Η ονομασία της Ιεράπετρας

Σύμφωνα με το γεωγράφο Στράβωνα, πρώτος οικιστής της θεω­ρείται ο Κύρβας, ένας από τους Κορύβαντες, τους πρώτους δηλα­δή μυθολογικά ανθρώπους, γι’ αυτό και το πρώτο της όνομα ήταν Κύρβα η Κορύβα:

«Οι Κουρήτες Αιός τροφείς λέγονται· Κορύβαντα δε τούτων εταίρον Ιεραπύτνης όντα κτίστην παρά Ροδίοις παρασχείν πρόφασιν τοις Πραισίοις…» (Βιβλ. I’ κεφ. Γ’ παρ. 19 έδαφ. 472)

Η λατρεία των Κορυβάντων ήταν πολύ διαδεδομένη στη Μι­κρά Ασία και τη Ρόδο πολλές δε φορές ταυτίστηκαν με τους Κου­ρήτες και έτσι λατρεύτηκαν στην Κρήτη αν και σε όρκους συνθη­κών των Ιεραπυτνίων ξεχωρίζονται με σαφήνεια. Στη Ρόδο από την οποία ήλθε ο Κύρβας, οι Κορύβαντες ταυτίζονται με τους Τελχίνες. Ο ίδιος γεωγράφος μιλώντας για την Ιεράπυτνα – την αρχαία δηλαδή Ιεράπετρα – καταλήγει:

«…τής δέ Ίδης λόφος Πύτνα, άφ’ ου Ίεράπυτνα ή πόλις…»

Προφανώς ο Στράβων κάνει σύγχυση και μιλά για Ίδη αντί Δί­κτη.

Ο Στέφανος Βυζάντιος που έζησε τον 6ο μ.Χ. αιώνα γράφει στο Γεωγραφικό Λεξικό του:

«Ίεράπυτνα πόλις Κρήτης, ή πρότερον Κύρβα, εϊτα Πύτνα, είτα Κάμιρος εΐθ’ ούτως Ίεράπυτνα. Τό έθνικόν Ίεραπύτνιος» προσθέτοντας έτσι καί τίς όνομασίες Πύτνα καί Κάμιρος στήν πό­λη. Μέ τό όνομα Κάμιρος γίνεται κάτι περισσότερο άπό βέβαιη ή άνάμιξη τών Ροδίων στήν κτίση τής πόλης καί μάλιστα τών κα­τοίκων τής άρχαιότατης αύτής πόλης τής Ρόδου πού φέρνει τό ί­διο όνομα.

Άλλες παραδόσεις θέλουν κτίστες της πόλης τους Σημίτες,
τους Φοίνικες, τους Αιγύπτιους και αυτούς τους Δωριείς.

Ετυμολογικά η ιστορική ονομασία της Ιεράπετρας παράγεται από το «Ιερά» και το «Πύτνα» που είναι Πελασγική ονομασία του λόφου, της πέτρας και αναμφίβολα δείχνει τη λατρευτική ση­μασία του χώρου γύρω από τον οποίο δημιουργήθηκε ο πρώτος οικισμός. Δωρική απόδοση του ονόματός της είναι «Ιαράπυτνα». Αναφέρεται επίσης από τον Πλίνιο, τον Πτολεμαίο, τον Συνέκδη­μο του Ιεροκλή, τα Notitiae Graecorum Episcopatum, στους καταλόγους δηλαδή του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ακριβέστατη είναι η αναφορά στην Ιεράπετρα των Σταδιασμών, βιβλίου ναυτι­κού που γράφτηκε στα βυζαντινά χρόνια:

«Άπό Σαμώνιον εις Ίεράν Πύδναν στάδιοι π’· πόλις έστίν

έχει όρμον έχει δε καί νήσον (ή) καλείται Χρυσέα- έχει λιμένα καί ΰδωρ».

Προφανώς εδώ το στάδιο έχει τη σημασία του χιλιομέτρου και πράγματι το Σαμώνιο, ο σημερινός Κάβο Σίδερος, απέχει από την Ιεράπετρα περίπου 80 χιλιόμετρα.

Η Ιεράπετρα δεν λείπει από κανένα κατάλογο των 100 πόλεων της Κρήτης, που συνέταξαν επώνυμοι και ανώνυμοι συγγραφείς το μεσαίωνα, κυρίως προσπαθώντας να προσδιορίσουν την Ομη­ρική «εκατόμπολη». Εκεί όπου παρατίθενται στοιχεία περισσότε­ρα από την παράθεση του ονόματός της πόλης, αυτά είναι παρμέ­να από τον Στράβωνα και τον Στέφανο τον Βυζάντιο. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι σε ορισμένους συγγραφείς η Ιεράπετρα απαντάται σαν Ιεράπολης και Ιερά Πόλη.

Το κείμενο αντλήθηκε από το βιβλίο: Ιεράπετρα η νύμφη του Λιβυκού. Έκδοση Δήμου Ιεράπετρας 1982. Νίκου Π.Παπαδάκη αρχαιολόγου.

Να αναφέρω σε αυτό το σημείο ότι, δεν λέγετε πλέον το πέλαγος νότια της Κρήτης Λιβυκό, έχει μετονομαστεί σε Νότιο Κρητικό Πέλαγος.