Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Σελλινάρι

Στην εθνική οδό Ηρακλείου Λασιθίου, στην νότια πλευρά της χαράδρας Χαυγά, βρίσκεται η Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Σελλινάρι, μια από τις σημαντικότε­ρες και πιο γνωστές Μονές της Ιεράς Μητροπόλεως Πέτρας και Χερρονήσου. Το προσωνύμιο της Μονής προέρχεται από το ομώνυμο τοπωνύμιο, του οποίου η πρώτη μνεία ανάγεται τον 17° αι. Σε έγγραφο του 1638 αναφέρεται η κοντινή, κα­τεστραμμένη σήμερα, Μονή του Αγίου Πέτρου στη θέση Σελινάρι του χωριού Βραχάσι. Για την προέλευση του ονόματος έχουν δοθεί πολλές ερμηνείες. Η παράδοση θέλει το επίθετο με τη γραφή Σεληνάρης, μια από τις γραφές που χρησιμοποι­ούσαν παλαιότερα, να προέρχεται από τη σελήνη παραπέμποντας στην κατασκευή του Ναού τη νύχτα, υπό το φως της σελήνης. Σήμερα έχει επικρατήσει η γραφή Σελλινάρι, αφού είναι αποδεκτή η ετυμολογία του τοπωνυμίου από τις λέξεις Σελλί (διάσελο, ορεινό πέρασμα) και νερό.

Η Μονή ιδρύθηκε το έτος 1961 γύρω από τον ομώνυμο Ναό, ο οποίος αποτελούσε ήδη, από τον πρώιμο 20° αιώνα ένα σημαντικό προσκύνημα. Η ίδρυσή του, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ανάγεται στην ύστερη ενετική περίοδο, όταν μετά την κατάκτηση της Ρόδου από τους Τούρκους, το 1522, τρία αδέλφια εγκατέλειψαν το νησί και εγκαταστάθη­καν στην Κρήτη, στον οικισμό Βραχάσι, 3,5 χλμ. περίπου ανα­τολικά της Μονής. Ο ένας εξ αυτών, ο Νικόλαος έγινε μοναχός, εγκατέλειψε τα εγκόσμια και αποσύρθηκε στην απομονωμένη χαράδρα. Ένα βράδυ είδε στην απέναντι πλευρά της χαράδρας μια φωτιά να σιγοκαίει και μια φωνή να
τον καλεί να πλησιάσει εκεί. Την άλλη μέρα πήγε στο συγκε­κριμένο μέρος, όπου και ανέσυρε μέσα από τα βάτα την εικόνα του Αγίου Γεωργίου. Αμέσως αποφάσισε να κτίσει εκεί ένα Ναό, για να στεγάσει την εικόνα που του είχε φανερωθεί με θαυματουργικό τρόπο. Η παράδοση θέλει να δουλεύει τη νύχτα, κάτω από το φως της σελήνης, ώσπου να ολοκληρώσει το Ναό του Αγίου Γεωργίου. Ο μοναχός έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε ένα μικρό σπήλαιο, ψηλά στην βόρεια πλαγιά της χαράδρας, απέναντι από το Ναό. Τα προς το ζην του τα προσέφεραν οι ντόπιοι και μάλιστα αναφέρεται ότι χρη­σιμοποιούσε ένα καλάθι με σκοινί, κατά το σύστημα των Μονών των Μετεώρων, προκειμένου να ανεβάσει τα απαραί­τητα στη σπηλιά του. Μια μικρή πηγή, στο βάθος του φαραγγιού, που ακόμα και σήμερα ονομάζεται «του Αγιασμένου», του εξασφάλιζε το αναγκαίο για τη διαβίωσή του νερό. Όταν απεβίωσε ετάφη στο φαράγγι, σε τάφο τον οποίο κατασκεύασε ο ίδιος. Η θέση του τάφου, σήμερα, σηματοδοτείται από ξύλινο σταυρό που είναι ορατός από τη Μονή.

Εκτός όμως το Νικόλαο φαίνεται ότι, κατά τη διάρκεια των δύσκολων χρόνων της Τουρκοκρατίας, στον χώρο γύρω από το Ναό εγκαταστάθηκαν και άλλοι ασκητές, όπως υποδεί­κνυαν τα λίγα μικρά κελιά, ίχνη των οποίων υπήρχαν έως και τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αι. Ο τελευταίος μοναχός, ο Νι­κηφόρος, που καταγόταν από τη Μίλατο, απεβίωσε το 1897. Μια από τις ελάχιστες σωζόμενες γραπτές πηγές για το χώρο αποτελεί η επιστολή του βραχασώτη ιερέα Ζαχαρία Φθενού προς τον οικείο Μητροπολίτη, στην οποία αναφέρεται σε ένα ιερέα που λειτούργησε, το 1902, στον Άγιο Γεώργιο.

