Μετανάστευση
Εγκατάλειψη τής πάτριας γής γιά Εγκατάσταση σέ άλλη ξένη χώρα. Οι άνθρωποι άνσγκάζονται συχνά νά μεταναστεύουν. Οι λόγοι προπάντων εϊναι οίκονομικοί. ‘Όταν Ενας τόπος είναι φτωχός, είναι φυσικό νά μήν είναι ευχαριστημένοι άπό τή ζωή τους έκεΐ. Μερικοί άναγκάζονται ν’ άναζητήσουν άλλον τόπο κατοικίας, όπου ή ζωή θά είναι πιό άνετη. Εκτός όμως άπό τούς οικονομικούς ύπάρχουν κι άλλοι λόγοι πού δημιουργούν τή μετανάστευση, όπως λόγοι θρησκευτικοί, πολιτικοί καί κλιματολογικοί. ‘Η άρχαία ιστορία άναφέρει πολλές μεταναστεύσεις λαών σέ άποστάσεις συχνά πολύ μακρινές καί τήν άνάπτυξη στό νέον τόπο, όπου Εγκαταστάθηκαν, νέων πολιτισμών.
‘Η Παλαιά Διαθήκη περιγράφει τή μετανάστευση τού ’Αβραάμ στή Γη Χαναάν, τήν Εγκατάσταση τών άπογόνων τού ’Ιακώβ στήν Αίγυπτο, τήν άναγκαστική άναχώρησή τους άπό κεϊ καί τήν Επάνοδο στή γή τών πατέρων τους.
Οίκονομικοί καί άλλοι λόγοι άνάγκασαν τούς άρχαίους Φοίνικες καί προπάντων τούς άρχαίους ‘Έλληνες νά ιδρύσουν άποικίες (βλ. λ.) σέ ξένες χώρες. ’Εκεί έβρισκαν πιό άποδοτικά χωράφια καί άλλες πλουτοπαραγωγικές πηγές, πού δέ μπορούσαν νά τις έκμεταλλευθούν άρκετά οί ντόπιοι κάτοικοι. Κι ή έκστρατεία τού Μεγάλου ’Αλεξάνδρου έγινε άφορμή νά μεταναστεύση πολύς έλληνικός πληθυσμός στήν Άσία, όπου Ιδρύθηκαν πολλές καί σημαντικές έλληνικές πόλεις. ’Αλλά καί άπό τις λεγόμενες βαρβαρικές χώρες έγιναν πολλές έπιδρομές λαών, πού ζητούσαν μέρος γιά νά μεταναστεύσουν. Τό Ρωμαϊκό κι άργότερα τό Βυζαντινό κράτος έγιναν ό στόχος τής λεγάμενης Μεταναστεύσεως των 3Εΰνών.Από τόν Ευξεινο πόντο ώς τή Βαλτική καί προπάντων στις όχθες τού Δούναβη καί τού Ρήνου κατοικούσαν φτωχοί καί καθυστερημένοι λαοί, πού ζητούσαν νά μεταναστεύσουν σέ περιοχές μέ οικονομική καί πνευματική άκμή, όπως ή ’Ιταλική καί ή Ελληνική χερσόνησος καί ή Μικρά Άσία.
ΚΙμβροι καί Τεύτονες, γερμανικοί λαοί, Φράγκοι, Βουργούνδιοι καί Βανδήλοι, Όστρογότθοι καί Βησιγότθοι ήταν μιά διαρκής άπειλή τής Ρωμαϊκής καί τής Βυζαντινής αύτοκρατορίας. Σέ λίγο έφθασαν οί Οΰνοι, μετανάστες διωγμένοι άπό τά βάθη τής Ασίας. Ό ’Αττίλας έπιχείρησε νά ιδρύση δικό του κράτος έπάνω στά έρείπια τού Ρωμαϊκού κράτους.
