Το Αρχιμανδρείο των Ιωαννίνων

Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως τής Θεοτόκου, ό επονομαζόμενος Άρχιμανδρείον, της πόλεως των Ίωαννίνων είναι άγνωστο πότε άνηγέρθη. Πρόκειται για παλαιά ιστορική βυζαντινή μονή, για την οποία διαθέτουμε λίγα μόνο στοιχεία, τα όποια προέρχονται από φιλολογικές πηγές πού δεν είναι παλαιότερες τοϋ Ιζ’ αιώνα.

Ο Μητροπολίτης Παραμυθίας “Αθηναγόρας αναφέρει ότι ό Γαβριήλ, ηγούμενος τής εν Ίωαννίνοις Μονής τοϋ “Αρχιμανδρείου, διαδέχθηκε στον Μητροπολιτικό θρόνο των Ίωαννίνων τον έκδημήσαντα μητροπολίτη Ματθαίον τό 1384 ( Ηπει­ρωτικά Χρονικά. Γ 1928, σ. 21).

Σε άλλο σημείο ό ίδιος συγγραφέας αναφέ­ρει ότι “άλλη αρχαία Μονή Βυζαντινή είναι ή τοϋ Άρχιμανδρείου, γνωστή κατά τούς χρόνους τών δεσποτών έχουσα τήν υπεροχήν έφ” όλων τών άλλων Μονών, διότι εν αυτή διέμενεν ό “Αρχιμανδρίτης ηγούμενος. Πάντες οί ηγούμενοι τών Μονών δεν ήσαν “Αρχιμανδρίται. Τό άρχιμανδριτάτον τό είχε ή έξέχουσα μεταξύ αυτών, επιχορηγούμενο υπό τοϋ Οικουμε­νικού Πατριαρχείου. Είναι λοιπόν εύλογος ή επωνυμία “Αρχιμανδρεϊον, λόγω τοϋ εκεί έδρεύοντος Αρχιμανδρίτου”.

Τήν πρώτη επίσημη γραπτή πληροφορία γιά τήν ύπαρξη τής Μονής τοϋ Άρχιμανδρείου ή τοϋ “Αρχιμανδρίτου έχουμε τό 1571 άπό Συνοδική Πράξη τοϋ Πατριάρ­χη Μητροφάνη Γ (1565-1572).

Ή Μονή ήταν Σταυροπήγιο, δηλαδή έξαρτώνταν απευθείας άπό τον Πατριάρχη, άνδρώα αρχικά καί γυνακεία στή συνέχεια. “Από τις ύπάρχουσες πηγές μαρτυρείται ότι άνέπτυξε πλούσια πνευματική ζωή καί δρά­ση, με τή λειτουργία “σχολείου” καί τήν παροχή κοινωνικής αρωγής στους “πτω­χούς… ξεπεσμένους καί άναγκαιουμένους”.

Τό 1627, άγνωστο γιατί ξαναχτίζεται εκ βάθρων, όπως άναφέρεται σε εντοιχισμένη ενεπίγραφη πλάκα, πού βρίσκεται αρι­στερά άπό τήν κυρία προς Νότο είσοδο τοϋ σημερινού Ναού.

Κατά την πολιορκία των Ίωαννίνων τό 1820 – 1822 καί την πυρπόληση της πόλης, τό 1820, ό ναός τού Αρχιμανδρείου δεν έπαθε καμμία ζημία.

Μεταξύ των ετών 1830-1860, επειδή οί καιροί τό επίτρεψαν, εξασφαλίστηκε η άδεια τής σουλτανικής κυβέρνησης για την ανοικοδόμηση των Ναών τής πόλεως. ’Έτσι ανοικοδομήθηκε ό ση­μερινός μεγαλύτερος, ό όποιος αποπερατώθηκε τό 1860, κατ’ άλλους δε τό 1864.

