Ο βίος και τα θαύματα του Αγίου Νικολάου του εκ Μετσόβου

Η ζωή και το μαρτύριο
 του νεομάρτυρα Νικολάου εκ Μετσόβου.

Ο νεομάρτυρας Νικόλαος Μπασδάνης η Βλαχονικόλας η Εξηντατρίχης, όπως αλλιώς ονομάζεται, γεννήθηκε στο Μέτσοβο της Ηπείρου από φτωχούς αλλά πολύ πιστούς γονείς. Έζησε σε μια περίοδο δύσκολη και ταραγμένη, αφού μετά την αποτυχία των επαναστατικών κινημάτων του Μητροπολίτου Τρίκκης Διονυσίου του Φιλοσόφου οι διώξεις και οι πιέσεις των μουσουλμάνων κατά των χρι­στιανών είχαν φτάσει στο αποκορύφωμά τους.

Σε νεαρή ηλικία πήγε στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας, όπου εργαζόταν σε τούρκικο αρτοποιείο. Ύστερα από λίγο χρονικό διάστημα, οι Τούρκοι, χρησιμοποιώντας τρο­μοκρατικές μεθόδους, τον ανάγκασαν να έξισλαμιστεί. Όταν όμως ο Νικόλαος συνειδητοποίησε το μεγάλο χρι­στιανικό και εθνικό του ολίσθημα, επέστρεψε στο Μέτσο­βο, όπου ζούσε χριστιανικά.

Η φτώχεια όμως και οι δύσκολες συνθήκες διαβιώσεως, που επικρατούν αυτή την περίοδο στο Μέτσοβο, ανα­γκάζουν τον Νικόλαο να ξαναπάει στα Τρίκαλα, για να πουλήσει δαδί. Εκεί έγινε αντιληπτός από κάποιον Τούρκο κουρέα, που γειτόνευε με τον αρτοποιό, στον όποιο εργαζόταν ο άγιος. Ο Τούρκος κουρέας συλλαμβά­νει τον Νικόλαο, τον σέρνει βίαια στον δρόμο και τον βρί­ζει δημόσια, γιατί πρόδωσε το Ισλάμ και έγινε πάλι χρι­στιανός. Ο Νικόλαος, επειδή φοβήθηκε τις συνέπειες, έδωσε στον Τούρκο κουρέα το φόρτωμα του δαδιού και δεσμεύτηκε μαζί του να του φέρνει κάθε χρόνο από ένα φόρτωμα δαδί. Μετά τη συμφωνία αυτή ο Τούρκος άφη­σε ελεύθερο τον Νικόλαο.

Επιστρέφοντας στο Μέτσοβο ο Νικόλαος έκανε αυστηρή αυτοκριτική και συνειδητοποίησε ότι οι συνεχείς αυτές πνευματικές πτώσεις και οι ένοχοι συμβιβασμοί δεν αποτελούν γνωρίσματα των γνησίων μαθητών του Ιησού. Τότε πήρε τη μεγάλη απόφαση να μη ξανασυμβιβαστεί σε θέματα πίστεως και, αν χρειαστεί, να θυσιάσει και αυτήν ακόμη τη ζωή του στον βωμό της αγάπης του Χριστού. Αυτές οι μεταπτώσεις, όσο απλές κι αν φαίνωνται. είναι ωστόσο αρκετά δραματικές και παρουσιάζουν τον ψυχο­γραφικό πίνακα ενός ανθρώπου, που πορεύεται από την ομιχλώδη ατμόσφαιρα προς το φως. Στην περίπτωση του Νικολάου παρακολουθούμε τη διαλεκτική πορεία μιας ψυχής, που ανακαλύπτει κλιμακωτά τον εαυτό της. Γι’ αυτό και συγκινεί ιδιαίτερα τις αδύνατες. ασθενικές ψυχές μας. Είναι μια μορφή, που ζητάει τον Ευριπίδη της Ορθο­δοξίας.

Με αυτοπεποίθηση ο Νικόλαος πηγαίνει στον πνευμα­τικό του για να εξομολογηθεί τα κρίματά του και να φα­νερώσει σ’ αυτόν τους μελλοντικούς του στόχους. Ο έμπειρος όμως πνευματικός, έχοντας υπόψη του τη συναι­σθηματική αστάθεια του Νικολάου, τον συμβουλεύει να αφήσει προς το παρόν τους υψηλούς αυτούς στόχους, επειδή φοβόταν μην υποπέσει σε δεύτερη άρνηση της πίστεως. Ο Νικόλαος όμως μένει σταθερός στη μεγάλη του απόφαση. Ο πνευματικός, βλέποντας το σταθερό και αμετακίνητο φρόνημα του Νικολάου, τον ευλόγησε και τον άφησε να πορευτεί στο μαρτύριο.

