Ύμνος στον Ιωάννη Ν.Νταφώτη

Ο στρατιωτικός ηγέτης Ιωάννης Νικολάου Νταφώτης

Ο στρατιωτικός ηγέτης είναι ο άνθρωπος, ο αρχηγός, ο καθοδηγητής που διαθέτει την ικανότητα να παρακινεί, να επηρεάζει και να κατευθύνει τους άλλους σε μια συντονισμένη προσπάθεια για την επίτευξη ενός σκοπού αναγνωρισμένης αξίας. Ο λοχίας του ελληνικού ιππικού και Διοικητής του Τάγματος Επίλεκτων Κρητών στην Επανάσταση του 1897 Ιωάννης Ν. Νταφώτης, ήταν προικισμένος με όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός χαρισματικού στρατιωτικού ηγέτη.

Κατά τον Θουκυδίδη, δυο είναι οι βασικές παράμετροι της στρατιωτικής ηγεσίας: η προσωπικότητα του ηγέτη και η στρατηγική του. Ο συνδυασμός αυτών των παραμέτρων με ανάλογους χειρισμούς αναδεικνύονταν ο στρατιωτικός ηγέτη. Ο Περικλής, ο Αλκιβιάδης, ο Δημοσθένης, ο Αρχίδαμος, ο Φορμίωνος, ο Βρασίδας, ο Νικίας και πολλοί άλλοι υπήρξαν ηγέτες με ξεχωριστή προσωπικότητα και ιδιαίτερες αρχές.

Ο Θουκυδίδης είχε την απόλυτη συναίσθηση και γνώση της δύναμης του ηγέτη και γνώριζε πώς οι αποφάσεις του μπορούν να επηρεάσουν ανθρώπους, καταστάσεις, να καθορίσουν ενδεχομένως την πορεία ενός ολόκληρου λαού ή και να αλλάξουν τη ροή της ιστορίας. Ο Επιτάφιος του Περικλή είναι το κατ’ εξοχήν απόσπασμα του έργου του όπου σκιαγραφείται η προσωπικότητα του μεγάλου ηγέτη. Ο Θουκυδίδης μεταφέρει τον καθαρό λόγο του Περικλή και αναδεικνύει το ηθικό ανάστημα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που πρέπει να διαθέτει ο επιτυχημένος ηγέτης. Τα χαρακτηριστικά αυτά γνωρίσματα του στρατιωτικού ηγέτη, κατά τον Θουκυδίδη είναι:

• Διορατικότητα και ικανότητα πρόβλεψης.
• Ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων – Καινοτομία.

Αποτελεσματικότητα στην επικοινωνία. Διαχείριση του ηθικού των στρατιωτών.

Κατάρτιση – Γνώσεις

• Θάρρος – Αποφασιστικότητα- Αντοχή- Ενθουσιασμός.
• Δικαιοσύνη – Ανιδιοτέλεια – Ακεραιότητα – Καλή συμπεριφορά – Σεμνότητα – Σύνεση.

Παρακάτω θα αναλυθούν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του στρατιωτικού ηγέτη Ιωάννη Ν. Νταφώτη και ο χαρακτήρας του, ο οποίος κατά τον Θουκυδίδη διαμορφώνεται από δύο αλληλοεπιδρώμενες ομάδες χαρακτηριστικών, δηλαδή τις Αξίες (Αφοσίωση, Καθήκον, Σεβασμός, Ανιδιοτέλεια, Τιμή, Ακεραιότητα, Προσωπικό θάρρος) και τα Χαρακτηριστικά Γνωρίσματα. Επίσης, θα αναλυθούν τα πνευματικά, φυσικά και συναισθηματικά χαρακτηριστικά του, οι διαπροσωπικές, διανοητικές, τεχνικές και τακτικές ικανότητές του και τέλος το έργο και οι ενέργειες του στρατιωτικού ηγέτη I. Νταφώτη, που συνίστανται στην επιρροή επί των υφισταμένων του, στη λειτουργικότητα (σχεδιασμός, προπαρασκευή, εκτέλεση) για την εκπλήρωση της αποστολής του, στη βελτίωση του προσωπικού του και του Τάγματός του γενικότερα.

Ο στρατιωτικός ηγέτης προκείμενου να εκπληρώσει σωστά το καθήκον του, πρέπει να διακρίνεται από τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά γνωρίσματα τα οποία, κατά τον Θουκυδίδη, αναλύονται όπως παρακάτω.

Διορατικότητα και ικανότητα πρόβλεψης

Το βασικότερο γνώρισμα των στρατιωτικών και πολιτικών ηγετών είναι η ικανότητά τους στη σωστή πρόβλεψη. Ο Θουκυδίδης επιδοκιμάζει την ικανότητα πρόβλεψης του Θεμιστοκλή, τον αναφέρει συχνά στην Ιστορία του Πελοποννησιακού Πόλεμου και πιστεύει πως ο ηγέτης πρέπει να διαθέτει διορατικότητα, κυρίως όσον αφορά τον τρόπο και τα μέσα που πρέπει να χρησιμοποιηθούν προκείμενου να επιτύχουν οι στρατηγικοί χειρισμοί του. Ο Θεμιστοκλής ήταν αυτός που έδωσε σημασία στην οχύρωση και στα αμυντικά έργα της Αθήνας. Γνώριζε πως μόνο με ένα ισχυρό αμυντικό μηχανισμό θα μπορούσαν οι Αθηναίοι να αντιμετωπίσουν τον οποιονδήποτε εχθρό.

Την ίδια λογική ήρθε λίγο αργότερα να ακολουθήσει και ο Περικλής, εγκαινιάζοντας ταυτόχρονα μια νέα τακτική πολέμου. Προσπάθησε και κατάφερε να πείσει τους συμπατριώτες του, αντί να αναμετρηθούν με το ισχυρότατο πεζικό των Σπαρτιατών, να οχυρωθούν πίσω από τα τείχη της πόλης και παράλληλα, χρησιμοποιώντας το ναυτικό τους, να πλήττουν τον εχθρό με αιφνιδιαστικά αντίποινα και με επιδρομές στις ακτές της Πελοποννήσου. Ο Περικλής ήταν προνοητικός και είχε διαβλέψει πως μια απευθείας αντιπαράθεση με το σπαρτιατικό πεζικό θα σήμανε ολοκληρωτική καταστροφή για την Αθήνα. Αντίθετα, μια τακτική εξουθένωσης του εχθρού με κλιμακούμενα αντίποινα θα είχε καλύτερα αποτελέσματα. Οι διάδοχοι του Περικλή, ελάχιστα διορατικοί και πολύ δημαγωγικοί, οδήγησαν τους Αθηναίους στην ήττα.