Μετά την διάνοιξη της παλαιάς εθνικής οδού, το έτος 1925, ο Ναός του Αγίου Γεωργίου εξελίχθηκε σε μεγάλο προ­σκύνημα. Οι πρώτες προσπάθειες εξωραϊσμού του χώρου ξε­κίνησαν το 1934 με την διαπλάτυνση του πλατώματος ανατολικά του Ναού. Το 1963 ιδρύθηκε από τον μακαριστό Μητροπολίτη Πέτρας Δημήτριο το Γηροκομείο και κτίσματα αναγκαία για τους προσκυνητές.

Σήμερα στο Μοναχολόγιο της Μονής βρίσκονται εγγε­γραμμένοι δεκαπέντε μοναχοί από τους οποίους προέρχονται ο Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Ευγένιος και ο Αρχιεπίσκοπος Τελμησσού Ιώβ, για τις Ορθόδοξες Παροικίες Ρωσικής Παραδόσεως της Δυτικής Ευρώπης.

Το μοναστηριακό συγκρότημα

Το συγκρότημα αναπτύσσεται σε δυο επιμήκη επίπεδα κατά μήκος της νότιας πλευράς του φαραγγιού. Η μοναδική είσοδος του, μια τριμερής αετωματική κα­τασκευή που διακοσμείται με ψηφιδωτούς πίνακες, βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του χαμηλότερου επιπέδου.

Αμέσως μετά την είσοδο, στα αριστερά, βρίσκεται η κρήνη της Μονής που κατασκευάστηκε από τον Εμμ. Φθενό, το 1923. Η όψη της διαμορφώνεται με ημι­κυκλικό τόξο, το οποίο πλαισιώνει λίθινη πλάκα διακοσμημένη με ανάγλυφα φυ­τικά μοτίβα χαρακτηριστικά του 19ου.

Σε απόσταση λίγων μέτρων δυτικά της κρήνης βρίσκεται ο παλαιός Ναός του Αγίου Γεωργίου. Πρόκειται για ένα μικρό, μονόχωρο καμαροσκεπή Ναό, ο οποίος πιθανόν χρονολογείται στην ύστερη ενετική περίοδο αν και οι επεμ­βάσεις που έχει δεχτεί μεταγενέστερα δεν μας επιτρέπουν να είμαστε βέβαιοι. Ο Ναός φέρει δυο λίθινα θυρώματα, στη νότια και δυτική πλευρά του και ένα πα­ράθυρο στη νότια. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το αγιοθύριδο που φέρει ανάγλυφο διάκοσμο με τοξοστοιχία στο κάτω μέρος και ψηλότερα δυο εξαπτέρυγα και τη χρονολογία 1813. Το αγιοθύριδο, όπως και το ανάγλυφο φωτιστικό άνοιγμα της δυτικής πλευράς, μεταφέρθηκαν από άλλους Ναούς, την δε­καετία του 1960. 0 Ναός φέρει σύγχρονο τοιχογραφικό διά­κοσμο με σκηνές από το δωδεκάορτο και ολόσωμους μετωπικούς Αγίους. Νότια του Ναού του Αγίου Γεωργίου
υψώνεται ο περικαλλής Ναός των Θεοφανείων που ανηγέρθη το 2000 και αμέσως μετά, στα δυτικά, το μεγάλο διώροφο συγκρότημα του Γηροκομείου το οποίο μεταστεγάστηκε, το 1992, στο Τζερμιάδο, στο Οροπέδιο Λασιθίου. Σήμερα στο ισόγειο του στεγάζονται τα γραφεία της Μονής και η Τρά­πεζα. Τα κελιά των μοναχών, η Εκκλησιαστική Συλλογή με τα κειμήλια του Μοναστηριού, στον πρώτο όροφο. Στην συλ­λογή περιλαμβάνονται παλαιότερα και νεότερα άμφια, λει­τουργικά σκεύη, παλαίτυπα βιβλία και εικόνες του 18^ου – 19ου αι. Στο δυτικό άκρο του συγκροτήματος βρίσκεται ο Ναός της Αναστάσεως, που ιδρύθηκε το έτος 1992. Στο ανώ­τερο επίπεδο υψώνεται το πυργόμορφο κωδωνοστάσιο και μια σειρά ισόγειων χώρων, που χρησιμοποιούνται για την φι­λοξενία των επισκεπτών.

