Το χρονικό της εκτέλεσης των 27 Σοκαριανών

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΣΠΗΛΙΑΡΑΣ⁽¹⁾

Σήφης Κοσόγλου, Φιλόλογος

«Περάσετε στου Σοκαρά στη Γέργερη να βγείτε,
τάφους κι εκεί ομαδικούς και σκοτωμούς θα δείτε»⁽²⁾

17 Αυγούστου 1944. Μόλις που άρχιζε να χαράζει. «Επειδή ο Θεός δεν κάτεχε από στόχους και τέτοια, κι όπως τόχε συνήθειό του στην ίδια πάντοτε ώρα ξημέρωνε το φως»⁽³⁾. Αγουροξυπνημένοι οι άνθρωποι τριγυρνούσαν στις αυλές και στα σοκάκια. Οι σκύλοι ουρλιάζανε όλη τη νύχτα. Κάτι κακό προμηνυότανε. Η ατμόσφαιρα μύριζε θάνατο. Κατά τις 10 το πρωί Γερμανικά στρα­τιωτικά αυτοκίνητα ανηφορίζανε στο Σοκαρά. «Όλοι οι κάτοικοι του χωριού να μαζευτούν στο Σχολείο που θέλει να τους μιλήσει ο Γερμανός υπεύθυνος… Επαναλαμβάνουμε… Όλοι οι κάτοικοι να μαζευτούν στο Σχολείο που θέλει να τους μιλήσει ο Γερμανός υπεύθυνος…».

Ώρα 11.30. Όλοι οι άνδρες του χωριού από 18 μέχρι 60 χρονών σπρώχνο­νται από Γερμανούς στρατιώτες προς τον Άη Αντώνη. Τα γυναικόπεδα συγκεντρώνονται χωριστά. Πεντέξι μασκοφορεμένοι «Έλληνες» στέκονται στο πλευρό των Γερμανών στρατιωτών. Φυσικά είναι οι δικοί τους φίλοι. Οι δικοί μας δοσίλογοι. Ώρες αγωνίας για το τι θα γίνει… Οι μασκοφορεμένοι ξεχωρί­ζουνε τους «δικούς των» και τους «άλλους» τους δένουνε πισθάγκωνα και τους οδηγούν κατά τριάδες προς την Σπηλιάρα. Προς τον Γολγοθά.

Στο μεταξύ έχει προδοθεί, ότι έχει κρυμμένα όπλα στο σπίτι του ο Γιώργης ο Κυριακάκης. Οι Γερμανοί στρατιώτες του ζητούν να τα παραδώσει. Εκείνος αρνείται ότι έχει. Γίνεται έρευνα στο σπίτι του. Τα όπλα βρίσκονται κάτω από το πιθάρι του λαδιού. Στη συνέχεια τον οδηγούν στον γκρεμό των Αγ. Δέκα και τον σπρώχνουν στο βαθύ ρυάκι. Τρέχουν κοντά του, του κόβουν τα χέρια και του βγάζουν τα μάτια. Βάζουνε την κεφαλή του πάνω σε μια πέτρα και τον σφάζουνε με ξιφολόγχη από το σβέρκο. Μόλις που πρόλαβε να πει: «Είσαστε άνανδροι. Τσι άνδρες δεν τσι σφάζουνε από το σβέρκο». Οι Γερμανοί στρατι­ώτες τέλειωσαν την αποστολή τους.

