα ακούσματα της εποχής του ήταν και τα παρακάτω:
«’Ενας Βενζέλος στα μυαλά κι ένας Π-Τζιρίτης στα πόδια»
Διηγούνται ακόμη ότι έπιανε το λαγό στ΄αγλάκι.στην ασκελιά τ΄αγρίμι,«την πέρδικα την πλουμιστή εις το φτερό την παίρνει».
Ένα άλλο άκουσμα ήταν το εξής: «΄Ηθελα νάμουνα ταχύς,σαν τον Παπά- Τζιρίτη,σε δυο λεπτά θα γύριζα,ολόκληρη την Κρήτη».
Στις 12/11/1900 λαμβάνει μέρος στον δεύτερο Μαραθώνιο και τερματίζει στο Παναθηναικό Στάδιο σε χρόνο 2 ώρες και 5΄,δηλαδή 53΄ νωρίτερα,από ότι είχε τερματίσει το 1896,στο ίδιο αγώνισμα, ο Σπύρος Λούης (2 ώρες,58΄και 50΄΄).΄Ετσι καθιέρωσε ένα παγκόσμιο ρεκόρ,το οποίο πιστεύω να ισχύει ακόμη και σήμερα.Τερματίζοντας πρώτος, ο κόσμος τον υποδέχτηκε με ζωηρές ζητωκραυγές φωνάζοντας:
«Γειά σου παπά Ευάρεστε.Γειά σου Παπά-Τζιρίτη.Εις την Αθήνα πάτησες και τίμησες την Κρήτη».
Η εφημερίδα «Νεολογος» των Αθηνών τον χαρακτήρισε τότε,κατά τη γνώμη μου καθ΄υπερβολή,λόγω του μεγάλου ενθουσιασμού, «διπλασίως αναπληρωτής του Αχιλλέα και του Οδυσσέα» και «Μέγας πεζοπόρος της υφηλίου».
Επίσης πήρε,κατά καιρούς μέρος,και σε άλλους αγώνες δρόμου μέσα και έξω από την Ελλάδα (Ευρώπη-Αμερική) με εξαιρετικές επιδόσεις. Ταυτόχρονα υπήρξε μεγάλος αγωνιστής των Κρητικών επαναστάσεων.
Στις Α ρ χ ά ν ε ς το 1897 υπήρξε αγγελιαφόρος του Νταφώτη,ο δε Ηλίας Βουτιερίδης τον χαρακτηρίζει,στο γνωστό περισπούδαστο βιβλίο του, « ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΕΠΙΛΕΚΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ», πρώτη έκδοση 1898,ως τον «ωκυοδέστερον» (ταχύτερον) κομιστή των διαταγών του Τάγματος των Επιλέκτων Κρητών.
Σαν αστραπή μεταφέρει τις διαταγές από το ένα οχύρωμα στο άλλο, από το « Τζε» στο « Γαλανό Παπούρι» και από κει στο « Καστέλλι» και στο « Πετροκέφαλο».Οι σφαίρες σφυρίζουν δίπλα του,μα καμιά δεν τον βρίσκει. «Γίνεται ελάφι και ζαρκάδι,που με τη γρηγοράδα του ανεβοκατεβαίνει τις κορφές και τα διάσελα για να μεταφέρει τα μηνύματα του αρχηγού του,για να συντονίσει αυτός τις ενέργειες του,ώστε να γίνει πιο αποτελεσματική η άμυνα ή η επίθεση,ανάλογα».
Όταν σε μία από τις μάχες των Αρχανών τραυματίζεται στην παλάμη του δεξιού του χεριού ο σημαιοφόρος του Τάγματος και το ιερό σύμβολο κινδυνεύει να βεβηλωθεί,ο θρυλικός ιερέας,ο ρ μ ά,αρπάζει τη σημαία,ενώ οι σφαίρες πέφτουν βροχή ολόγυρά του.Και τούτο γιατί ο Π΄ΤΖΙΡΙΤΗΣ διέθετε και αρετή και τόλμη,όπως το απαιτεί η κατάκτηση της Ελευθερίας,κατά τον ποιητή.
Τον δε Μάιο του 1897,που ο Νταφώτης διαλύει το τάγμα του, για να επιστρέψει στην Αθήνα,ο Π΄Τζιρίτης επιστρέφει,κι αυτός,στο χωριό του,στους Κασάνους,για να συνεχίσει τις ειρηνικές του απασχολήσεις και τις αθλητικές του δραστηριότητες.
