Κάστρο Ιωαννίνων: Ιστορία, Μνημεία & Μουσεία
Κάστρο Ιωαννίνων – Ένα Ζωντανό Μνημείο Ιστορίας και Πολιτισμού
Το Κάστρο Ιωαννίνων, ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά αξιοθέατα της Ηπείρου, φέρει έντονα τα ίχνη των εποχών που το διαμόρφωσαν, από την αρχαιότητα έως και την οθωμανική περίοδο. Η σημερινή του μορφή είναι κυρίως αποτέλεσμα των εκτεταμένων εργασιών που πραγματοποιήθηκαν στις αρχές του 19ου αιώνα από τον Αλή Πασά, ωστόσο διατηρεί και σημαντικά στοιχεία βυζαντινής οχύρωσης.
Αρχαιολογικά Ευρήματα και Αρχαία Οχύρωση
Στο δυτικό σκέλος των τειχών έχει αποκαλυφθεί αρχαία οχύρωση, πάνω στην οποία οικοδομήθηκε η βυζαντινή και στη συνέχεια η οθωμανική τειχοποιία. Στο εσωτερικό του κάστρου, κάτω από τον σύγχρονο οικισμό, εντοπίστηκαν λείψανα αρχαίας πόλης που χρονολογούνται στο τέλος του 5ου – αρχές του 4ου αιώνα π.Χ., γεγονός που καθιστά το κάστρο ιδιαίτερα σημαντικό αρχαιολογικά.
Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Περίοδος
Σύμφωνα με την Αλεξιάδα της Άννας Κομνηνής, τον 11ο αιώνα ο Νορμανδός Βοημούνδος κατέλαβε τα Ιωάννινα και επισκεύασε τα τείχη. Από αυτή την εποχή προέρχεται ο γνωστός Πύργος του Βοημούνδου, στο κέντρο της νοτιοανατολικής ακρόπολης (Ιτς Καλέ). Στις αρχές του 13ου αιώνα, ο Μιχαήλ Α’ Κομνηνός Δούκας, πρώτος ηγεμόνας του Δεσποτάτου της Ηπείρου, ανακαίνισε ριζικά την οχύρωση της πόλης, στοιχεία της οποίας εντοπίζονται ενσωματωμένα στα μεταγενέστερα οθωμανικά τείχη.
Οθωμανική Περίοδος και Θρησκευτικά Μνημεία
Μετά την αποτυχημένη εξέγερση του Διονυσίου του Φιλοσόφου και την εκδίωξη των χριστιανών, η βορειοανατολική ακρόπολη μετατράπηκε σε θρησκευτικό κέντρο. Εκεί ανεγέρθηκε το Τζαμί του Ασλάν Πασά το 1618, στη θέση του ναού του Αγίου Ιωάννη. Το τζαμί αποτελούσε μέρος ενός μεγάλου Ιμαρέτ, περιλαμβάνοντας τον Μενδρεσέ (Ιεροδιδασκαλείο), τα Μαγειρεία του συγκροτήματος, καθώς και τον Τουρμπέ – ένα οκτάπλευρο, θολοσκέπαστο μουσουλμανικό ταφικό μνημείο.
Η Ακρόπολη Ιτς Καλέ και το Σεράγι του Αλή Πασά
Η νοτιοανατολική ακρόπολη (Ιτς Καλέ) επεκτάθηκε για την προστασία του πολυτελούς Σεραγιού του Αλή Πασά. Τα ερείπια αυτού του πολυώροφου συγκροτήματος παραμένουν ορατά σήμερα. Στην ίδια περιοχή, το 1958 ανεγέρθηκε το κτίριο που στεγάζει το Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων. Στην ακρόπολη δεσπόζει επίσης το Φετιχιέ Τζαμί, το οποίο πιθανολογείται ότι ανεγέρθηκε στη θέση του υστεροβυζαντινού μητροπολιτικού ναού του Ταξιάρχη Μιχαήλ.
Βόρεια του τζαμιού βρίσκεται η Πυριτιδαποθήκη, ενώ σε κοντινή απόσταση εντοπίζεται ο Τάφος του Αλή Πασά, με δύο κτιστους τάφους περιβαλλόμενους από σιδερένιο κιγκλίδωμα. Σημαντικό είναι και το Θησαυροφυλάκιο, ενδεχομένως χώρος φιλοξενίας σημαντικών προσώπων, που σήμερα στεγάζει τις συλλογές αργυροχοΐας του μουσείου. Το νότιο τμήμα του έχει μετατραπεί σε ναό αφιερωμένο στους Αγίους Αναργύρους.
Δυτικά συναντούμε ένα μεγάλο διώροφο κτίριο άγνωστης χρήσης, στον όροφο του οποίου λειτουργεί η Αίθουσα «Δημήτρης Κωνστάντιος», όπου φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις, διαλέξεις και επιστημονικές συναντήσεις.
Στη βορειοανατολική γωνία της ακρόπολης βρίσκεται και το θολοσκέπαστο κτίριο των Μαγειρείων. Στον δυτικό προμαχώνα λειτουργεί το σύγχρονο και πλήρως ανακαινισμένο Μουσείο Αργυροτεχνίας, του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, που εστιάζει στην παράδοση της ηπειρώτικης αργυροχοΐας.
Λοιπά Κτήρια Εντός του Κάστρου
Σημαντικά οικοδομήματα εντός του κάστρου περιλαμβάνουν το Σουφαρί Σεράι, δηλαδή τη Σχολή Ιππικού του Αλή Πασά, τη Βιβλιοθήκη – πιθανώς συνδεδεμένη με τη λειτουργία του Μενδρεσέ – και ένα ερειπωμένο Χαμάμ του 17ου αιώνα. Αξιοσημείωτη είναι επίσης η Εβραϊκή Συναγωγή, κτίριο μεγάλων διαστάσεων, με ορθογώνια υπόστυλη αίθουσα, που στη σημερινή της μορφή χρονολογείται στο 1829.
Το περιεχόμενο αντλήθηκε από επιγραφή στον χώρο του Κάστρου Ιωαννίνων.