Καθώς η πομπή των μελλοθάνατων ανηφορίζει στο Γολγοθά της νέο επεισόδιο μεσολαβεί, που αναβάλει για λίγο τη θυσία στο βωμό της Λευτεριάς. Ο Γιώργης ο Γιαννουλάκης προσπαθεί να δραπετεύσει. Τον κυνηγούν και τον πιάνουν πίσω από το σπίτι το Ορφανού. Τον σκοτώσανε με βέργα, είπανε άνθρωποι που ζήσανε εκείνα τα γεγονότα. Τούτα τα μικροεπεισόδια όμως δεν επη­ρεάζουν την εξέλιξη των πραγμάτων. Ο στόχος σημαδεύτηκε καλά. Η πορεία προς το Γολγοθά συνεχίζεται. Στο σχολείο σκηνές αλλοφροσύνης ξετυλίγονται από τα γυναικόπεδα και προπαντός τους συγγενείς των μελλοθανάτων. «Και περάσανε μέρες πολλές μέσα σε λίγην ώρα. Και θέρισαν πλήθος τα θηρία, και άλλους εμάζωξαν. Και την άλλη μέρα εστήσανε στο τοίχο τριάντα»^ί3).

Στη Σπηλιάρα αρχίζει το γιουρούσι του θανάτου. Πάνω στη ψηλή όχθη του ρυακιού με το πρόσωπο κατά το μέρος του ήλιου στήνονται οι Αγωνιστές. Το Γερμανικό απόσπασμα απέναντι τους. «Ζήτω η Λευτεριά… Κάτω οι τύ­ραννοι… Κάτω ο Φασισμός… Ζήτω η Ελλάδα… Μάννα μου πεθαίνω…». Πύύύρ… Όλα τέλειωσαν… 25 άνθρωποι σπαρταρούν για λίγο και σωριάζο­νται μπρούμυτα άψυχοι πια πάνω στο χώμα. Ο κόσμος γίνεται φτωχότερος. Η Λευτεριά βρίσκει δικαίωση. Ο ήλιος συνεχίζει ν’ ανηφορίζει στον ουρανό, γεμάτος καλοσύνη και συμπάθεια για τους νεκρούς. Γεμάτος μίσος για τους φονιάδες. Οι Γερμανοί στρατιώτες πλησιάζουν κοντά. Η χαριστική βολή. Ύστερα η Σιωπή. Η Ερμιά. Ύστερα ο Θάνατος. Ο Θάνατος…

Η επόμενη μέρα

Σήφης Κοσόγλου, Φιλόλογος

18 Αυγούστου 1944. Άδεια από παιδιά η πλατεία του Σοκαρά. Άδειοι οι δρόμοι. Κλειστά τα σπίτια. Κλειστές οι καρδιές. Φωνή καμμιά. Ερημιά παντού. Απέραντη ερημιά. Θάνατος.

Στα Γερμανικά αυτοκίνητα φορτώνονται οι υπόλοιποι άνδρες και στέλνο­νται στο Ασήμι. Ο Σοκαράς αδειάζει. Ερημώνει. Πεθαίνει. Στη Σπηλιάρα οι 27 Αγωνιστές συνεχίζουν άταφοι. Το απόγευμα οι Γερμανοί θα στείλουν αγγαρεία από το Ασήμι γι’ αυτή τη δουλειά. Χωρίς παπά, χωρίς την παρουσία των αγαπημένων προσώπων, χωρίς ένα δάκρυ… Έτσι «στεγνά» θα βολοσυρθούν και θα ριχτούν σ’ ένα μεγάλο παραλληλόγραμμο λάκκο οι 27 αγωνιστές. Μαζί τους θα «θαφτεί» ο σκύλος του Αντώνη του Ορφανού. Επειδή λέει «έκλαιγε»…

Στο Ασήμι οι γυναίκες κι οι μάνες των σκοτωμένων υποχρεώνονται να πλύνουν τα ματωμένα ρούχα τους καθώς και τα ρούχα των Γερμανών στρατιω­τών.

