Ιερά Μονή Βροντησίου

H Ιερά Μονή Βροντισίου (νεότερη γραφή: Βροντησίου) είναι ανδρική μονή στην επαρχία Καινούργιου, του Νομού Ηρακλείου, ανάμεσα στα χωριά Ζαρός και Βορίζα, στους νότιους πρόποδες του Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 550 μ. Υπάγεται στο Ζαρό, από τότε που ήταν ακόμα κοινότητα. Βρίσκεται σε τοπίο με πανοραμική θέα προς την Μεσσαρά και στα Αστερούσια Όρη. Ο δίκλιτος ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Αντώνιο και στην Αναψηλάφηση του Αποστόλου Θωμά. Υπήρξε Μετόχι της Μονής Βαρσαμόνερου. Κατά την απογραφή του 2001 είχε τρις μοναχούς.

Το Βροντήσι όπως το λένε οι ντόπιοι, είναι ένα ακόμα μοναστήρι από αυτά που έχουν ακμάσει, που έχουν λεηλατηθεί, που έχουν ερημωθεί, και που παρόλα αυτά επιβιώνουν και στις μέρες μας.

 Μαρτυρίες για τη ύπαρξη της μονής υπάρχουν σε γραπτά του 1400, που σημαίνει ότι η Μονή υπήρχε νωρίτερα. Το βροντήσι ήκμασε κυρίως μετά το 1500, προφανώς λόγο των ελευθεριών που έδωσαν οι Ενετοί στους Κρητικούς, βλέποντας την Κωνσταντινούπολη να έχει πέσει, και τους Οθωμανούς να επεκτείνονται με γοργούς ρυθμούς. Το όνομα Βροντήσι οφείλεται στον ιδρυτή της Μονής που ονομαζόταν Βροντίσης. Λέγεται ότι ο ζωγράφος Μιχαήλ Δαμασκηνός (16ος-17ος αιώνας) υπήρξε μοναχός στο Μοναστήρι αυτό, άλλωστε στο μοναστήρι λειτουργούσε και σχολή ζωγραφικής.     

Στην εξωτερική είσοδο υπάρχει μαρμάρινη κρήνη του 15ου αιώνα, με ανάγλυφη παράσταση των Πρωτόπλαστων στον Παράδεισο, τον Παντοκράτορα και τέσσερις ακόμα μορφές, που συμβολίζουν τους ποταμούς της Εδέμ.

Δεξιά και αριστερά της εισόδου του Μοναστηριού, δεσπόζουν δύο υπέρ αιωνόβιοι πλάτανοι με αρκετά μέτρα περίμετρο κορμού.

 Έπειτα από την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους το 1648 και την εδραίωση τους το 1669 με την κατάκτηση του Χάνδακα, η Μονή Αρκαδίου ερημώθηκε και οι μοναχοί της αναζήτησαν καταφύγιο στο Βροντίσι, όπως αναφέρεται και από τον Μπουνιαλή.

Εξαιτίας της θέσης του, το Μοναστήρι χρησιμοποιήθηκε ως επαναστατικό κέντρο κατά τις κρητικές επαναστάσεις του 19ου αιώνα. Το 1866 εγκαταστάθηκε στο Βροντίσι το στρατηγείο του Καπετάν Κόρακα, και από το σημείο αυτό κηρύχθηκε η επανάσταση στην κεντρική και στην ανατολική Κρήτη. Αργότερα κατά την τριετή επανάσταση 1866-1869 σφαγιάστηκαν οι μοναχοί, κάηκαν 300 ελαιόδεντρα, και τα σιτηρά, ενώ το μοναστήρι εγκαταλείφθηκε, και ο Σαδιά Αγάς από το Ζαρό μετέτρεψε τη μονή σε μαντρί για τα πρόβατά του.

Το παραπάνω κείμενο αποτελεί συρραφή αποσπασμάτων το 2008