Τα Γάργαλα: Μια Κρητική Έννοια της Παρακίνησης

Τι είναι τα «Γάργαλα»; Η Σημασία μιας Κρητικής Λέξης

Τα «γάργαλα» είναι μια λέξη που ακούγεται κυρίως στους νομούς Ηρακλείου και Λασιθίου στην Κρήτη, χωρίς να αποκλείεται η παρουσία της και σε άλλα μέρη του νησιού. Συχνά συναντάται στο λεξιλόγιο ανθρώπων περιορισμένης μόρφωσης.

Τα γάργαλα περιγράφουν μια ιδιαίτερη κατάσταση: δεν είναι ούτε λόγια, ούτε ρουφιανιές, ούτε ψέματα. Πρόκειται για αλήθειες, οι οποίες, αντί να θαφτούν ή να αγνοηθούν, λέγονται και μάλιστα υπερτονίζονται.

Αυτή η διαδικασία έχει ως αποτέλεσμα να κινητοποιεί το άτομο που δέχεται τα γάργαλα, ωθώντας το να λειτουργήσει και να δράσει υπό την επήρειά τους.

Η Προέλευση και ο Μηχανισμός των Γάργαλων

Η λέξη «γάργαλα» προέρχεται από τη λέξη γαργαλητό. Όπως ακριβώς κάποιος γαργαλάει ένα παιδί και το αναγκάζει να γελάσει, να τραβηχτεί ή να αλλάξει θέση, χειραγωγώντας το ουσιαστικά, έτσι και τα γάργαλα δρουν στον δέκτη. Το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει αυτό που του συμβαίνει.

Κυριολεκτικά, τα γάργαλα είναι λόγια που αποσκοπούν συνειδητά ή ασυνείδητα στο να παρακινήσουν κάποιον να κάνει κάτι, συνήθως κακό. Πρόκειται για την έντεχνη παρακίνηση να κάνεις κάτι σχεδόν πάντα αρνητικό, το οποίο ίσως δεν θα έκανες αν δεν σου είχαν «βάλει γάργαλα». Είναι λόγια που σου υπενθυμίζουν και σου υπερτονίζουν κάτι αρνητικό, με αποτέλεσμα να σε κινητοποιούν για να δράσεις αντίστοιχα.

Παράδειγμα: «Ηντα΄παθε μωρέ ο Μανόλης και τ΄αβαλε με το γείτονα ντου; Γάργαλα πρέπει πως του΄βαλε η γυναίκα ντου, επειδή λέει δεν τον κάλεσε στο γάμο τση κόρης του.» (Δηλαδή: Τι έπαθε ο Μανώλης και τσακώθηκε με τον γείτονά του; Τον παρακίνησε ύπουλα η γυναίκα του, βάζοντας του γάργαλα, θυμίζοντας του πως ο γείτονας του τον υποτίμησε και δεν τον κάλεσε στον γάμο της κόρης του.

Τα Γάργαλα ως Ύπουλη Μορφή Παρακίνησης

Τα γάργαλα θεωρούνται μια πιο ύπουλη μορφή παρακίνησης για να κάνει κάποιος κακό σε σχέση με τα απλά «λόγια» ή τη «ρουφιανιά».

• Όταν σου βάζουν λόγια, μπορεί να υπάρχουν μέσα ψέματα και υπερβολές, έτσι μπορεί να καταλάβεις την παγίδα.
• Όταν σου βάζουν ρουφιανιές, σου λένε τι είπε ο άλλος για εσένα, το οποίο μπορεί να είναι αλήθεια ή ψέμα, και που αν δεν μεταφέρονταν από τον ρουφιάνο δεν θα υπήρχε πρόβλημα.

Τα γάργαλα όμως, όπως το γαργαλητό, σε κάνουν να μην μπορείς να μείνεις ατάραχος και στη θέση σου. Με αυτόν τον ύπουλο τρόπο σε ωθούν να τσακωθείς, να μην μιλάς με κάποιον, ακόμα και να πάρεις εκδίκηση για κάτι που συνέβη στο παρελθόν.

Άλλο Παράδειγμα: «Εβάλανε ντου γάργαλα και επίενε και τσακώθηκε.»

Ένα ακόμα παράδειγμα είναι να λες σε ένα μέλος μιας οικογένειας πως τα αδέλφια του ή οι γονείς του το έριξαν στη μοιρασιά της περιουσίας και του έδωσαν λιγότερη και «πιο σκάρτη» (μειωμένης αξίας). Μπορεί αυτό να είναι αλήθεια, όμως το αποτέλεσμα είναι να μην μιλάει με τα αδέλφια του ή και με τους γονείς του, βλέποντάς τους σαν εχθρούς.

Τα γάργαλα μπαίνουν συνήθως από αδύναμους ανθρώπους προς τους πιο δυνατούς, οι οποίοι ασκούν κάποια επιρροή. Αυτή μπορεί να είναι κατά βάση συγγενική (όπως μητέρα, αδελφή, σύζυγος) αλλά τα γάργαλα μπαίνουν και από φίλους. Μπαίνουν συνειδητά ή ασυνείδητα, από «δικούς μας ανθρώπους» που «φροντίζουν για το δίκιο μας».