Αργότερα ο στενόμακρος ομαδικός τάφος θα χτιστεί γύρω-γύρω με έξο­δα των συγγενών των σκοτωμένων. 27 οι νεκροί. 27 κυπαρίσσια φυτεύονται γύρω-γύρω σημαδεύοντας τον τόπο της θυσίας. Κι όλο ψηλώνουν τα κυπαρίσ­σια. .. Όλο ψηλώνουν περήφανα κι ακατάδεχτα σαν εκείνους που τα θρέφουνε κάτω στις ρίζες και τα ποτίσανε με το αίμα τους. Πιο πάνω δεσπόζει σήμερα η εκκλησία των Αγ. Δέκα. Κτίστηκε κι αυτή από τους συγγενείς των σκοτωμέ­νων. Στο υπόγειο της εκκλησίας τα οστά των σκοτωμένων κι οι φωτογραφίες τους: «Οι 27 αγωνιστές εκτελεσθέντες και σφαγιασθέντες υπό των βαρβάρων Γερμανών το 1944. Στο «Θυσιαστήριον» της Σπηλιάρας».

Σήμερα ύστερα από 64 χρόνια ο Σοκαράς προχωρεί «κουτσαίνοντας». Μαυροφορεμένες μάνες, μαυροφορεμένες γυναίκες, μαυροφορεμένα αδέρφια ακολουθούν τις γιγάντιες σκιές των νεκρών. Πίσω τα παιδιά που μεγαλώσανε ορφανά. Πιο πίσω οι άλλοι. Εμείς. «Η ζωή τραβάει την ανηφόρα…» όπως πά­ντα. .. Ώσπου να φτάσει στο μέρος του ήλιου της Δικαικοσύνης.

Ήθελαν λέει να ‘ναι ελεύθεροι. Σκοτώστε τους…

Ο αντρίκιος χορός της λευτεριάς έχει αρχίσει. Ο θάνατος σέρνει το χορό. Ακολουθούν πίσω του χορεύοντας κάτω από τις ομοβροντίες του Γερμανικού αποσπάσματος απροσκύνητοι οι 27 γενναίοι Σοκαριανοί:

1. Γεώργιος Χαλκιαδάκης του Μιχαήλ
2. Εμμανουήλ Χαλκιαδάκης του Γεωργίου
3. Αστρινος Χαλκιαδάκης του Γεωργίου
4. Ιωάννης Χαλκιαδάκης του Γεωργίου
5. Δημήτριος Χαλκιαδάκης του Γεωργίου
6. Ελευθέριος Χαλκιαδάκης του Γεωργίου
7. Γεώργιος Ορφανός του Νικολάου
8. Παντελής Ορφανός του Νικολάου
9. Αντώνιος Ορφανός του Νικολάου
10. Ελευθέριος Ορφανός του Νικολάου
11. Στυλιανός Γυπαράκης του Ιωάννου
12. Νικόλαος Γυπαράκης του Στυλιανού
13. Εμμανουήλ Γυπαράκης του Στυλιανού
14. Ιωάννης Γυπαράκης του Αριστείδη
15. Χαράλαμπος Παχιαδάκης του Βασιλείου
16. Γεώργιος Γιαννουλάκης του Μιχαήλ
17. Βασίλειος Γιαννουλάκης του Μιχαήλ
18. Ευθύμιος Γιαννουλάκης του Μιχαήλ
19. Βασίλειος Γιαννουλάκης του Γεωργίου
20. Γεώργιος Κυριακάκης του Μιχαήλ
21. Νικόλαος Κυριακάκης του Μιχαήλ
22. Γεώργιος Κωστάκης του Ιωσήφ
23. Νικόλαος Κωστάκης του Ιωσήφ
24. Νικόλαος Μπιμπάκης του Ιωάννου
25. Ιωάννης Σταματάκης του Γεωργίου
26. Ιωάννης Κουτεντάκης του Νικολάου
27. Δημήτριος Σαρρής του Βασιλείου.

Μ’ αυτούς τους λεβέντες, πλήρωσε ο Σοκαράς, το δικαίωμά του και την ελπίδα, να ιδεί ελεύθερη την πατρίδα.

Η παρακάτω δημοσίευση αντλήθηκε από το βιβλίο: Η εκτέλεση των 27 Σοκαριανών. Σπηλιάρα 17 Αυγούστου 1944. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ηρακλείου Δήμος Κόφινα Δ.Δ. Σοκαρά Αύγουστος 2008.