Ο Θουκυδίδης γράφει ότι: «Σπάνια πετυχαίνει κανείς όταν κινείται από το πάθος, ενώ πολλά μπορεί να πετύχει όταν ενεργεί με προβλεπτικότητα». Η προβλεπτικότητα και η διορατικότητα του I. Νταφώτη διακρίνεται σε όλες τις φάσεις του αγώνα. Στις σελίδες 62-63 του βιβλίου του Η. Π. Βουτιερίδη Το Ημερολόγιον του Τάγματος Επίλεκτων Κρητών – Αρχάνες 1897, με την άφιξή του στις Αρχάνες στις 19-2-1897, ο I. Νταφώτης επιθεώρησε τα επίκαιρα σημεία και παρακολούθησε τις κινήσεις των Οθωμανών και μετά από πολύωρη μελέτη του εδάφους εγκατέστησε φρουρούς στα παραπάνω σημεία και στις εξόδους των Αρχανών για να αποτρέψει τη φυγή, κυρίως των πλουσίων Αρχανιωτών οι οποίοι ήσαν έτοιμοι να εγκαταλείψουν τις Αρχάνες. Στις σελίδες 70-73, άρχισε να κατασκευάζει οχυρωματικά έργα γύρω από τις Αρχάνες.

Στις σελίδες 88-90, με επιστολή του προς τον λοχαγό μηχανικού και αρχηγό των Ανατολικών Επαρχιών, γιο του Καπετάν Μιχάλη, Αριστοτέλη Κόρακα γράφει: «… να στρέψητε την προσοχήν σας άπασαν επί των Αρχανών…» διότι «…απέφυγον μάχην …ένεκενελλείψεως πολεμοφοδίων…» Στις 91-98, στη μάχη της 27^ης Φεβρουάριου στις Αρχάνες, φαίνεται: «το προμαντευτικό πνεύμα και η κρίσις του Διοικητού περί επικείμενης επιθέσεως των Οθωμανών...», η προβλεπτικότητα και η διορατικότητα του I. Νταφώτη. Στις σελ. 98-99, την επομένη της μάχης, οι Αρχάνες ενισχύονται: «διά παν ενδεχόμενον…»

Στις σελίδες 100-103, ο Νταφώτης σε επιστολή του Προς τους Ναυάρχους και Αντιπροσώπους των Μ. Χριστιανικών Δυνάμεων, υπενθυμίζει σ’ αυτούς ότι: «Η Ελλάς σας εξήγαγε του βορβόρου των κοινωνικών προλήψεων και του σκότους της αμαθείας» και γι’ αυτό οι ενέργειές τους δεν θα πρέπει να κλίνουν υπέρ των Οθωμανών. Στις σελίδες 110-112, η διορατικότητα του Νταφώτη είναι καταφανής από την απόφασή του να στείλει δύο αξιωματικούς στον Βασιλιά για να του ζητήσουν εφόδια και πυρομαχικά για τις Αρχάνες και την επαρχία Πεδιάδος.

Στις 3 Μαρτίου 1897 (σελ. 112-116) αφίχθησαν στις Αρχάνες οι υπολοχαγός πυροβολικού Κυριάκος Πιερράκος Μαυρομιχάλης, ο ανθυπολοχαγός ιππικού Κυριάκος Βαρδουλάκης και ο πρίγκηπας Εμμανουήλ Υψηλάντης οι οποίοι, αφού επιθεώρησαν τα αμυντικά έργα των Αρχανών, εξέφρασαν το θαυμασμό τους για τα έργα και τον τρόπο φρούρησης των Αρχανών και υποσχέθηκαν ότι: «θα ενήργουν όπως ενισχυθεί η φρουρά του προπυργίου τούτου των ανατολικών επαρχιών.»

Στις σελίδες 130, 137, 143, 144, 146, 156, 160, 162 και 166, ο Νταφώτης με διορατικότητα και προβλεπτικότητα ενισχύει τη φρουρά των Αρχανών και τοποθετεί αυτήν σε κατάλληλα σημεία, με αποτέλεσμα στη μάχη της 15^ης Μαρτίου να αποκρουσθούν με επιτυχία οι Οθωμανοί (15.000 περίπου Τούρκοι και Τουρκοκρητικοί). Στις σελίδες 176 (μέτρα για αντιμετώπιση νόσων από οθωμανικά ζώα), 255-272 (μάχη της 8^ης Απριλίου εν Αρχάναις), ο Νταφώτης ενεργώντας με πρόβλεψη και διορατικότητα δικαιώθηκε για τις ενέργειές του. Στις σελίδες 273- 287 (μάχη της 9^ης Απριλίου εν Αρχάναις), αποδεικνύεται και πάλι η προβλεπτικότητά του σε όλο της το μεγαλείο. Με 1.500 άνδρες απέκρουσε περίπου 15.000 Τούρκους, Τουρκοκρητικούς και άλλους Ασιάτες. Στη μάχη αυτή είναι καταφανής η ηγετική δεινότητα του Διοικητή του Τάγματος.

Ο συγγραφέας του βιβλίου (σελ. XXII) Ημερολόγιον του Τάγματος Επίλεκτων Κρητών, λογοτέχνης Ηλίας Βουτιερίδης (1874-1941), κριτικός της λογοτεχνίας, υπασπιστής και γραμματέας του Τάγματος, ως άλλος Θουκυδίδης και σύγχρονος πολεμικός ανταποκριτής, εξυμνεί τις αρετές του Διοικητή του I. Νταφώτη γράφοντας (σελ. 299): «Αλλ’η κύρια δύναμις, η διέπουσα και συγκροτούσα αυτούς … ήταν ο Διοικητής.» Ο I. Νταφώτης (σελ. 60), μόλις αποβιβάστηκε στον όρμο Τηγάνι στη Χερσόνησο: «συνεκάλεσεν εις συμβούλιον τινάς των ακολουθούντων αυτόν νέων φοιτητών, ους είχεν ως αξιωματικούς του και διά της μελέτης του χάρτου της Κρήτης, υπέδειξεν αυτοίς, ότι το σπουδαιότερον μέρος, εις ο έδει να στρέψωσι την προσοχήν των και εν ωηδύναντο να δράσωσιν ήσαν αι Αρχάναι.»