Η εικόνα του Αγίου Γεωργίου

Παλλάδιο της Μονής είναι η θαυματουργή εικόνα του Αγίου Γεωργίου στην οποία ο Άγιος εικονίζεται έφιπ­πος δρακοκτόνος. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα δια­δεδομένο εικονογραφικό θέμα, που εμφανίζεται σε βυζαντινά κείμενα και τοιχογραφίες, από τον 12° αι. και το οποίο διηγεί­ται το πιο γνωστό ίσως θαύμα του Αγίου.

Σύμφωνα με το Συναξάρι του, στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Καππαδοκία, ένας δράκος είχε την φωλιά του στην πηγή νερού από την οποία υδρευόταν η πόλη Αλαγία. Προκειμένου να αφήσει το νερό ελεύθερο, ο δράκος ζητούσε για αντάλ­λαγμα ανθρώπινη τροφή. Κάποτε ο κλήρος έπεσε στην κόρη του βασιλιά της πόλης Σέλβιου. Τότε εμφανίστηκε ο Άγιος σκότωσε το δράκο, ελευθέρωσε την πριγκίπισσα και έσωσε την πόλη από τα δεινά.

Πράγματι στα αριστερά της εικόνας παριστάνεται η πριγκίπισσα να τρέχει μακριά από το δράκο, που πεθαίνει από τη λόγχη του Αγίου. Στα καπούλια του αλόγου εικονίζεται, όπως συχνά συναντάται στον συγκεκριμένο εικονογραφικό τύπο, να κάθεται ένας νέος, τον οποίο ο Άγιος είχε ελευθερώσει πρό­σφατα από τους Σαρακηνούς. Η εικόνα είναι λαϊκότροπη και σύμφωνα με τα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά της μπορεί να χρονολογηθεί στον ύστερο 19° αι. Διηγούνται ότι οι οπές που φέρει προέρχονται από πυροβολισμούς κάποιου Τούρκου, ο οποίος ήθελε να την καταστρέψει. Οι σφαίρες όμως γύρισαν καταπάνω του και τον τραυμάτισαν θανάσιμα.

Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι στην εικόνα ορκίζονται οι κλέφτες και κυρίως οι ζωοκλέφτες. Ο όρκος αυτός αποτελεί ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον παράδειγμα ποιμενικού εθιμικού δικαίου της Κρήτης, που απαντάται και
σε άλλα μέρη της Κρήτης όπως στη Μονή του Αγίου Γεωρ­γίου στο Δισκούρι Μυλοποτάμου, στο Ρέθυμνο. Ο όρκος στον Άγιο ήταν ιδιαίτερα σεβαστός και αποδεκτός από όλους, αφού όπως αναφέρεται, ο Άγιος τιμωρούσε αυστηρά όσους ορκίζονταν ψέματα. Ο πιθανός ένοχος έπρεπε να ακουμπήσει το χέρι του στην εικόνα και να ορκιστεί. Σε διαφορετική περί­πτωση έπρεπε να ομολογήσει. Χαρακτηριστική η περίπτωση ενός Βραχασώτη, ο οποίος ορκίστηκε ψέματα στον Αϊ Γιώργη ότι δεν έκλεψε το λάδι ενός συγχωριανού του. Λίγο καιρό μετά έπαθε λέπρα, οπότε ομολόγησε την ενοχή του και έγινε καλά.

Ο όρκος σύμφωνα με τις μαρτυρίες κατοίκων της περιο­χής αναφέρει:

Ως ξεκολλά η χέρα μου από την εικόνα, να ξεχωρίσει κι η ψυχή από το σώμα μου άνε σου φταίξα…

Τα θαύματα του Άη Γιώργη

Άγιος έχαιρε ιδιαίτερης λατρείας από τους οδηγούς που περνούσαν αυτόν τον εξαιρετικά δύσκολο και απόκρημνο δρόμο χωρίς να τους συμβεί κανένα ατύχημα, γεγονός που το απέδιδαν στην προστασία του Αϊ Γιώργη. Η στάση στο Ναό ήταν απαραίτητη, ενώ αναφέρεται ότι σε πολλές περιπτώσεις που οι οδηγοί προσπερνούσαν το Ναό, τα αμάξια ακινητοποιούνταν και ξεκινούσαν μόνο όταν οι επιβάτες τους κατέβαιναν και άναβαν ένα κερί στη χάρη του Αγίου. Έτσι συνέβη όταν κάποτε περνούσε ένα αμάξι με μια τυφλή κοπέλα και τον πατέρα της, από τις Πινές Μεραμπέλλου, που πήγαιναν σε γιατρό στο Ηράκλειο. Παρά την παρά­κληση της κοπέλας οι υπόλοιποι επιβάτες δεν άφησαν τον οδηγό να σταματήσει και μόλις προσπέρασαν το Σελλινάρι το αμάξι σταμάτησε. Τότε η κοπέλα κατέβηκε, προσκύνησε την εικόνα του Αγίου και αμέσως βρήκε το φως της. Το θαύμα αυτό δημοσιεύτηκε, στις 2/04/1971, στην εφημερίδα Ανα­τολή. Όπως μάλιστα διηγούνται οι παλαιότεροι, στην χαρά­δρα, σχεδόν ποτέ δε συνέβη θανατηφόρο δυστύχημα στο φαράγγι εκτός από την περίοδο της γερμανικής κατοχής, όταν έπεσε στο γκρεμό ένα φορτηγό με Ιταλούς στρατιώτες, από τους οποίους διασώθηκε μόνο ένας. Όπως όμως διαπιστώ­θηκε εκ των υστέρων, αυτοί που σκοτώθηκαν είχαν προσπα­θήσει λίγο πριν να κλέψουν τις προσφορές των πιστών και αυτός που σώθηκε είχε προσπαθήσει να τους εμποδίσει.