(Ανοίγουμε παρένθεση εδώ από το ipy.gr, για να πούμε ότι ο Νικόλαος προκειμένου να βρει την δύναμη αλλά και την σωστή καθοδήγηση, μόνασε για ένα διάστημα στην Ιερά Μονή του Αγίου Νικολάου Μετσόβου. Ακούστε τα λόγια του μοναχού Εφρέμ. Μάλιστα στο μοναστήρι έκτισαν ένα μικρό Ναό προς τιμή του αφού εκεί ήταν ο τόπος της μετάνοιας του.)

Με την ευχή του πνευματικού του ο Νικόλαος μεταβαί­νει για άλλη μια φορά στα Τρίκαλα με την απόφαση να δώσει αυτή τη φορά “την καλήν μαρτυρίαν ’Ιησού Χρι­στού”. Εκεί τον αντιλαμβάνεται ο Τούρκος κουρέας, ο όποιος εκνευρισμένος τον ρωτάει για το δαδί, που του είχε υποσχεθεί. Στην αρνητική απάντηση του Νικολάου ο κουρέας τον καταγγέλλει στους Τούρκους της γειτονιάς, οι όποιοι με βίαιο τρόπο τον φέρνουν στο τούρκικο κρι­τήριο με βασική κατηγορία την αλλαξοπιστία. Στις ερωτήσεις και απειλές των Τούρκων δικαστών ο Νικόλαος απαντάει: “Χριστιανός έγεννηθην καί Χριστιανός είμαι καί Χριστιανός θέλω να άποθάνω”^. Μη μπορώντας να τον μεταπείσουν με την πειθώ χρησιμοποιούν τη βία, η όποια μεταφράζεται σε άγριους ξυλοδαρμούς, σκόπιμη στέρηση της τροφής και του νερού, σαδιστικές και απάν­θρωπες ενέργειες. Τέλος τον ρίχνουν σε σκοτεινή φυλα­κή, όπου για πολλές ημέρες τον ταλαιπωρούν με πείνα, δίψα και διάφορα βασανιστήρια. Αλλά ο Νικόλαος τα υποφέρει όλα με θαυμαστή πίστη και υπομονή.

Για δεύτερη φορά τον παρουσιάζουν στο άνομο κριτή­ριο, όπου και πάλι ο Νικόλαος “έκηρυξε μεγαλοφώνως τον Χριστόν, πώς είναι Θεός άληθινός καί αύτόν πιστεύει καί δεν τον άρνεϊται ποτέ”.

Οι Τούρκοι δικαστές, βλέποντας την αμετάκλητη γνώ­μη του Νικολάου, παίρνουν την απόφαση να τον ρίξουν στη φωτιά. Με εντολή τους ανάβεται μεγάλη πυρκαγιά στην κεντρική αγορά των Τρικάλων, πάνω στην όποια με μανία και πάθος ρίχνουν τον Νικόλαο. Ο άγιος με θαυ­μαστή γαλήνη και ηρεμία αντιμετώπισε το μαρτύριο, δο­ξολογώντας μάλιστα τον Χριστό, γιατί αξιώθηκε να ατι­μαστεί και να θανατωθεί για χάρη Του. Έτσι την 17η Μαΐου 1617 ο νεομάρτυς Νικόλαος παρέδωσε την αγια­σμένη του ψυχή στον Αρχηγό της ζωής και του θανάτου.

Το βράδυ της μαρτυρικής αυτής ημέρας κάποιος πι­στός κεραμοποιός από ευλάβεια κινούμενος, αφού έδωσε αρκετά χρήματα στους Τούρκους φύλακες, που αγρυ­πνούσαν στον τόπο του μαρτυρίου, αγόρασε την κάρα του νεομάρτυρα, που είχε μερικές βλάβες στο σημείο των κροτάφων από τη φωτιά. Επειδή όμως φοβόταν τους Τούρκους έκρυψε την κάρα σε τοίχο του σπιτιού του, χωρίς κανένας να γνωρίζει αυτή του την ενέργεια.

