Ποιος ήταν ο Δημόκριτος

Η ΖΩΉ ΤΟΥ ΔΗΜΌΚΡΙΤΟΥ

Γεννήθηκε στα Άβδηρα της Θράκης  το 460 π Χ και πέθανε το 370 π Χ. Προσελκύσθηκε στην αναζήτηση της γνώσης από Πέρσες μάγους που κατοικούσαν στην πατρίδα του. Ταξίδεψε στη Μικρά Ασία, την Αίγυπτο, τη Βαβυλώ­να και τις Ινδίες. Πιθανόν επισκέφθηκε και την Αθήνα.

Υπήρξε μαθητής του Λευκίππου, αλλά δεν γνωρίζουμε τον τόπο και το χρόνο της μαθητείας του. Αφού περιπλανήθηκε επί χρόνια αναλώνοντας την πατρική κληρονομιά του, επέστρεψε στα Αβδηρα.

Στην πατρίδα του δίδαξε, αλλά βιοπορίστηκε χάρη στην υποστή­ριξη του αδελφού του. Έκανε φυσικά πειράματα και απέκτησε γε­νική εκτίμηση διότι μπορούσε να προβλέψει τις καιρικές αλλαγές. Λόγω της ευθυμίας του έλαβε το προσωνύμιο «γελασηνός», αλλά και «Σοφία». Μετά το θάνατό του, οι συμπολίτες του κατασκεύα­σαν χάλκινους ανδριάντες και έκοψαν νομίσματα προς τιμήν του.

ΤΟ ΈΡΓΟ TOY ΔΗΜΌΚΡΙΤΟΥ

Σύμφωνα με τον Καλλίμαχο, τα συγγράμματα του Δημόκριτου ήταν εξήντα. Κάλυπταν ποικίλα επιστημονικά θέματα, όπως φι­λοσοφία, μαθηματικά, κοσμολογία, φυσική, αστρονομία, βιολο­γία, γεωλογία, γεωγραφία, λογική, ηθική, θεολογία, αισθητική και ιστορία. Αποσπάσματα από το έργο του σώζονται σε κείμενα άλλων συγγραφέων. Στον τομέα της Γνωσιοθεωρίας, ο Δημόκρι­τος έγραψε τρία βιβλία με τον τίτλο «Περί λογικών κανών». Στον τομέα της Ηθικής διαθέτουμε τους τίτλους «Περί ευθυμίης», «Τριτογένεια», «Αμαλθείης κέρας», «Περί της του σοφού διαθέσεως», «Περί των εν Αδου». Εκτός από τα παραπάνω έργα, αναφέρονται επιπλέον εννέα, εκ των οποίων τα οκτώ έχουν στον τίτλο τους τη λέξη «αιτίαι» (αίτια). Κύριες πηγές για τη φιλοσοφία του είναι ο Αριστοτέλης, ο Θεόφραστος, ο Σέξτος ο Εμπειρικός, ο Αλέξανδρος από την Αφροδισιάδα, ο Ιωάννης ο Φιλόπονος και ο Σιμπλίκιος.

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΊΑ ΤΟΥ ΔΗΜΌΚΡΙΤΟΥ

Ο Δημόκριτος πίστευε ότι η ανθρώπινη διάνοια δεν είναι επαρκής για να συλλάβει τον κόσμο και τον τρόπο που είναι οργανωμένος. Στη διδασκαλία του σχετικά με τη γένεση του κόσμου υποστήριξε την ύπαρξη του όντος και του μη όντος. Το όν είναι η ύλη, η οποία αποτελείται από άτομα. Το μη ον είναι ο κενός χώρος, ο οποί­ος παρεμβάλλεται μεταξύ των ατόμων και επιτρέπει την περιστροφική τους κίνηση. Τα άτομα, άπειρα σε αριθμό αόρατα στοιχεία, διαφοροποιούνται ως προς τη μορφή τους, το μέγεθος και τη θέση τους. Η κίνησή τους είναι μηχανική και προκαλεί διαφόρων τύπων επαφές μεταξύ τους, όπως κρούσεις, απλές επαφές, προσμεί­ξεις, ή περιστροφική κίνηση τύπου δίνης, από την οποία προέκυψαν τα σώματα. Η ελαφρύτερη ύλη κινήθηκε ανοδικά, σχηματίζοντας τον ουρανό, τον αέρα, τη φωτιά και όλα τα ουράνια σώματα, ενώ η βαρύτερη καθοδικά και σχημάτισε τη γη.