Ο I. Νταφώτης, ως άλλος Θεμιστοκλής και Περικλής, αναγνώρισε αμέσως και μάλιστα από το χάρτη, αλλά και από την πείρα του στην Επανάσταση του 1896 στο Ηράκλειο, τη σημασία που είχαν οι Αρχανες για την επιτυχή έκβαση του αγώνα. Δηλαδή μόνο αν καθίσταντο οι Αρχάνες προπύργιο των ανατολικών επαρχιών, ή Βερντέν της Κρήτης, όπως γράφει στο δοκίμιό του ο ηρωικός συνταγματάρχης Αντώνιος Μπετεινάκης, θα ευοδωνόταν η Επανάσταση. Όπως ο Θεμιστοκλής και ο Περικλής κατόρθωσαν να πείσουν τους Αθηναίους να οχυρώσουν την πόλη τους, έτσι και ο Νταφώτης έπεισε τους Αρχανιώτες -και κυρίως την περίεργη Επιτροπή τους- για την αμυντική οχύρωση της κωμόπολής τους. Η φιλονικία μεταξύ της Επιτροπής Αμύνης των Αρχανών και του I. Νταφώτη μας θυμίζει άλλες εποχές, δηλαδή τη σύγκρουση στρατιωτικών και πολιτικών στην Επανάσταση του 1821.

Ο Νταφώτης, αντί να αναμετρηθεί με τον τακτικό Τουρκικό στρατό -περίπου 20.000- και με τους σκληρούς Τουρκοκρητικούς (σελ. XXV), τους Βεγγάζιους και λοιπούς Ασιάτες (σελ. XXVII), οχυρώθηκε στις Αρχάνες και παράλληλα με αιφνιδιαστικές αντεπιθέσεις κατά του Σκαλανίου, του Αγίου Σύλλα και του Αγίου Βλάσση έπληττε τον εχθρό. Ο I. Νταφώτης, όπως και οι Περικλής και Θεμιστοκλής, ήταν διορατικός και είχε αντιληφθεί ότι μία απευθείας αντιπαράθεση με τους πολυάριθμους Οθωμανούς θα αποτύγχανε ολοκληρωτικά, ενώ με την τακτική της ενεργητικής άμυνας οι Αρχάνες δεν θα έπεφταν στα χέρια των Τούρκων και η Επανάσταση θα είχε ένδοξο τέλος.

Ως συμπέρασμα μπορεί να διατυπωθεί, ότι το χάρισμα της διορατικότητας και της προβλεπτικότητας είναι αυτό που ξεχωρίζει τον μέτριο από τον μεγάλο ηγέτη, διότι απαιτείται μεγάλη αναλυτική και συνθετική ικανότητα ώστε αυτός να μπορέσει να αξιοποιεί την εμπειρία του παρελθόντος (ο I. Νταφώτης ήταν λοχίας του ελληνικού ιππικού, είχε λάβει μέρος με τη Λεγεώνα των Ξένων στην εκστρατεία των

Γάλλων κατά της Δαχομέης, σημερινό Μπενίν, και στην επανάσταση του 1896 στην Κρήτη), να εκτιμά τις τρέχουσες συνθήκες και να αποφασίζει για το μέλλον και τον τρόπο με τον οποίο θα οδηγηθεί αποτελεσματικά στο στόχο του.

Ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων – Καινοτομία

Ο πόλεμος επινοεί τέχνες, γράφει ο Θουκυδίδης, και ο ηγέτης με μυαλό οξύ πρέπει να εκτιμά γρήγορα τις συνθήκες και τα δεδομένα και μετά να προβαίνει σε αποτελεσματικούς στρατηγικούς χειρισμούς. Για τον Θουκυδίδη, το χάρισμα της ταχύτητας στη λήψη αποφάσεων, σε συνδυασμό με την καινοτομία είναι από τα βασικότερα χαρακτηριστικά που πρέπει να διαθέτει ένας ηγέτης. Το παραπάνω χαρακτηριστικό γνώρισμα ήταν ένα από τα βασικά γνωρίσματα του I. Νταφώτη. Σε όλες τις μάχες του αγώνα είναι καταφανής η ταχύτητα με την οποία έπαιρνε αποφάσεις και η καινοτομία που παρουσίαζαν αυτές.

Στη σελ. 93, ο I. Νταφώτης: «αντιληφθείς καθαρώς τον κίνδυνον διά του τηλεσκοπίου του, αποστέλλει πάραυτα τον παρ’ αυτού ιστάμενον Εμμανουήλ Καπετανάκη, υιόν του αρχηγού Αρχανών, να ενισχύσει τους επί του Γιούκτα διά πεντηκοντάδος μαχητών.» Στις σελ. 96-98 (μάχη της 27^ης Φεβρουάριου εν Αρχάναις), ο Διοικητής του Τάγματος με την ταχύτητα των αποφάσεών του κατορθώνει με 800 άνδρες να αποκρούσει 1.000 στρατιώτες του τακτικού Τουρκικού στρατού και 4.000 άτακτους, δηλαδή Τουρκοκρητικούς. Στις σελ. 145- 168, στη μάχη της 15^ης Μαρτίου εν Αρχάναις, ο I. Νταφώτης και πάλι με την ταχύτητα των διαταγών του και με τις καινοτομίες του κατόρθωσε να αποκρούσει με 1.300 άνδρες 20.000 περίπου τακτικό τούρκικο στρατό και Τουρκοκρητικούς. Επειδή οι Χριστιανοί ήσαν καλώς οχυρωμένοι είχε ως αποτέλεσμα: «ναμάχονται ολίγοι κατά πολλών, να έχωσιν ολιγοτέρας απώλειας και να εξέρχονται του αγώνος νικηταί.»

Τα αποτελέσματα ήσαν τα ίδια και στις μάχες της 1^ης Απριλίου (σελ. 218-223), της 2^ης Απριλίου (σελ. 252-254), της 8^ης Απριλίου (σελ. 255-269) όπου ο I. Νταφώτης με 800 άνδρες απέκρουσε 10.000 περίπου, από τους οποίους οι 2.500 ήσαν τακτικός στρατός και μια πυροβολαρχία. Στη μάχη της 9^ης Απριλίου εν Αρχάναις (σελ. 273-287), όπου: «Αναμετρήθημεν 1.500Χριστιανοί προς εχθρόν παρατάξαντα όλας τας υπαρχούσας αυτών δυνάμεις υπερβαινούσας τας 12.000…» Ο I. Νταφώτης, ως έμπειρος μαχητής, εκτιμούσε γρήγορα τις κινήσεις των Τούρκων και ανάλογα τοποθετούσε τους άνδρες του στην οχυρωμένη τοποθεσία των Αρχανών με καινοτόμες και ταχύτατες αποφάσεις.