Μετά τον θάνατο του κεραμοποιού το σπίτι αγοράστηκε από κάποιον, που ονομαζόταν Μέλανδρος. Αυτός δεν γνώριζε απολύτως τίποτε για τον μεγάλο θησαυρό, που κρυβόταν στον τοίχο του σπιτιού του. Τις βραδινές ώρες της 17ης Μαΐου 1618 είδε να λάμπει φως στο σημείο εκείνο του τοίχου και κατά τη διάρκεια του ύπνου δέχτη­κε την πληροφορία ότι στο σημείο αυτό βρίσκεται κρυμ­μένη η κάρα του νεομάρτυρα Νικολάου. Το πρωί άνοιξε το μέρος εκείνο του τοίχου και βρήκε την αγία κάρα. Όμως επειδή έκρινε τον εαυτό του ανάξιο να κρατάει έναν τόσο μεγάλο θησαυρό, τη δώρισε στην Ιερά Μονή Βαρλαάμ των Μετέωρων, όπου είχε αδελφό μοναχό, για μνημόσυνο αιώνιο δικό του και των γονέων του.

Εκεί φυλάγεται μέχρι σήμερα με εξαιρετική ευλάβεια σε οκτάπλευρο ασημένιο κουτί η κάρα του αγίου και γεμί­ζει τον τόπο με μιά ξεχωριστή ευωδία διάρκειας που την αισθάνεται έντονα ο κάθε προσκυνητής. Η αργυρά θήκη της άγιας κάρας έχει την εξής επιγραφή: “ΚΑΤΕΣΚΕΥΑΣΘΗ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΟΥΤΙΟΝ ΤΗΣ ΣΕΒΑΣΜΙΑΣ ΚΑΡΑΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΤΟΥ ΕΚ ΜΕΤΣΟΒΟΥ. ΔΙΑ ΕΞΟΔΩΝ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΑΥΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΔΕΣΚΑΤΑΣ ΕΙΣ ΨΥΧΙΚΗΝ ΣΩΤΗΡΙΑΝ. ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΤΟΥ Π ΑΝΟ­ΣΙΟΤΑΤΟΥ (ΕΝ) ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΙΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΗΓΟΥΜΕΝΕΥΟΝΤΟΣ ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΚΑΙ ΠΑΠΑΕΥΘΥ­ΜΙΟΥ ΤΩΝ ΕΚ ΤΗΣ ΣΕΒΑΣΜΙΑΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΒΑΡΛΑΑΜ ΕΝ ΜΕΤΕΩΡΟΙΣ. ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ … ΕΚ ΚΩΜΗΣ ΚΑΛΑΡΡΥ(ΤΩΝ) 1819 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ ΠΡΩΤΗ’™.

Έκτος από την αγία κάρα σώζονται τεμάχια των χε­ριών του άγιου στην Ιερά Μονή Ελεούσης Ιωαννίνων και στον ναό άγιου Νικολάου Σκαμνελίου Ιωαννίνων, καθώς και δόντι του άγιου στην Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μετσόβου.

Τα θαύματα του άγιου.

Η κάρα του νεομάρτυρα τόσο παλιότερα όσο και σή­μερα θαυματουργεί. Δέκτες της θαυματουργικής της δυνάμεως είναι όλοι οι χριστιανοί που προσέρχονται με πί­στη. Τα Τρίκαλα με μόνη την παρουσία της άγιας κάρας σώθηκαν κάποτε από βαρύ θανατικό, που μάστιζε την πε­ριοχή. Το ίδιο έγινε και στο χωριό Δεσκάτη. Το ιστορικό χωριό Καλαρρύτες με μόνη την παρουσία της κάρας του νεομάρτυρα λυτρώθηκε από βασανιστική λοιμική αρρώστια. Κυρίως όμως η κάρα του νεομάρτυρα Νικολάου καταδιώκει και εξοντώνει τις ακρίδες. Στις αγροτικές πε­ριοχές της Θεσσαλίας, όταν οι ακρίδες καταστρέφουν τους καρπούς, μεταφέρεται η αγία κάρα και με έναν τρόπο θαυμαστό οι ακρίδες καταστρέφονται και οι καρποί δια­τηρούνται αβλαβείς. Και αυτοί ακόμα οι Τούρκοι έμει­ναν εκστατικοί μπροστά σ’ αυτό το θαύμα, που επανα­λαμβάνεται και σήμερα πολλές φορές, παρόλο τον ορθο­λογισμό και την απιστία της εποχής μας.