Υπήρξε ανιδιοτελής ισοβίως και ουδέποτε πήρε σύνταξη αγωνιστή από την Πολιτεία ή καμιά άλλη βοήθεια για τις αθλητικές του δραστηριότητες,όπως ψάλλει και η λαική μούσα: «Και γράφτηκε αγωνιστής στη Βίβλο τη μεγάλη, αλλά λεφτά δεν ήπηρε γιατί τα πήραν άλλοι».Αντίθετα τιμωρήθηκε και διώχτηκε το 1910 από την τότε ηγεσία της τοπικής Εκκλησίας της Κρήτης,πιστεύω λόγω κακών εισηγήσεων και αστήρικτων καταγγελιών αντιζήλων του,με το αστείο δικαιολογητικό ότι διέπραξε το αμάρτημα του «τρέχειν».
Ουδέποτε όμως γόγγυσε,αντίθετα όλα τα υπέμενε με καρτερία λέγοντας συχνά: «Η ΥΠΟΜΟΝΉ ΣΤΟΝ ΆΝΘΡΩΠΟ ΕΊΝΑΙ ΜΑΡΓΑΡΙΤΆΡΙ. ΑΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΙ ΝΤΑΓΙΑΝΤΑ ΑΠ΄ΤΟ ΘΕΟ ΄ΧΕΙ ΧΑΡΗ».
Στις 15/12/1937, δύο μέρες μετά το άκουσμα του θανάτου του,η εφημερίδα «ΔΡΑΣΙΣ» του Ηρακλείου έγραψε: «Προχθές απέθανεν εις Κασσάνους Πεδιάδος,κηδευθείς υφ΄όλων των συγχωριανών του,ο ιερεύς Ευάρεστος Ταμιωλάκης,ο γνωστός υπό το όνομα Παπατζιρίτης.
Ο Παπατζιρίτης ήτο ηλικίας 85 ετών εθεωρείτο δε κατά τη νεότητά του,εις εκ των μεγαλυτέρων δρομέων του κόσμου,φημιζόμενος δια την καταπληκτικήν του ταχύτητα και αντοχήν.Τόσον εις Αμερικήν,όσον εις διαφόρους χώρας της Ευρώπης,είχε μετάσχει εις αγώνας δρόμου μεγάλων αποστάσεων,ερχόμενος πάντοτε πρώτος.
Ο Παπατζιρίτης μετέσχεν ενεργώς των διαφόρων Κρητικών Επαναστάσεων χρησιμοποιούμενος κυρίως ως αγγελιοφόρος και ως σύνδεσμος μεταξύ των διαφόρων ανταρτικών σωμάτων,λόγω της εξαιρετικής αντοχής και της ταχύτητος,αλλά και της τόλμης η οποία τον διέκρινε».
Ανάλογο αφιέρωμα έκαμε και η εφημερίδα «ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ» τόσο στις 12 όσο και στις 16 /12/1937.Δυστυχώς οι Αρχάνες δεν τον έχουν τιμήσει μέχρι σήμερα για την προσφορά του στην άμυνά τους το 1897.
Αντίθετα στη γενέτειρά του,στον ΄Αγιο Γεώργιο Λασιθίου, έχει στηθεί η προτομή του
Το 1993 ο εγγονός του Δημήτριος Νικολάου Κατσαράκης,φίλος και συνάδελφος, εξέδωσε και κυκλοφόρησε περισπούδαστο βιβλίο για τη ζωή και το έργο του παππού του,του Παπατζιρίτη,από το οποίο αντλήσαμε τα περισσότερα στοιχεία, καθώς και το φωτογραφικό υλικό, για το παρόν α φ ι έ ρ ω μ α σ τ η μ ν ή μ η τ ο υ,το οποίο, ας μου επιτραπεί να γράψω,αποτελεί μικρό δείγμα τιμής κι ευγνωμοσύνης εκ μέρους όλων των Αρχανιωτών, για τα όσα προσέφερε στους προγόνους τους στην διάρκεια της επανάστασης του 1897.
΄Ενας άλλος του εγγονός,ο Γεώργιος Κατσαράκης,εκδότης-δ/ντής της εφημερίδας «ΜΑΧΗΤΗΣ», δημοσίευσε στην εφημερίδα του,για πολλά χρόνια,σε εβδομαδιαίες συνέχειες, τη ζωή και τα έργα του Π΄Τζιρίτη.
Κλείνοντας θέλω να ομολογήσω ότι,για τη σύνταξη του παρόντος αφιερώματος, μου έδωσαν το ερέθισμα οι φίλοι Δημήτρης και Αναστασία Μαρκάκη-Καλαθάκη, τους οποίους θερμά ευχαριστώ.
Νίκος Γ.Χριστινίδης
Απρίλης 2020