Στή νεώτερη Ελλάδα ή άνάγκη τής μεταναστεύσεως παρουσιάστηκε κατά τήν περίοδο τής σκλαβιάς. Πολλοί ‘’Ελληνες άφησαν τή φτωχή καί σκλαβωμένη πατρίδα, γιά νά έγκατασταθούν στις χώρες τής Κεντρικής Εύρώπης (Αύστρία, Γερμανία, Ρουμανία), στήν Αίγυπτο κι άλλες χώρες (βλ. λ. άπόδημος Ελληνισμός). Αύτό συνεχίσθηκε κι υστέρα άπό τήν άπελευθέρωση προπάντων πρός τήν Αίγυπτο, τήν Κωνσταντινούπολη καί τήν ’Αμερική. ’Από τό 1901 — 1915 μετανάστευσαν γιά τήν’Αμερική 300.000 ‘Έλληνες κι άλλοι γιά τόν Καναδά, τήν Αύστραλία καί τή Δ. Εύρώπη. Γενικά οί μετανάστες αυτοί δέν έπαψαν να σκέπτωνται τήν πάτρια γή καί τούς συγγενείς τους. Μέ τά έμβάσματά τους, δηλ. μέ τά χρήματα πού έστελναν, βοήθησαν τήν Ελλάδα. ‘Ώς τό 1928, τό μισό άπό τό έλλειμμα τού έμπορικου μας ισοζυγίου καλυπτόταν άπό τό συνάλλαγμα τών έμβασμάτων τών μεταναστών. Πολλοί άπό τούς μετανάστες αύτούς ξαναγύρισαν στήν πατρίδα’ πολλοί όμως έμειναν γιά πάντα στό έξωτερικό. Άπό τό 1922 οί Ε.Π.Α. έβαλαν μεγάλους περιορισμούς στή μετανάστευση. Τά
τελευταία χρόνια πολλοί ‘Έλληνες μεταναστεύουν γιά τήν Αύστραλία.
Τό πρόβλημα τής μεταναστεύσεως είναι πολύπλοκο, προπάντων γιά τή δική μας χώρα. Συνήθως μεταναστεύουν οί πιό γεροί άνθρωποι, οί νέοι καί οί δραστήριοι. Αύτό σημαίνει ότι χάνομε τό πιό έκλεκτό τμήμα τοϋ πληθυσμού, αύτό πού θά μπορούσε νά δουλέψη, γιά νά προοδεύση πιό πολύ ό δικός μας τόπος. Ή οικονομική ώφέλεια άπό τή μετανάστευση δέν φτάνει να ίσοφαρίση τήν οικονομική καί τήν έθνικη ζημία, πού παθαίνει ή Ελλάδα. Δέν είναι άλλωστε τόσο εύκολο νά ευδοκίμηση κανείς σήμερα σέ άλλους τόπους, όπως συνέβαινε άλλοτε. Γιατί ό πληθυσμός έχει πολλαπλασιασθή έκεΐ καί δέν ύπάρχει έλλειψη έργατικών χεριών, όπως άλλοτε. Είναι έπίσης γεγονός, ότι ό πληθυσμός τής Ελλάδας δέν έχει αύξηθή πολύ, ώστε νά περισσεύη. ‘Όπως πιστεύουν οι οικονομολόγοι, ό πληθυσμός πού ζητεί σήμερα νά μεταναστεύση σέ ξένες χώρες, όπου ούτε τό κλίμα είναι κατάλληλο άλλά ούτε κι ό πλουτισμός εύκολος, μπορεί νά ζήση καλά καί στήν Ελλάδα. Αύτό θά κατορθωθή μέ τήν καλύτερη άνάπτυξη τών πλουτοπαραγωγικών πηγών τού τόπου μας (πρόοδος τής γεωργίας καί τής βιομηχανίας, έξηλεκτρισμός τής χώρας, έκμετάλλευση τού όρυκτού πλούτου, άνάπτυξη τού έξαγωγικού έμπορίου). Καμιά άλλη ξένη χώρα δέν πρέπει νά μάς παίρνει τά έκλεκτά έλληνικά νειάτα, γιατί καμιά νέα πατρίδα δέν είναι τόσο ώραία καί φιλόξενη, όπως ή έλληνική,
Δέν είναι όμως μόνο οί άνθρωποι πού μεταναστεύουν/ Τή μετανάστευση συναντούμε καί στά ζώα. Πολλά άξιοπερίεργα συμβαίνουν μέ τή μετανάστευση μερικών θηλαστικών, πτηνών, έντόμων καί τών ψαριών, πού μεταναστεύουν προπάντων γιά άναπαραγωγή. Οί γαζέλες τής Βουσμανίας στή Ν. ’Αφρική κάθε άνοιξη άφήνουν κατά χιλιάδες τήν έρημο κι άνεβαίνουν στά όρη. Έκεΐ γεννούν καί τό φθινόπωρο ξαναγυρίζουν, χωριστά πλέον κι όχι κατά κοπάδια, στήν έρημο. Τό ίδιο κάνει καί ό τάρανδος τής Ν. Γής. Τό χελιδόνι, ό κούκος, οί φασιανοί, οί άγριόπαπιες, τ’ άηδόνια κι άλλα πτηνά, πού τά λέμε άποδημητικά, άφήνουν κάθε φθινόπωρο τά όρεινα μέρη τής πατρίδας μας καί κατεβαίνουν στα θερινά, τά πιό θερμά, ή ταξιδεύουν για μακρινές νότιες χώρες (Β. ’Αφρική). Πολλές σαύρες, σαλαμάνδρες καί βατράχια άλλά ζουν τόπο κατοικίας, όταν πρόκειται νά γεννήσουν. Κι άπό τό άσπόνδυλα μερικές άκρίδες καί πεταλούδες μεταναστεύουν πολλά χιλιόμετρα μακριά, γιά νά γεννήσουν τ’ αύγά τους. Υπάρχει μιά πεταλούδα τής Αμερικής, πού τό φθινόπωρο κατεβαίνει καί διαχειμάζει στις άκτές τού κόλπου τού Μεξικού καί στή Ν. Καλιφορνία. Μόλις πάρη ή άνοιξη, ξυπνάει άπό τό λήθαργο καί ξεκινάει γιά τά βόρεια. Φτάνει ώς τον Καναδά γεννοβολώντας κατά τήν μακρινή της πτήση. ‘Ένα λεπιδόπτερο, πού οί έντομολόγοι τό όνομάζουν βανέσσα ό σκόλυμος, πετά κάθε άνοιξη άπό τή Β. ’Αφρική ώς τήν Κεντρική καί τή Βόρεια Εύρώπη ώς τήν ’Ισλανδία.