Αποτελεσματικότητα στην επικοινωνία – Διαχείριση του ηθικού των υφισταμένων

Η επικοινωνιακή ικανότητα του ηγέτη είναι πολύ σημαντική για τον Θουκυδίδη. Πρέπει να εμπνέεις για να σε ακολουθούν. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Ο ηγέτης πρέπει να ξέρει να χειρίζεται τη μάζα. Πρέπει να γνωρίζει τον τρόπο όχι μόνο για να καθοδηγεί, αλλά και για να εμψυχώνει τους υφιστάμενούς του. Ο Θουκυδίδης πίστευε ότι η ικανότητα του στρατιωτικού ηγέτη να διοικεί σωστά, προϋποθέτει την καλή επικοινωνία που πρέπει να έχει αυτός με το στράτευμά του και την ικανότητα να ελέγχει το ηθικό και να εμπνέει αυτούς που τον ακολουθούν. Ο Περικλής κλήθηκε να εμψυχώσει τους Αθηναίους μετά το μεγάλο λιμό: «Ο Περικλής βλέποντάς τους να αγανακτούν και να βαρυγκωμούν για όλα όσα είχε ο ίδιος υπόψιν του ότι θα συμβούν, κάλεσε σύναξη του λαού θέλοντας να τους εγκαρδιώσει και να μαλακώσει την οργισμένη τους διάθεση και συνάμα να τους βγάλει από την ψυχή τους το μεγάλο τους φόβo>.

Ο ηγέτης πρέπει να πείθει τους μαχητές του να αγωνίζονται για έναν κοινό σκοπό μέχρις εσχάτων. Κανείς δεν θυσιάζει τη ζωή του χωρίς λόγο. Κανείς δεν ρίχνεται σε έναν πόλεμο με ευχαρίστηση. Πρέπει να έχει πειστεί για το σκοπό και να είναι έτοιμος να αγωνιστεί για να τον επιτύχει. Η αποτελεσματικότητα του I. Νταφώτη στην επικοινωνία και η διαχείριση του ηθικού των ανδρών του ήταν χαρακτηριστική και αναλύεται όπως παρακάτω: «Η αφοσίωση του (του Η. Βουτιερίδη, σελ. XXV) στον αρχηγό και Διοικητή του, το λοχία Νταφώτη, που δεν ανταλλάσσει το βαθμό του λοχία με κανένα άλλο, ούτε με του φρουράρχου Αρχανών, είναι συγκινητική.» Μέσα από τις γραμμές του ψυχογραφείται ένας μοναδικός αρχηγός, του οποίου η ταπεινοφροσύνη ως προς τα αξιώματα, το λιτοδίαιτο της ζωής, η αντοχή του στους κόπους και τις μάχες, αλλά και ο έρωτάς του για την ελευθερία και την πατρίδα είναι μοναδικά. Ο Βουτιερίδης λατρεύει, κυριολεκτικά, τον αρχηγό του, όπως και οι άλλοι επίλεκτοι.

Με την άφιξη του I. Νταφώτη στις Αρχάνες (σελ. 63), και αφού διορίστηκε φρούραρχος με διαταγή του στις 19 Φεβρουάριου, κάλεσε το πρωί της επομένης, στη θέση Πατητήρια στην Παναγία των Αρχανών, όλους τους οπλοφορούντες: «να ταχθώσιν υπό τας διαταγάς του, ίνα ως αληθείς στρατιώτες υποστώσι μετ’ αυτού τους παντοειδής κόπους, στερήσεις και κακουχίας.» Στις σελίδες 63-65 και 72-73, η αποτελεσματικότητα στην επικοινωνία τόσο του I. Νταφώτη όσο και των αξιωματικών του είχε μεγάλη απήχηση, κυρίως στους Αρχανιώτες οι οποίοι εντός ολίγων ημερών εκπαιδεύτηκαν και οχύρωσαν τις Αρχάνες με: «τέσσερα λαμπρά οχυρώματα στις θέσεις, Γαλανό Παπούρι, Πετροκέφαλο, Πατητήρια και Καστέλλι.» Μετά τη μάχη της 27^ης Φεβρουάριου εν Αρχάναις (σελ.98), ο Βουτιερίδης αναφέρει: « Την μάχη ταύτην επηκολούθησεν εύθυμον δείπνον των Επιλέκτων εν τω στρατώνι των, διότι ήταν η πρώτη μάχη, ην συνεκρότει το Τάγμα από της αφίξεώς του εις Αρχάναις.»

Στις σελίδες 108-110, είναι καταφανής η αποτελεσματικότητα στην επικοινωνία και η διαχείριση του ηθικού των στρατιωτών, όπως και στη σελ. 98.1^η Μαρτίου 1897, εορτή των Αγίων Θεοδώρων, όλο το Τάγμα μετάλαβε των Αχράντων Μυστηρίων και στη συνέχεια επέστρεψε στο στρατόπεδο άδοντας τον Ύμνο του Τάγματος. Στη σελίδα 114, ο I. Νταφώτης για την εξύψωση του ηθικού των Επιλέκτων και των λοιπών επαναστατών, με διαταγές του: «απηγορεύετο να συζητώσιν οι επαναστάται ότι η Νήσος δεν ήταν Ελληνική, παρηγγέλλετο εις τους συναλλασσομένους να δέχονται τα Ελληνικά νομίσματα … ώστε η κωμόπολις να παρουσιάζει όψιν τελείως Ελληνικού στρατοπέδου.»

Στις 5 Μαρτίου, ο γενικός αρχηγός των ανατολικών επαρχιών λοχαγός μηχανικού Αριστοτέλης Κόρακας με τη συνοδεία του έφθασε στις Αρχάνες και: «προσέδωσεν εις την κωμόπολιν όψιν στρατιωτικωτέραν αι σημαίαι των διαφόρων σωμάτων διερχόμενοι τας οδούς, αι κλαγγαί των όπλων, ο θόρυβος, αι φωναί παρουσίαζον ήδη την πολίχνην ως αληθές στρατόπεδον…», εξυψώνοντας έτσι το ηθικό των επαναστατών. Το ίδιο βράδυ: «προς τιμήν των άρτι αφιχθέντων …εδόθη εν τω στρατώνι δείπνον, ο επηκολούθησε νύξ διασκεδαστικωτάτη», ψάλλοντας ερωτικά και πατριωτικά άσματα (σελ. 127-130). Το πρωί της 9^ης Μαρτίου: «φοβερά καταιγίς εχαλάρωσε την προθυμίαν των Κρητών εις το να παραμένωσι φρουρούντες τας επικαίρους θέσεις.»