‘Ο ναός έπαθε σοβαρότατες ζημίες από τούς σεισμούς τού 1969 καί κινδύνευσε νά κατεδα­φιστεί. Όμως ή Παναγία ή Άρχιμανδρειώτισσα βοήθησε νά σωθεί ή εκκλησία της με την φροντίδα καί δαπάνη τού μεγάλου Ευεργέτη της Ιωάννη Καμπέρη.

Ή ενορία τού Αρχιμανδρείου είναι ή μεγαλύτερη ενορία τής πόλεως τών Ιωαννίνων. Εντός τών ορίων της λειτουργούν οί εξής Ναοί – Παρεκκλήσια, τά όποια καλύπτουν τις λατρευτικές άνάγκες τών ενοριτών της: α) ό Ί. Ναός Αγίου Σεραφείμ καί Αγίων 12 Αποστόλων, β) ό Ί. Ναός Αγ. Κωνσταντίνου καί Ελένης (Γηροκομείο), γ) ό σεπτός Οίκος τού Νεομάρτυρος “Αγίου Γεωργίου, δ) ο Ί. Ναός Αγ. Νικολάου (Κοπάνων) καί ε) ο I. Ναός τού Προφήτου Ήλιου στή συνοικία Καρδαμίτσια.

Δίπλα στον Ιερό Ναό τοϋ Άρχιμανδρείου βρίσκεται ό μοναστηριακός Ναός τής Άγιας Αικατερίνης, μετόχι τής Ίεράς Μονής Άγιας Αικατερίνης τοϋ θεοβάδιστου Όρους Σινά, στο όποιο εκκλησιάζεται “ικανός αριθμός ενοριτών τοϋ Άρχιμανδρείου. Παλλάδιο και θησαύρισμα μέγιστο τοϋ Ιε­ρού Ναού είναι ή άρχαιοτάτη άμφιπρόσωπη εικόνα, πού στη μία όψη της είκονίζεται ή Παναγία ή “Οδηγήτρια. Σήμερα ή εικόνα αυτή βρίσκεται στα εργαστήρια τής 8ης ‘Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων για συντήρηση.

Σέβασμα μέγα επίσης είναι καί ή εικόνα τής Παναγίας τής Άρχιμανδρειώτισσας στο προσκυνητάρι στο δεξιό κλιτός τοϋ Ναού, (πλησίον τοϋ Ιερού εικονοστασίου), για καθημερινή προσκύνηση καί αγιασμό τών πιστών.

Γνωστή είναι ακόμη όχι μόνο στους πα­λαιούς ενορίτες, άλλα σ’ όλους τούς παλαι­ούς Γιαννιώτες, ή θαυματουργή εικόνα τής Παναγίας πού βρίσκεται σε προσκυνητάρι κάτω από τον Ιερό άμβωνα τοϋ Ναοϋ. Κατά παράδοση έμπροσθεν της καί άφοϋ τοποθετηθεί στο κέντρο τοϋ Ναοϋ, ψάλλο­νται οι χαιρετισμοί κατά τήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

Ή πορεία τής ενορίας του Άρχιμανδρείου χάρις καί στή λειτουργία τοϋ Πνευματικού Κέντρου (διώροφο κτήριο δίπλα στο κω­δωνοστάσιο) συνεχίζει τήν μακραίωνη πα­ράδοσή της αναπτύσσοντας αξιόλογη πνευματική δραστηριότητα. Οί εφημέριοι τοϋ Ναοϋ βοηθούμενοι άπό τούς επιτρό­πους καί πλαισιούμενοι άπό νεαρά κατά τό πλείστον στελέχη, επιμελούνται τής κα­τήχησης καί χριστιανικής διαπαιδαγώγη­σης τών παιδιών καί τών νέων τής ενο­ρίας, πάντοτε υπό τήν ευλογία καί τήν πνευματική καθοδήγηση του ‘Επισκόπου.

Το κείμενο αντλήθηκε από το φυλλάδιο που διανέμει ο Ναός