Υποστήριξε ότι η ψυχή αποτελείται από μια πολύ λεπτή ύλη, από πύρινα άτομα που κινούνται μέσα στο σώμα και με τον τρόπο αυτό το κινούν. Τα πύρινα αυτά άτομα είναι η αιτία όχι μόνο της ζωής, αλλά και της νόησης. Παρά το γεγονός ότι ταύτιζε την ψυχή με το νου, σε αντί­θεση με τον Αναξαγόρα που υποστήριζε το διαχωρισμό τους, ο Δημόκριτος δίδα­σκε ότι η αληθινή γνώση αποκτάται μόνο μέσω του νου. Στη λογική γνώση στηρίχθηκε και η ηθική του. Η συνείδηση του ορθού και του λάθους σε κάθε άνθρωπο είναι εκείνη που πρέπει να τον αποτρέπει από επαίσχυντες πράξεις και όχι ο φόβος της παράβασης του νόμου ή της δημόσι­ας καταφρόνιας. Οι άνθρωποι κατασκευ­άζουν τη φανταστική εικόνα της τύχης ως δικαιολογία για τη δική τους ανοησία. Η τύχη δεν συγκρούεται με την ευφυΐα. Η ευφυής αντιμετώπιση της ζωής επαρκεί για τη διευθέτηση όλων των ζητημάτων.

Μαθητές του Δημόκριτου θεωρού­νται ο Ανάξαρχος και ο Βίων από τα Αβδηρα, ο Μητρόδωρος από τη Χίο, κα­θώς και ο Διότιμος από την Τύρο.

ΜΙΑ ΓΕΎΣΗ 

Η ευχαρίστηση και η απουσία ευχαρίστησης είναι τα κριτήρια του επωφελούς και του μη επωφελούς. Αποδέξου την απουσία ευχαρίστησης μόνο εάν είναι ευεργετική. Η αυτοσυγκράτηση πολλαπλασιάζει τις απολαύσεις και αυξάνει την ευχαρίστηση. Εάν κάποιος υπερβεί το απαιτούμενο μέτρο, τα πιο ευχάριστα πράγματα μετατρέπονται στα πιο δυσάρεστα. Γενναίος άνδρας δεν είναι μόνο εκείνος που νικά τον εχθρό, αλλά και εκείνος που είναι ισχυρότερος από τις απολαύσεις. Ορισμένοι άνδρες είναι δυνάστες πόλεων, αλλά υπόδουλοι στις γυναίκες. Οι άκαιρες απολαύσεις προκαλούν δυσαρέσκεια.

Υπάρχουν δύο τρόποι για την απόκτηση της γνώσης, ένας αυθεντικός και ένας ατελής. Στον τελευταίο ανήκουν όλα τα παρακάτω: όραση, ακοή, όσφρηση, γεύση, αφή. Το πραγματικό διαχωρίζεται από αυτά. Όταν ο ατελής τρόπος δεν μπορεί να κάνει περισσότερα -ούτε να κοιτάξει με μεγαλύτερη ακρίβεια, ούτε να ακούσει και να οσφρανθεί και να γευθεί, ούτε και να αντιληφθεί. μέσω της αφής, με μεγαλύτερη σαφήνεια- και χρειάζεται καλύτερη έρευνα, τότε έρχεται ο αυθεντικός τρόπος για την απόκτηση της γνώσης, σαν να διαθέτει ένα εργαλείο που διακρίνει τα πράγματα καλύτερα.

[Από το «Φρόνησις»]

Το κείμενο και το σκίτσο αντλήθηκαν από το βιβλίο: 70 Φιλόσοφοι που άλλαξαν τον κόσμο, ένθετο της εφημερίδας ΤΑ ΝΈΑ.