Ποιος ήταν ο Βιτσέντζος Κορνάρος

Η Σητεία δεν είναι μόνο η χώρα των Ετεοκρήτων αλλά και των Κορνάρων της μεγάλης αυτής Ενετοκρητικής οικογένειας που έδωσε τον Βιτσέντζο Κορνάρο ποιητή του αριστουργηματικού μεσαιωνικού ποιήματος «ο Ερωτόκριτος» που ιστορεί τις περιπέτειες της βασιλοπού­λας Αρετούσας κόρης του βασιλιά των Αθηνών Ηρακλή και του Ερωτόκριτου γυιού του αυλικού του Πεζόστρατου.

Οι 10.000 στίχοι του ποιήματος που συνθέτουν ένα από τα ομορφότερα «παντρέματα» έπους και λυρισμού γαλούχησαν για πολλούς αιώνες τις Ελληνικές γενιές. Ο «Ερωτόκριτος» έγινε τραγούδι, μοιρο­λόι, θέατρο. Ζει στις ψυχές των Ελλήνων και δη των Κρητικών που τον περιβάλλουν με αληθινό πάθος. Το ποιος είναι ο ποιητής το γράφει ο ί­διος στο τέλος του μεγάλου έργου του:

Βιτσέντζος είν’ ο ποιητής και στην γενιά Κορνάρος που να βρεθεί ακριμάτιστος όντε τον πάρει ο Χάρος. Στην Στεία εγεννήθηκε στην Στείαν ενεθράφει εκεί ‘κάμε κι’ έκόπιασε ετούτα που σας γράφει. Στο Κάστρον επαντρεύτηκε, σαν αρμηνευγ’ η φύση το τέλος του έχει να γενεί όπου ο θεός ορίσει.

Σήμερα η έρευνα έχει δεχτή σαν αναμφισβήτητη την κρητική κατα­γωγή του ποιητή του Ερωτόκριτου και θεωρείται πια κακόβουλο αστείο η θεωρεία ότι ο Βιτσέντζος Κορνάρος ήταν απλώς ένας αντιγραφέας. Αλλά και η γνώμη του Ξανθουδίδη ότι ήταν αμιγούς Κρητικής καταγω­γής θεωρείται εκ των πραγμάτων ανεπίδεκτη ενώ η άποψη ότι ήταν Ενετικής καταγωγής που είχε όμως αφομοιωθεί στην σκέψη και την γλώσσα από το ντόπιο Κρητικό στοιχείο έχει σήμερα επικρατήσει. Αυτό ακριβώς —πιστεύουν οι νεώτεροι μελετητές— δείχνει ακριβώς την δύνα­μη αυτού του τόπου. Σίγουρο επίσης θεωρείται πως ο «Ερωτόκριτος» είναι πρωτότυπο ποίημα με σκελετό παλιό.

Για την λογοτεχνική του αξία παραθέτω απλώς τα λόγια του Παλαμά «ο ποιητής του Ερωτόκριτου είναι μέγας του Ελληνικού Έθνους και αθάνατος ποιητής» και του Αργύρη Εφταλιώτη «τέτοια είναι τα έργα που σε χώρες πιο φωτισμένες τα βλέπουμε… να στολίζουν βιβλιοθήκες, σχολεία και σπιτικά και να λατρεύονται σαν είδος ιερά φυλακτάρια, εθνικά, ομορφιάς και τέχνης».

Αλλά οι πιο πολλές αμφισβητήσεις έγιναν γύρω στο πρόσωπο του ποιητή επειδή δεν υπάρχουν στοιχεία να θεμελιώσουν με ασφάλεια το ποιος Βιτσέντζος Κορνάρος ήταν ο δημιουργός του Ερωτόκριτου. Η σύγχυση στην αρχή ήταν ακόμα μεγαλύτερη επειδή από τους πρώτους ερευνητές αγνοήθηκαν τελείως τα Ενετικά αρχεία. Ο Ξανθουδίδης, έ­νας από τους πρώτους μεγάλους μελετητές του «Ερωτόκριτου», πι­στεύει πως ποιητής του είναι ο Βιτσέντζος Κορνάρος που χάραξε το όνομά του στην εκκλησία του Αγίου Αντωνίου στην Μυρσίνη με χρο­νολογία 1677. Ο άλλος μελετητής του ο Γιάνναρης θεωρεί δημιουργό του ποιήματος τον Βιτσέντζο Ανδρέα Κορνάρο που ήταν συμβόλεογράφος στην Σητεία και που γεννήθηκε το 1486.