Ο Ιταλός αυτός για πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο επέστρεφε κάθε χρόνο στη Μονή ευχαριστούσε τον Αϊ Γιώργη για τη σωτηρία του και διηγείτο με δέος στους Πατέρες της Μονής το επεισόδιο.

Ακόμα και σήμερα που κατασκευάστηκε η νέα εθνική οδός και ο δρόμος δεν είναι τόσο επικίνδυνος όσο παλιά, οι οδηγοί εξακολουθούν να σταματούν, όλες τις ώρες της ημέρας για να δεχτούν την ευλογία του Αγίου.

Μια άλλη φορά μια χήρα μητέρα ζήτησε βοήθεια από τον Άγιο, για να επιτύχει ο γιός της στις εξετάσεις του πανεπιστη­μίου. Όταν αυτό έγινε η πτωχή γυναίκα έφτιαξε μια ομελέτα και την πρόσφερε στον Άγιο ζητώντας του συγγνώμη που δεν είχε κάτι άλλο πολυτιμότερο να του προσφέρει. Λίγο μετά τρεις γυρολόγοι μπαίνοντας στο Ναό βρήκαν τη ζεστή ομε­λέτα και την έφαγαν. Όταν ξεκίνησαν να φύγουν διαπίστωσαν ότι δεν μπορούσαν να κουνηθούν από τη θέση τους. Τότε φο­βισμένοι κατάλαβαν ότι δεν έπρεπε να φάνε την ομελέτα του Αγίου και ζητώντας συγχώρεση από τον Άγιο, άφησαν στην εικόνα του χρήματα. Μόνο όμως όταν άδειασαν εντελώς τις τσέπες τους, ο Άγιος τους άφησε ελεύθερους. Από το περιστα­τικό αυτό προέρχεται και το παροιμιώδες: «Καλό είναι το σφουγγάτο σου Αϊ Γιώργη μου μα κομμάτι ακριβό».

Άλλο ένα θαύμα του Αγίου, που το διηγήθηκαν αυτόπτες μάρτυρες, αφορά στην ίαση ενός φρενοβλαβούς από τη Μίλατο κατά το έτος 1919. Επρόκειτο για ένα μυλωνά, ο οποίος έχασε τα λογικά του και επειδή οι γιατροί δεν μπορούσαν να τον θεραπεύσουν, οι συγγενείς του τον έφεραν στην εικόνα του Αγίου. Μετά που διαβάστηκαν οι σχετικές ευχές τον πήγαν δεμένο χειροπόδαρα να κοιμηθεί. Την άλλη μέρα, αμέσως μετά τη Θεία Λειτουργία, ο μυλωνάς άλλαξε όψη και ξαναβρήκε μονομιάς τα λογικά του δοξάζοντας τον Άγιο. Ανάλογα διη­γούνται και για μια δαιμονισμένη γυναίκα από το Καλό Χωριό Ιεράπετρας. Οι συγγενείς της έχοντας ακούσει για τα θαύματα του Αγίου την έφεραν μπροστά στην εικόνα του. Εκείνη ακόμα και μπροστά στη εικόνα συνέχιζε να βρίζει και να κτυπιέται έως ότου κατά την διάρκεια της ανάγνωσης του Ευαγγελίου, ένα φως ξεχύθηκε από το εικόνισμα και την περιέλουσε. Ευθύς το δαιμόνιο έφυγε από μέσα της και η γυναίκα ήρεμη πια προ­σκύνησε την εικόνα του Αγίου.

Το παραπάνω κείμενο αντλήθηκε από το βιβλίο το οποίο πωλείται στο μοναστήρι: (Η Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Σελλινάρι). Νεάπολη 2014. Οικουμενικό Πατριαρχείο Ιερά Μητρόπολη Πέτρας και Χερρονήσου Μητροπολίτης Νεκτάριος.