Μά τά πιό παράξενα συναντά κανείς στή μετανάστευση τών ψαριών. “Αλλα ψάρια προτιμούν νά μεταναστεύουν καί ν’ άφήνουν τ’ αύγά τους στά γλυκά νερά κι άλλα στ’ άλμυρά. Ό σολομός προτιμά τήν άμμουδιά στίς πηγές τών ποταμών. Διανύει μεγάλες θαλάσσιες άποστάσεις κι άφήνει έκεΐ τ’ αύγά του. Τά νεογνά, άφού έκκολαφθούν, ζούν έκεΐ ώς δυό χρόνια. Κατόπιν έπιστρέφουν στή θάλασσα, ζούν έκεΐ άρκετά χρόνια κι όταν έρθη ή ήλικία νά γεννήσουν, άνεβαίνουν πάλι στά ποτάμια. Συνήθως γεννούν πάντοτε στό ίδιο ποτάμι καί μάλιστα στό ίδιο σημείο, όπου βγήκαν κι αύτά άπό τό αύγό Τό χέλι τής Εύρώπης όταν μεγαλώση, κατεβαίνει άπό τά ποτάμια στή θάλασσα, κατόπιν διασχίζει τόν ’Ατλαντικό ώκεανό καί φτάνει στά Β. τών Δυτικών ’Ινδιών. Έκεΐ γεννάει τ’ αύγά του. Όσα χέλια είναι γερασμένα πεθαίνουν έκεΐ. Οί προνύμφες πού βγαίνουν άπό τ’ αύγά ξεκινούν άμέσως γιά τό ταξίδι πρός τήν Εύρώπη, πού κρατάει δυόμιση όλόκληρα χρόνια. Διανύουν 2000 μίλλια κι άνεβαίνουν, τέλεια ψάρια πλέον, στά ποτάμια, όπου ζούν 5—8 χρόνια, ώσπου νά γίνουν ικανά γιά άναπαραγωγή καί νά ξεκινήσουν πάλι γιά τό μακρινό ώκεανό.
Οί έπιστήμονες δυσκολεύονται πολύ νά έξηγήσουν πώς κατορθώνουν τά διάφορα ζώα, προπάντων τά ψάρια, τά πουλιά καί τά έντομα, νά προσανατολίζωνται σωστά. “Εχει άποδειχθή, ότι στά μεγάλα μεταναστευτικά τους ταξίδια ποτέ δέ λαθεύουν στήν κατεύθυνση πού πρέπει νά έχουν. Ούτε άντίθετοι άνεμοι, ούτε τά διάφορα θαλάσσια ρεύματα δέν τούς χαλοϋν τή σωστή πορεία. Λές κι έχουν έπάνω τους πυξίδα καί κινούνται μέ βάση ένα χάρτη. Μερικοί φυσιοδίφες ύποστήριξαν, πώς τά ζώα πού μεταναστεύουν κατέχουν μια «μαγνητική» αίσθηση, όπως τήν όνόμασαν, άλλοι έξήγησαν τή δύναμη προσανατολισμού τών ψαριών μέ τή συνήθειά τους νά καθοδηγούνται άπό τά διάφορα ρεύματα. Μερικές μεταναστεύσεις ζώων παρουσιάζουν πολύ ένδιαφέρον θέαμα. Οί φασιανοί, τά χελιδόνια, οί άγριόπαπιες, όταν μεταναστεύουν κατά σμήνη, έχουν μπροστά ένα άρχηγό, πού τά όδηγεΐ. Συχνά μάλιστα τά γερά πουλιά βοηθούν ένα άρρωστο στό ταξίδι τους.