Ο έφεδρος ανθυπολοχαγός του πυροβολικού I. Μπρισιμιτζάκης: «διεμαρτύρετο επικαλούμενος Θεόν και πατρίδα…» και: «ελάμβανεν ως απάντησιν το “κρυότη πατριώτη”.» (σελ. 139-141). Τελικά: «οι συνεπείς εις το καθήκον των, ως αληθείς στρατιώται ετήρησαν την θέσιν των μέχρι πρωίας, εν πλήρει αγρυπνία και επέστρεψαν γελώντες διά τον βάσανόν των. Ουδέν παράπονον, ουδείς γογγυσμός.» Το παραπάνω φαινόμενο, δηλαδή του φόβου των Κρητών στο κρύο: «ενεποίησε βαθυτάτην εντύπωσιν» στον Η. Βουτιερίδη βλέποντάς τους να: «συνεσφίγγονται οι Κρήτες εις ταρασίδια των» και του φαινόταν: «περιεργότατον πράγμα όσον καταφρονούσι πάντα κίνδυνον ούτοι και υφίστανται εν καιρώ επαναστάσεως τα πάνδεινα και πείναν και δίψαν και γυμνότητα, τόσον δειλιώσι προ του ψύχους…»

Στη μάχη της 15^ης Μαρτίου (σελ. 145-168) αλλά και σε όλες τις μάχες, τόσο ο I. Νταφώτης όσο και οι λοιποί αξιωματικοί του Τάγματος και οι οπλαρχηγοί και οι αρχηγοί, μάχονταν στην πρώτη γραμμή συμπαρασύροντας στη μάχη στρατιώτες και επαναστάτες. Μετά το τέλος της μάχης (σελ. 167-168), οι Επίλεκτοι κατά την επιστροφή τους στο στρατώνα: «…ως να εμιμούντο εν αγνοία των τους μεσαιωνικούς πολεμιστάς και βάρδους συνάμα, τινές εξ αυτών, συναθροισθέντες πέριξ μεγάλης τραπέζης του συσσιτίου των, προσπαθούν να αποθανατίσωσι τα σπουδαιότερα των κατορθωμάτων των διά της μούσης.»

Στις σελ. 169-173, αναφέρονται οι προαγωγές των αξιωματικών, υπαξιωματικών και οπλιτών του Τάγματος, καθώς και η κηδεία του ήρωα μοναχού Φώτιου Παπαδάκη. «Η κηδεία του φονευθέντος, τη πρωτοβουλία του Διοικητού των Επιλέκτων, απεφασίσθει να γίνει μεγαλοπρεπής, αποδιδομένων αυτώ στρατιωτικών τιμών, ίνα εντωπροσώπω του τιμηθή δεόντως και ο κλήρος, όστις και κατά την επανάστασιν ταύτην, ως πάντοτε επρωτοεπαναστάτησε.» Η κηδεία του Φώτιου έγινε με τέτοιον τρόπο, ώστε να πετύχει η διαχείριση του ηθικού των στρατιωτών και επαναστατών. Στις σελίδες 174-175, αναφέρεται το όνομα του βουλευτή Σύρου Ν. Βαφειαδάκη, ότι αναχωρεί για την Αθήνα και ο I. Νταφώτης με ημερήσια διαταγή του Τάγματος τον ευχαριστεί για τις υπηρεσίες που προσέφερε στον αγώνα και για τη συμμετοχή του στη μάχη της 15^ης Μαρτίου.

Η 25^η Μαρτίου 1897 εορτάστηκε με ιδιαίτερη λαμπρότητα στις Αρχάνες (σελ. 185-198): « Ήτον η πρώτη φορά καθ ήν η Εθνική Εορτή θα ήγετο εντω μέρει τούτω της Κρήτης με πάσαν ελευθερίαν.» Για την εξύψωση του ηθικού των στρατιωτών, επαναστατών και του λαού της κωμοπόλεως Αρχανών, μετά τη μάχη της 9^ης Απριλίου, ο Διοικητής του Τάγματος I. Νταφώτης παρέταξε τους 3.000 άνδρες: «εν μια γραμμή από του Πετροκεφάλου μέχρι του Χωματολάκκου και ποιήσωσι στρατιωτικήν επίδειξιν. Η στρατιωτική αυτή επίδειξις ήτο θέαμα ανώτερον πάσης περιγραφής και παρέμεινεν ανεξάλειπτον εις όλων την μνήμην.» (σελ.289-290).

Στις σελ. 297-326, ο Η. Βουτιερίδης με τίτλο: «Επιβαλλομένη παρέκβασις περί των Επιλέκτων», μας δίνει πληροφορίες για τη ζωή των Επιλέκτων στις Αρχάνες και γράφει: «Το Τάγμα των Επιλέκτων Κρητών, ως εν αρχή είπομεν, ήτο μικρογραφία στρατεύματος πειθαρχικοτάτου…» και συνεχίζει: «Εκεί πλην του κατέχοντος την πρώτην τάξιν κατά τον αριθμόν Κρητός, ευρίσκετο και ο Μεσσήνιος και ο Δάκων και ο Αρκάς και ο Αχαιός και ο Κεφαλλήν και ο Αθηναίος και ο Ακαρνάν και ο Επτανήσιος και ο Κυκλαδεύς και ο Θεσσαλός. Εκεί ο Ηπειρώτης, ο Μακεδών, ο Θράξ, ο Μικρασιάτης, ο των Ελληνικών χώρων της Βουλγαρίας, ο των υποδούλων νήσων. Οι πλείστοι με εφθαρμένα υποδήματα, εις σημείον ώστε ο κ. Κυριάκος Μαυρομιχάλης ηνηγκάσθη να ονομάση αυτούς λίαν προσφυώς “Τάγμα των ξυπολύτων”.»

Ο διοικητής I. Νταφώτης εφρόντιζε για όλους, διεξήγαγε παίγνια, χορούς και για το Πάσχα έλεγε: «η έλλειψης των επιτηδείων προς εόρτασιν του Πάσχα υπό των ανδρώνμας πληρέστατα θα ανεπληρούτο διά της διδαχής παρά των αξιωματικών πατριωτικού τινός δράματος, όπερ θα έκαμνεν αυτούς και να μη νοσταλγήσωσιν.» Ο Η. Βουτιερίδης, για να διασκεδάσει τους Επίλεκτους και τους επαναστάτες, ανέλαβε και έπαιξε το δράμα: «Ο γιος του προδότη».

Κατάρτιση – Γ\ζώσεις

Για τον Θουκυδίδη είναι πολύ σημαντικό ο ηγέτης να διαθέτει ένα μεγάλο οπλοστάσιο γνώσεων. Ο ηγέτης πρέπει να μαθαίνει από τα διδάγματα του παρελθόντος και πάνω σε αυτά να στηρίζει το παρόν και το μέλλον των επιλογών του. 0 ηγέτης πρέπει να είναι καταρτισμένος όχι μόνο θεωρητικά αλλά και πρακτικά. Ο ικανός ηγέτης αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο και χρησιμοποιεί τη γνώση του για να τον αποφύγει ή να τον μετριάσει. Η κατάρτιση για τον Θουκυδίδη δεν έχει να κάνει μόνο με τις θεωρητικές γνώσεις αλλά με την εμπειρία, με τις πρακτικές γνώσεις και την εφαρμογή τους.