Στο χωριό Οξύνεια Τρικάλων είναι ακόμη ζωντανή η παράδοση για τα θαύματα του αγίου. Ο Δημήτριος Καλούσιος καταγράφει ως εξής τη ζωντανή αυτή παράδοση του χωριού: … Στο μέρος αυτό ακουγόταν βουή, ήταν ένα στοιχειό, έσκουζε η Μπαλάτσα και πέθαιναν νύφες και μικρά παιδιά, δεν σωζόταν η νεολαία στο χωριό. Άκουγαν το βουνό σαν να μούγγριζε ένα βόδι’ όταν βούιζε προς το χωριό Ορθοβούνι πέθαινε από εκεί ο κόσμος. Βρήκαν εκεί την εικόνα του αγίου Νικολάου, αλλά ήθελαν να χτίσουν το εκκλησάκι λίγο πιο κάτω, για κοντά, να εδώ στα Λιβάδια, όπου φαίνεται ακόμα το σκάψιμο. Αλλά το καντηλάκι του αγίου πήγαινε πιο πάνω, στο βουνό. Πάαιναν οι μαστόροι να χτίσουν το πρωί κι εύρισκαν και τα υλικά φευγάτα κει πάνω. Εδώ ήθελε ο άι-Νικόλας να του χτίσουν το εκκλη­σάκι . Κι από τότε που χτίσαμε την εκκλησία σταμάτησε το φονικό και αυγατήθηκε τό χωριό μας.

… Πολύ θαυματουργός στο χωριό μας ο άι-Νικόλας. παρατηρεί κάποια άλλη, η Οξύνεια τον τιμά πολύ. Πήγαμε στα ξένα, στην Γερμανία, σκοτωμένο δε φέραμε πίσω. “Ο.τι επιθυμεί ο καθένας προσεύχεται και το παίρνει. Σάπιζαν κάποτε στην περιοχή μας τα κρέατα των ζώων το χωριό μας έκανε λιτανεία του άγιου και δεν έπαθε τίποτα. Μιά άλλη φορά είχαμε πολλή ακρίδα· πήραμε πάλι την εικόνα του άγιου με το άλογο, έγινε λιτανεία και την άλλη μέρα όλη η ακρίδα έφυγε από τις πλαγιές και τα χωράφια κι έπεσε στο ποτάμι. Μας ήρθε και ξηρασία· λιτανεία και την επομένη έβρεξε. “Ένα μουγγό κορίτσι μίλησε. Μιά κοπέλλα την είχαν στο Δαφνί στο τρελλοκομείο. την έφεραν εδώ κι έγινε καλά…

… Ένας πατέρας από το Τσούγκουρο, που έφερε το παιδί του εδώ και το γιάτρεψε ο άγιος, έκανε τάμα κι έδωσε και στο παιδί του παραγγελία: όσο βελάζει κι ένα κατσίκι ακόμα στο κοπάδι θα το πας στον άι-Νικόλα. Ένας άλλος από την Οξύνεια έταξε και είπε και στο παιδί του: “Οσο θάχεις τα πρόβατα θα στέλνεις κάθε χρόνο ένα αρνί στον άγιο. ‘Άμα τάξεις το σφαχτό και δεν το δώσεις τότε η θα ψοφήσει η θα το φάει ο λύκος.

Στη συνέχεια αναφέρουμε δύο νεώτερα θαύματα του αγί­ου, που έγιναν στην Ιερά Μονή Βαρλαάμ των Μετεώρων. Το πρώτο από αυτά έγινε την 8η Αυγούστου 1968 και έκανε ξε­χωριστή εντύπωση στην περιοχή των Τρικάλων. Στο Δελτίο τύπου της Ιεράς Μητροπόλεως Τρίκκης και Σταγών έχει κα­ταγράφει αυτό το θαύμα ως έξης: “ΘΑΥΜΑ ΕΙΣ ΤΗΝ I. ΜΟΝΗΝ ΒΑΡΛΑΑΜ. Ό τοπικός μας άγιος Νικόλαος ο έκ Με­τσόβου. ο νεομάρτυς, κατά καιρούς μας εκπλήσσει με την θαυματουργικήν του χάριν. Τελευταίως, την 8ην Αύγουστου, μας εχάρισε ένα ακόμη θαύμα του. Αποκατέστησε την έκ χρονίας αγκυλώσεως πάσχουσαν χείρα μιας μοναχής, αδελφής της I. Μονής του Άγ. Στεφάνου, πράγμα που δεν επέτυχον επί έτη αί υπό των ιατρών θεραπευτικοί αγωγαί και εγχειρήσεις, καθώς και τα ιαματικά λουτρά.

