Ιερά Μονή Τοπλού

Ιερά Μονή Τοπλού 

Η Μονή της Παναγίας Ακροτηριανής όπως είναι η αρχική της ονομασία, βρίσκετε λίγα χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Σητείας, είναι μια από τις πλουσιότερες Μονές της Κρήτης αν όχι η πλουσιότερη, με πολύ μεγάλες εκτάσεις γης στην κατοχή της, ενώ παράγει λάδι και αμπελοοίνικά προϊόντα. Η Μονή Τοπλού πείρε το όνομα της από ένα κανόνι που βρίσκονταν μέσα στην Μονή για την άμυνα της, το κανόνι στα τουρκικά λέγετε τοπ.

Η Μονή είναι ανδρική σταυροπηγιακή φρουριακού χαρακτήρα, με το καμπαναριό να δεσπόζει από όπου και να την δεις, κτίστηκε το 14ο αιώνα και από τότε κυριαρχεί στα ανατολικά του Νομού Λασιθίου, έχει πολλά κειμήλια κυρίως θρησκευτικών ειδών, τα οποία εκτίθενται εντός του Μοναστηριού.

Μετά και τις επιδρομές από τους Τούρκους πειρατές το 1498, βλέποντας τους Τούρκους να έρχονται όλο και πιο κοντά, δημιουργήθηκε η ανάγκη οχύρωσης της Μονής της Παναγίας Ακρωτηριανής.

Στους χρόνους αυτούς εντάσσεται και η έντονη πειρατική δράση του Τουρκικού στόλου υπό τον Λέσβιο εξωμότη αρχιπειρατή Χαϊρεδίν Βαρβαρόσσα, που με τις επιδρομές του ανέσπειρε τον τρόμο στη Μεσόγειο.

Η παράδοση θέλει δύο Βενετοκρητικές οικογένειες να συμβάλουν στην οχύρωση της Μονής, την οικογένεια των Κορνάρων (Cornaro) και των Μέτζων (Metzi) της Σητείας που είχαν εξελληνιστεί.

Το καλοκαίρι του 1612 η Μονή της Παναγία Ακρωτηριανής, έπιτα από μεγάλο σεισμό παθένει σοβαρές ζημιές, τότε στάλθηκε επιστολή στην Ενετική Σύγκλητο προκειμένου να συνδράμη οικονομικά για την αποκατάσταση των ζημιών από τον σεισμό, στις 23 Μαρτίου του 1613 η Σύγκλητος έστειλε 200 δουκάτα, Ηγούμενος εκείνη την εποχή της Μονής, ήταν ο διαπρεπείς και λόγιος κληρικός Γαβριήλ Παντόγαλος, ο οποίος διετέλεσε ηγούμενος μέχρι το 1641 που κλήθηκε να αναλάβει Ηγούμενος στην Μονή Αγκαράθου κοντά στον Χάνδακα, (Ηράκλειο).

Η ονομασία της Μονής με το όνομα Τοπλού, συναντάται για πρώτη φορά σε τουρκικό έγγραφο του 1673, πιστεύεται ότι προέρχεται από την τουρκική λέξη τοπ που σημαίνει βόλι, μάλιστα οι Τούρκοι είχαν ονομάσει Τοπλού και άλλη μία μονή, αυτή των Απεζανών, επειδή είχε οχυρωματικό πύργο και πιθανόν κάποιο όπλο της εποχής.

Το 1704 με απόφαση του ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κάνει την Μονή Τοπλού Σταυροπηγιακή.

Το 1821 η Μονή συμμετείχε στην επανάσταση των Ελλήνων κατά του Οθωμανικού ζυγού, και πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος, οι Τούρκοι έσφαξαν 12 καλόγερους στην είσοδο του μοναστηριού την νύχτα 26 προς 27 Ιουνίου 1821, οι υπόλοιποι μοναχοί κατάφεραν να διαφύγουν, ύστερα από αυτό το μοναστήρι ερειπώθηκε και έγινε ορμητήριο των Τούρκων. Κατά την περίοδο της Αιγυπτιοκρατίας στην Κρήτη 1830-1840 ο Μωχάμεντ Άλυ εφάρμοσε μια πολιτική προσέγγισης με τον ντόπιο πληθυσμό, έτσι η Μονή με την φροντίδα του Ηγουμένου της Κύριλλου Σμυριλιού ανέκαμψε και συνέχισε την λειτουργία της.

Με την λύξη του Κριμαϊκού πολεμου (1853-1856) και τη συνθήκη των Παρισίων (1856), ο Σουλτάνος αναγκάστηκε να εκδώσει το περίφημο Χάττι Χουμαγιούμ, με το οποίο παραχωρούσε σημαντικά προνόμια στους Χριστιανούς υπηκόους του, έκτοτε η Κρητική ιστορία, και κατά συνέπεια και η ιστορία της Μονής, έως και την αναγνώριση της αυτονομίας το 1898, εξελίσσετε με τις προϋποθέσεις των προνομίων αυτών.

Από το 1856 λειτουργεί σχολείο στην Μονή, που δεν περιορίζεται μόνο στα αμυγώς εκκλησιαστικά μαθήματα, ταυτόχρονα ανοίγουν και άλλα σχολεία στην Κρητική ύπαιθρο.

Η Μονή συμετείχε στην μεγάλη Κρητική επανάσταση του 1866-1869, με τον Ηγούμενος της Μονής Μελέτιο Μιχελιδάκη να εκλέγετε μέλος της επαναστατικής επιτροπής.

Σε απογραφή του 1928, οι μοναχοί της Μονής ανέρχονταν σε μόλις 9.

Κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου πλέμου η Μονή πλήρωση το τίμημα της συμμετοχής της με την εκτέλεση μαζί με άλλους Κρητικούς, του Ηγουμένου της Γεννάδιου Συλιγνάκη, και του μοναχού Καλλίνικου Παπαθανασάκη.

Τα τελευταία χρόνια με την συνεργασία του Ηγουμένου της Μονής Αρχιμανδρίτη Φιλόθεου Σπανουδάκη, και την Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Κρήτης, πραγματοποιήθηκε η αναστύλωση της Μονής και χτισμάτων των Μετοχείων της. και συντηρήθηκαν οι καλλιτεχνικοί θησαυροί οι οποίοι φυλάσσονται σε μουσείο εντός της Μονής.

Η παραπάνω πληροφορίες ελήφθησαν από το βιβλίο Η ΙΕΡΆ ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΑΚΉ ΜΟΝΉ ΤΟΠΛΟΎ, ΜΑΝΌΛΗΣ ΜΠΟΡΜΠΟΥΔΑΚΗΣ αρχαιολόγος Επίτιμος έφορος Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. 

Μάθετε περισσότερα για αυτή την σπουδαία Μονή στους παρακάτω συνδέσμους.

Βικιπαίδεια  

www.explorecrete.com

www.cretanbeaches.com

www.monastiria.gr

www.sitia.gr