Η κατάρτιση και οι γνώσεις του I. Νταφώτη φαίνονται σε όλη τη διάρκεια του αγώνα, αλλά και στην προϊστορία του, πριν την επανάσταση του 1897. Έλαβε μέρος στην επανάσταση του 1896 στην Κρήτη, και με τη Γαλλική Λεγεώνα των Ξένων συμμετείχε στην εκστρατεία εναντίον της Δαχομέης, καθώς επίσης υπηρέτησε και ως λοχίας του ελληνικού ιππικού. Στη σελ. 68, ο Η. Βουτιερίδης αναφέρει: «Χείμαρρος είναι η γλώσσα του, όταν θέλει να αναπτύξει ιδέαν τινά ή θέλει να πείσει τοναντιφρονούντα αυτώ. Αυτοδίδακτος σχεδόν, εγκλείει τα άξεστα αλλά και μεγάλα εκείνα σπέρματα των φυσικών ποιητών, άτινα ριπτόμενα επί του χάρτου θέλγουσι και καταπλήττουσι συγχρόνως.» Επίσης, η κατάρτιση του I. Νταφώτη φαίνεται και από τον τρόπο οχυρώσεως των Αρχανών, που πραγματοποιήθηκε με την άφιξή του στις Αρχάνες.

Θάρρος – Αποφασιστικότητα -Αντοχή – Ενθουσιασμός

0 ηγέτης πρέπει να διακρίνεται για την τόλμη και την αποφασιστικότητά του. Η αντοχή και ο ενθουσιασμός είναι απαραίτητα στοιχεία για να φέρει σε πέρας το δύσκολο έργο του. Ο Θουκυδίδης επέμενε ιδιαίτερα σε αυτά τα χαρακτηριστικά του ηγέτη. Μιλώντας για τους Αθηναίους αναγνωρίζει τα πλεονεκτήματά τους: «Αυτοί τολμούν και πέρα από τη δύναμή τους, και κινδυνεύουν πέρα από το λογικό, και ελπίζουν ακόμα και όταν βρίσκονται σε βάσανα… Επίσης αυτοί είναι ακούραστοι… Όταν επικρατούν στους εχθρούς τους βγαίνουν να τους κυνηγήσουν σε μεγάλη απόσταση, και όταν πάλι χάνουν, υποχωρούν όσο γίνεται λιγότερο…» Όμως παραδέχεται ότι πέρα από τα υλικά εφόδια, ο ζήλος και ένας ευφυής στρατηγός ήταν αυτά που χρειάστηκαν στους Έλληνες για να επικρατήσουν στους Πέρσες. «Εμείς δώσαμε τους τρεις χρήσιμους παράγοντες: το μεγαλύτερο αριθμό πλοίων, τον πιο μυαλωμένο στρατηγό (εννοεί τον Θεμιστοκλή) και τον πιο πολύ ζήλο.» Η τόλμη και η ανδρεία παραμένουν οι σημαντικές αρετές για να επικρατήσει κανείς σε μια μάχη. Το ομηρικό πολεμικό «ήθος» ξεπροβάλει μέσα από τα λόγια των Σπαρτιατών: η ανδρεία βρίσκεται πάνω από όλα.

Αυτό που μετράει σε έναν πόλεμο είναι, κυρίως, ο ήρωας και όχι τα στρατηγικά τεχνάσματα. Το θάρρος, η αποφασιστικότητα, η αντοχή και ο ενθουσιασμός είναι στοιχεία που πρέπει να υπάρχουν στην προσωπικότητα ενός ηγέτη. Αυτά τα στοιχεία είναι που θα αναδείξουν το ηθικό του ανάστημα τη στιγμή της κρίσης, την ώρα της μάχης. Στη σελ. 67, ο συγγραφέας του Ημερολογίου του Τάγματος των Επιλέκτων Κρητών, Ηλίας Π. Βουτιερίδης, σκιαγραφεί την προσωπικότητα του Διοικητή του Τάγματος Επιλέκτων Κρητών I. Ν. Νταφώτη όπως παρακάτω: «Μέτριου αναστήματος, εύρωστος, έχων την σύμμετρον εκείνην ευρωστίαν, ην  σδίδει η γυμναστική και ο εν μέσω των στρατοπέδων και των πολέμων βίος, με α πολεμικό επί προσώπου, εκφράζοντος την ανδρείαν και τηντόλμην, ηλιοκαής όψιν, με κόμην, γένειον και μύστακα μελανά, με οφθαλμούς μέλανας και στράπτοντας εξ ευφυΐας και αποφασιστικότητος, παρουσιάζει σύνολον που ανδρός.

Γεννηθείς εν Κρήτη, εις το χωρίον Αβδού, κατά το τέλος της επαναστάσεως 1866-68, υιός πατρός δοξασθέντος κατ’ αυτήν, ζήσας από μικράς ηλικίας εν στρατώσι, έχων τας πασίγνωστους περιπέτειας εν τω βίω του, αντικρύσας άκις απαθώς και τόλμηρώς τον θάνατον εις τα δάση και πεδία τηςΔαχομέης και οχού, πλούσιος εις μικράς τρικυμίας εν τω ιδιαιτέρα» του βίω, απέκτησε την συχίαν εκείνην του πνεύματος, ήτις άγει εις την αέναον κίνησιν εις τα τολμηρά ί. Ολίγον τι παράφορος δυσανασχετεί εις τα παρουσιαζόμενα εμπόδια κατά τις ειρήσεις του και όμως ανδενδυνηθή να υπερπηδήση αυτά, προφυλάσσεται ίνα 7 την κατάλληλον στιγμήν, όπως εκτελέση την ιδέαν του. Και μεθ’ όλαν ταύτα ι ιδανιστής άκρως, άνθρωπος εξωθήσας τον ιδανισμόν μέχρι του μυθικού αλλά του γοητευτικού. Η σειρά των πράξεών του παρουσιάζει ημίν αυτόν ως το ‘ΐκόν του φίλου, το ιδανικόν του ήρωος, το ιδανικόν του πατριώτου. Είναι ως >μεν, και άνθρωπος των λόγων. Χείμαρρος είναι η γλώσσα του, όταν θέλη να πτύξη ιδέαν τινά ή θέλει να πείση τον αντιφρονούντα αυτώ. Αυτοδίδακτος 5όν, εγκλείει τα άξεστα αλλά και τα μεγάλα εκείνα σπέρματα των φυσικών ]τώ ν, άτι να ριπτόμε να επί του χάρτου θέλ γουσι και καταπλήττουσι συγχρό νως.» ’τη σελίδα 91, παρουσιάζεται έλλειψη θάρρους από μέρους των αρχηγών και αρχηγών του Ηρακλείου, οι οποίοι αρνήθηκαν να υπογράψουν πρόταση του φώτη για ορισμό τομέων ευθύνης στην άμυνα των Αρχανών. Το θάρρος και η φασιστικότητα του I. Νταφώτη είναι καταφανής σε όλες τις μάχες και στις ιεσδήποτε ενέργειες κατά τη διάρκεια του αγώνα. Από την πρώτη μάχη της 27^ης ρουαρίου εν Αρχάναις, ο Διοικητής του Τάγματος χρεώνεται το Γαλανό ούρι, ΒΑ των Αρχανών, με «ανώμαλο και λίαν απατηλό έδαφος>, δηλαδή το αν δύσκολο έδαφος, και το διατηρεί υπό την ευθύνη του μέχρι τέλος του αγώνα, ίθυνε τις μάχες και διέτασσε τη γενική έφοδο με σάλπισμα (σελ. 97): «ενμέσω λαγμών, ζητωκραυγών υπέρ της Ενώσεως, παρακελεύσεων και οι άνδρες του ύοντες υπό του κρότου των όπλων και υπό της πυρίτιδος, ακάθεκτοι ορμώσιν ίλών των σημείων κατά του εχθρού.»