Η εν λόγω μοναχή, κατά την εις τα λουτρά Σμοκόβου παραμονήν της δια λουτροθεραπείαν, είδεν εν όνειρω κάποιον με τοπικήν ένδυμασίαν να της λέγη: “Καλά είναι και τα λου­τρά. Εγώ όμως θα σε κάμω καλά…”. Μετ’ ολίγας ημέρας η πάσχουσα αδελφή. μετά της Ηγουμένης και άλλων αδελφών μετέβησαν διά προσκυνηματικούς λόγους εις Τ. Μονήν Βαρ­λαάμ. Εκεί φυλάσσεται και η τιμία Κάρα του Άγ. Νικολάου του έκ Μετσόβου. Κατά την στιγμήν δε που η μονάχη επλησίασε να προσκυνήσει την αγίαν Κάραν και μόλις επέθεσε την αγκυλωμένη χείρα της επ’ αυτής αντελήφθη την τιμίαν Κάραν του αγίου να κινήται -να τρέμη και εν συνεχεία ησθάνθη ένα τίναγμα εις την χείρα της, ωσάν να ήγγισε επί ήλεκτροφόρου σύρματος. Μετά ταύτα διεπίστωσεν ότι είχε θεραπευθεί. Το θαύμα είχε συντελεσθεί. “Θαυμαστός, λοιπόν, ο Θεός εν τοίς αγίοις αυτού.

Το δεύτερο θαύμα έγινε πρόσφατα στο ίδιο μοναστήρι. Ένα κορίτσι από το χωριό Μηλιά Μετσόβου έπασχε από επιληψία βαρείας μορφής. Οι γονείς της την πήγαν σε πολλούς γιατρούς, άλλα πουθενά δεν βρέθηκε θεραπεία. Τελικά την πήγαν στην Ιερά Μονή Βαρλαάμ των Μετεώ­ρων, όπου ασπάσθηκε την κάρα του αγίου. Έκτοτε το κο­ρίτσι αυτό είναι υγιέστατο και ζει και κινείται σε φυσιο­λογικά πλαίσια.

Τέλος αναφέρουμε αντιπροσωπευτικά ένα από τα πολ­λά θαύματα, που γίνονται συχνά στο ναό του στην Κα­τοχή Αιτωλοακαρνανίας.

 Το θαύμα, που είναι γνωστό σε όλους τους κατοίκους του χωριού, έχει σχέση με την παρεμπόδιση του γκρεμί­σματος του ναού, όταν γίνονταν τα αρδευτικά έργα από τις εταιρείες ΕΔΟΚ-ΕΤΕΡ. Όταν χαράσσονταν οι γραμμές για τους δρόμους και τα αυλάκια (κανάλια), έφτασαν σιγά-σιγά και στο λόφο του Αη-Νικόλα. Ο επικεφαλής μη­χανικός. αφού τοποθέτησε τα μηχανήματα (διόπτρες σκοπεύσεως κλπ) αποφάσισε πως για να γίνει καλό το αντλιοστάσιο και στη σωστή θέση, έπρεπε να κτισθεί στη θέση της εκκλησίας και φυσικά η εκκλησία θα γκρεμιζόταν. Οι άλλοι εργαζόμενοι (ανάμεσά τους πολλοί Κατοχιανοί) προσπάθησαν να τον μεταπείσουν, αλλά εκείνος δεν άκουγε τίποτε. Όταν όμως ξανακοίταξε με τις διόπτρες, για να χαράξει την τελική γραμμή, είδε μέσα τη μορφή ενός νέου μοναχού. Αυτό έγινε πολλές φορές και το είδαν πολλοί άνθρωποι στη συνέχεια, ενώ όταν μετακινούσε τη διόπτρα η μορφή του μοναχού γινόταν άφαντη. Όταν δόθηκε εντολή σε χειριστή μπουλντόζας να προχωρήσει στο γκρέ­μισμα του ναού το μηχάνημα έπαθε ζημιά. Όσες φορές κι αν προσπάθησαν δεν πέτυχαν το σκοπό τους. Να σημειωθεί ότι προς άλλη, αντίθετη κατεύθυνση, το μηχάνημα κινούνταν κανονικά, ενώ προς το ναό όχι. Αφού λοιπόν ο μηχανικός πείστηκε πως η θαυμαστή αυτή επέμβαση του Αγίου γινόταν για να διασωθεί το ξωκλήσι, αποφάσισε την τροποποίηση των σχεδίων και τελικά έγινε το αντλιοστάσιο λίγο πιο βόρεια, στη θέση που είναι σήμερα.

Το κείμενο αντλήθηκε από το βιβλίο: Ο Μετσοβίτης Νεομάρτυς Νικόλαος. Μιχαήλ Γ. Τρίτου Αναπληρωτού καθηγητού Α.Π.Θ. Ιωάννινα 2005.