Ο Σάθας μιλά για Βιτσέντζο Κορνάρο του Ανδρέα που ήταν κάτοι­κος του Χάνδακα όπως φαίνεται από συμβόλαιο του 1561 για τον όποιο συμφωνεί και ο Μέρτζος. Το 1955 ο ακούραστος ιστοριοδίφης Στέργιος Σπανάκης δημοσιεύει την διαθήκη του Ανδρέα Τζάκομο Κορνάρο του 1611, ο οποίος είχε αδελφό Βιτσέντζο.

Το καλοκαίρι του 1968 ο καθηγητής Ν. Παναγιωτάκης πήγε στην Βενετία και για πρώτη φορά έσκυψε πάνω στα περίφημα Ενετικά αρ­χεία. Εκεί έγινε το μεγάλο βήμα αφού στον Βιτσέντζο Κορνάρο του Τζάκομο συγκεντρώθηκαν όλα τα στοιχεία της ακροστιχίδας του Ερωτόκριτου: Γεννήθηκε στην Σητεία, ήταν ποιητής όπως δείχνουν ποιήματά του που σώθηκαν στην ιταλική, πήγε στον Χάνδακα και παντρεύτηκε ό­που και πέθανε. Ο Βιτσέντζο αδελφός του ιστορικού και ποιητή Αν­δρέα γυιός του Τζάκομο γεννήθηκε στις 26 του Μάρτη το 1553 στο χωριό Τραπεζόντα. Αυτό αποδείχτηκε από επίσημη έρευνα που έκανε ο διοικητής της Σητείας όταν αποκαλύφθηκε ότι από λάθος δεν είχε γραφτεί στα βιβλία των ευγενών.

Σε ηλικία 34 ετών άφησε την Σητεία και παντρεύτηκε την Μαριέττα Ζένο και εγκαταστάθηκε στον Χάνδακα όπου πέθανε το 1613 σε ηλικία 60 ετών. Η σύνθεση του ποιήματος πρέπει να έγινε στα 1585-1600 και το μεγαλύτερο μέρος της θα έγινε στην Σητεία και προφανώς θα αποτελειώθηκε στον Χάνδακα αφού ο ίδιος το αναφέρει άλλωστε.

   Εδώ θα άξιζε να αναφερθεί και σαν τέκνο της Σητείας και ο αδελ­φός του Βιτσέντζο ο Ανδρέας Τζάκομο Κορνάρος που γεννήθηκε το 1547 στην Τραπεζόντα επίσης και που θεωρείται ένας από τους πιο σπουδαγμένους Βενετοκρήτες αφού ίδρυσε και την ονομαστή Ακαδημία των Στραβαγκάντι στον Χάνδακα, σπουδαίο λογοτεχνικό σωματείο της εποχής.

Σώζονται πάνω από 2000 ποιήματά του γραμμένα στην ιταλική, αλλά ξέρουμε πως μιλούσε Ελληνικά στις καθημερινές δοσοληψίες του. Το πιο σπουδαίο έργο του ήταν η Historia Candiana (Ιστορία της Κρή­της) που αποτελεί την πρώτη ιστορικοπολιτική και αρχαιολογική γεωγρα­φία της Κρήτης.

Να σημειωθεί ότι η καταγωγή της οικογενείας των Κορνάρων της Σητείας ήταν από την Κάρπαθο.

Το κείμενο το οποίο προσαρμόστηκε, αντλήθηκε από το βιβλίο: Σητεία η πατρίδα του Μύσωνα και του Κορνάρου. Έκδοση Δήμου Σητείας 1989. Νίκου Π. Παπαδάκη Αρχαιολόγου.