ϊτη μάχη της 15^ης Μαρτίου εν Αρχάναις (σελ. 153-154), αναφέρονται: «Ηστιγμή ί κρίσιμος και ο Διοικητής ρίπτει τον κύβον του περί των όλων αγώνος> και: τός ο ίδιος ο Διοικητής τίθεται επικεφαλής όλων των άλλων μαχητών και χωρεί, ποιούμεν το σημείον του σταυρού και άφωνοι βαίνομεν κατά του οού, του Διοικητού προπορευομένου με το περίστροφον ανά χείρας και οτρύνοντος τους πάντας.» Στη σελ. 160 και ενώ η μάχη της 15^ης Μαρτίου εχίζεται: «οι ημέτεροι καταδιώκουσιν αυτώ επί 2.000 μέτρα, εν μέσω ’διστικών φράσεων και αλαλλαγμών, δεκατίζοντες αυτόν διά των καταδιωκτικών ών, ενώ το πυροβόλον Μπρισιμιτζάκη εκσφενδονίζει βολιδοφόρους, νερούσας τον όλεθρον.» Στις σελ. 161-164, αναφέρεται η ηρωική δράση των αχών των Μονών Επανωσήφη και Αγκαράθου, με 60 μοναχούς και επικεφαλής ηγούμενο Αγκαράθου Μελέτιο Βασιλάκη.

0 I. Νταφώτης (σελ. 207-208), κάλεσε με επιστολή του τους Αρχανιώτες στη η Πατητήρια, κοντά στην Παναγία των Αρχανών, με σκοπό να τους πείσει να άξουν την Επιτροπή Αμύνης και στη συγκέντρωση: «Εξήγησενεις αυτούς ότι η τροπή παρενέβαλλεν εμπόδια εις τας εργασίας του, μη θέλουσα να είναι και πως το αποτέλεσμα των ενεργειών της θα ήταν τοιούτον, ώστε θα εζημίουν τον αγώνα.» Τελικά εξελέγη νέα επιτροπή η οποία όμως προέβαλλε προσκόμματα από «συναδελφική αλληλεγγύη», αλλά όταν «ο λαός ηπείλησε τους νέους επιτρόπους» (σελ. 209-210), με επιστολή τους δήλωσαν συνεργασία με τον I. Νταφώτη. Τα ονόματα της νέας επιτροπής αναφέρονται στον επίλογο του παρόντος. Στη μάχη της 1^ης Απριλίου εν Αρχάναις (σελ. 221), είναι καταφανές το θάρρος και η αποφασιστικότητα των Επιλέκτων, ενώ στη σελ. 264: «ο Διοικητής και οι αξιωματικοί του, ορθοί και αναμετρούντες τας αποστάσεις, ενθαρρύνουσι τους άνδρας των, οίτινες ατάραχοι προσμένουσι τους Οθωμανούς.»

Δικαιοσύνη – Ανιδιοτέλεια – Ακεραιότητα – Καλή συμπεριφορά Σεμνότητα – Σύνεση

Κατά τον Θουκυδίδη, ο ηγέτης πρέπει να είναι δίκαιος και ανιδιοτελής, να νοιάζεται για το καλό της πατρίδας του και να προασπίζει τα συμφέροντά της με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η ιδιοτέλεια των διαδόχων του Περικλή οδήγησε τους Αθηναίους στην καταστροφή, με την εκστρατεία στη Σικελία, με αποτέλεσμα η Αθήνα να ηττηθεί στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Διαφορετικά, αν ο ηγήτορας είναι άδικος, διεφθαρμένος, ιδιοτελής, τα αποτελέσματα είναι ολέθρια. Όσον αφορά την καλή συμπεριφορά, ο Θουκυδίδης δεν διστάζει να φέρει τα αρνητικά παραδείγματα και κάνοντας λόγο για τον Παυσανία, γράφει: «Κι επειδή στη στρατηγία του δείχτηκε ο Παυσανίας αυταρχικός και σκληρός, βαρυγκωμούσαν οι άλλοι Έλληνες… Πολλοί Έλληνες που έφταναν στη Σπάρτη, του καταμηνούσαν μεγάλες αδικίες και η στρατηγία του φαινόταν σαν τυραννίδα…»

Αντίθετα χαρακτηριστικά, όπως η σεμνότητα, η φρόνηση και η σύνεση αποδεικνύονται πολύτιμα, αναφέρει ο Θουκυδίδης: «Αλλά και ικανοί στον πόλεμο είμαστε και σωστά κρίνουμε, επειδή είμαστε σεμνοί και γνωστικοί. Πολεμικοί γιατί η ντροπαλοσύνη είναι το μεγαλύτερο στοιχείο της φρονιμάδας… Πάντα ετοιμαζόμαστε να αντικρίσουμε τους εχθρούς μας με την ιδέα πως κι αυτοί συλλογίζονται καλά. Και δεν πρέπει να στηρίζουμε τις ελπίδες μας σε αυτούς με την ιδέα πως θα κάνουμε λάθη, αλλά στον εαυτό μας με την ιδέα πως τα έχουμε προνοήσει σωστά.»

Καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής του στις Αρχάνες, ο I. Νταφώτης χαρακτηρίζεται από την ανιδιοτέλεια και την ακεραιότητά του. Στη σελ. 111, ο επίσκοπος Χερονήσου Αγαθάγγελος του δίδει: «και δυο εικοσάφραγκα, άτινα ο Διοικητής παρέδωκεν εις την Επιτροπήν της κωμοπόλεως, μη θέλων να διαχειρίζεται αυτός χρήματα.» Στη σελ. 113, ο υπολοχαγός πυροβολικού Κυριάκος Πιερράκος Μαυρομιχάλης και ο ανθυπίλαρχος Κυριάκος Βαρδουλάκης έδωσαν: «και πενήντα εικοσάφραγκα διά τας πρώτας ανάγκας της τηρήσεως των φρουρών, άτινα, τη υποδείξει του κ.Ι. Νταφώτη, ερωτηθέντος πού να τα κατατεθώσι ταύτα, παρεδόθησαν εις την Επιτροπήν Αμύνης.» Επίσης, η δικαιοσύνη του είναι καταφανής σε όλες τις ενέργειές του, αρχίζοντας από τη διανομή του συσσιτίου, την ιεραρχική αναφορά και τις τιμωρίες κράτησης ή επίπληξης στην αναφορά του Τάγματος, για τη συντήρηση-συγκράτηση της πειθαρχίας.

Στις σελ. 176-178, αναφέρεται η δίκη του επίλεκτου υπαξιωματικού Μιχ. Κομπά ο οποίος: «ορισθείς ως νοσοκόμος των εν την οικία της Ειρήνης Ψαραδάκη ή Μαυρογιαννοπούλας νοσηλευομένων τραυματιών, κατηγορήθη ότι ησέβησε προς τας περιθαλπούσας αυτούς γυναίκας.» Ο παραπάνω καθαιρέθηκε από υπαξιωματικός, οδηγήθηκε στη φυλακή του στρατώνα και την επομένη στην Μονή της Αγκαράθου: «ίνα μετά την απαιτουμένην δοκιμασία, εάν εδέχετο, καρή μοναχός, σωζομένης ούτω και μιας ψυχής.»

Η συμπεριφορά του I. Νταφώτη ήταν η πρέπουσα, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις. Στη σελ. 72: «οι Κρήτες πολεμισταί πρόθυμοι ήγειρον, μετέφερον και ετοποθέτουν τους λίθους αλλεπαλλήλως, ήρκει δε, όταν εδείκνυον απροθυμίαν τινά, εις λόγος προσβάλλων τον εγωισμόν των και η φράσις ότι θ’αποπερατώσομεν ημείς την εργασίαν, ίνα μετά περισσότερός προθυμίας επιληφθώσιν αυτής…» Στη σελ. 343, ο I. Νταφώτης στις 29 Απριλίου στην αποχαιρετιστήρια επιστολή του προς τους κατοίκους της κωμοπόλεως Αρχανών, μεταξύ άλλων αναφέρει: «Σας ζητώ συγγνώμην εάν σας εκάκισα ή σας ύβρισα και πεισθήτε απαξάπαντες ότι αι ύβρεις μου και οι ραβδισμοί μου προήρχοντο εκ πόνου ψυχής, αλ γούσης υπέρ ημών...» και συνεχίζοντας: «Η σύμπνοια και η λάκτισις του ατομικού συμφέροντος είναι τα μεγαλύτερα ελατήρια ενός καλού πατριώτου.»

Η σεμνότητά του φαίνεται κυρίως στις επιστολές που αντάλλασσε (σελ. 88-91). Στη σελ. 301, όταν ρωτήθηκε από τους αξιωματικούς του για ποιο λόγο δεν υπογράφει ως Φρούραρχος Αρχανών, ενώ το δικαιούταν, απάντησε μειδιώντας: «Ο μόνος μου τίτλος είναι ο του Λοχίου, άλλως τε γνωρίζεις, αγαπητέ μου γραμματεύ (Η. Π. Βουτιερίδης), πόσον απλούν, πόσον ευχάριστον και πόσον απολαυστικόν είναι να είσαι απλούς Λοχίας και να επιχειρής μεγάλα. Εδώ έγκειται το ζήτημα. Σοι φαίνεται ίσως παράδοξον και όμως το τοιούτον είναι η πραγματικωτέρα απόλαυσις δόξης, την οποίαν, δεν αμφιβάλλω, εάν εγνώριζον οι ισχυροί, βασιλείς και αυτοκράτορες, πίστευσέ με θα εζήλευον εμέ, τον Λοχίαν.» Σε όλες τις μάχες χαρακτηρίζεται από σύνεση καθώς και σε όλες τις ενέργειές του. Στη σελ. 90 γράφει σε επιστολή του προς τον Αριστοτέλη Κόρακα ότι στις 19 Φεβρουάριου, 9^η το πρωί: «απέφυγον μάχην, το μεν ένεκα του ολιγάριθμου της φρουράς, το δε ένεκεν ελλείψεως πολεμοφοδίων…»

Ο επίλογος της παρουσίας του I. Νταφώτη στις Αρχάνες είναι θλιβερός, μπορεί να συγκριθεί με την τύχη των μεγάλων αγωνιστών όλων των εποχών της Ελληνικής Ιστορίας και, όπως προαναφέρθηκε, μας φέρνει στο νου τη σύγκρουση πολιτικών και στρατιωτικών στην Επανάσταση του 1821. «Ήλθον ημέρα και αναχωρώ νύκτα, διότι τούτο σεις το θελήσατε.» (σελ. 343), γράφει στην αποχαιρετιστήρια επιστολή του ο I. Νταφώτης προς τους κατοίκους των Αρχανών. «Λυπούμαι υπερβαλλόντως διότι αναχωρώ αυτήν την στιγμήν και δεν δύναμαι να σας αποχαιρετήσω διά ζώσης, αναγκάζομαι όμως να πράξω τούτο ένεκα πολλών λόγων, ους ου μόνον σεις, αλλά και αυτά τα τέκνα σας γνωρίζουσιν.»

Ως αιτία της φυγής αναφέρει έμμεσα την Επιτροπή Αμύνης των Αρχανών, όχι μόνο την πρώτη αλλά και τη δεύτερη, δηλαδή τους Γεώργιο Καπετανάκη, Ζαχαρία Κανάκη, Ιωάννη Καλπαδάκη, Χατζή Νικόλαο Λυδάκη και Χριστόδουλο Χή. Κυριακάκη. Επίσης, ως αίτιον για τη φυγή του αναφέρει και τον ίδιο το Γενικό Αρχηγό Αριστοτέλη Κόρακα. Σε επιστολή του Κόρακα (σελ. 349), απαντά σ’ αυτόν: «Επειδή δε μοι εκφράζετε την λύπην Σας διά την εξ Αρχανών απέλασίν μου, επιτρέψατέ μοι και τούτο, χάρι ν της ειλικρίνειας, να Σας διαβεβαιώσω, Αρχηγέ μου, ότι και Υμείς συμμετέσχετε εις την εξ Αρχανών τοιαύτην απέλασίν μου και ο Θεός να βοήθήσει να μη γίνη επιζήμιος ταις Αρχανιώταις.»

 Του κυρίου Εμμανουήλ Καλαθάκη ταξίαρχου πεζικού.