Ιστορικό Μουσείο Κρήτης

Σε αυτή την παρουσίαση θα κάνουμε μία γνωριμία με αυτό το σπουδαίο μουσείο της πόλης του Ηρακλείου. Θα σας δείξουμε ενδεικτικά κάποια από τα θέματα του, με φωτογραφίες, και κείμενα τα οποία είναι αναρτημένα ως περιγραφικές επιγραφές.  

Τι θα δείτε στο μουσείο

Το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης ιδρύθηκε το 1953 και στεγάζεται σε νεοκλασικό οίκημα ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής αξίας. Αφηγείται Αιώνες τοπικής ιστορίας και πολιτισμού, από τους πρώτους αιώνες ως τη σύγχρονη εποχή. Η Βυζαντινή τέχνη και ο πολιτισμός η περίοδος της Βενετσιάνικης και της Οθωμανικής κυριαρχίας, η εποχή των επαναστάσεων στην πορεία προς την Ένωση με την Ελλάδα, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Μάχη της Κρήτης και η Αντίσταση αλλά και ο λαϊκός πολιτισμός της κρητικής υπαίθρου, προβάλλονται μέσω επιλεγμένων εκθεμάτων σε συνδυασμό με πλούσιο εποπτικό υλικό και πολυμέσα. Κορυφαία εκθέματα αποτελούν  οι πίνακες του ΕΙ Greco, Η Βάπτιση του Χριστού (1569) και Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά  (1570), τα μοναδικά έργα του που υπάρχουν στην Κρήτη. Σε ιδιαίτερη ενότητά, η Συλλογή Νίκου Καζαντζάκη περιλαμβάνει προσωπικά αντικείμενά και χειρόγραφά του κρητικού συγγραφέα. Ξεχωριστό έκθεμα στην αρχή της επίσκεψής αποτελεί το μεγάλο ομοίωμα της πόλης του Χανδακα (Ηράκλειο) των μέσων του 17ου αιώνα.

 

Δεύτερη Περίοδος Οθωμανικής κυριαρχίας
Τα επαναστατικά κινήματα (19ου αιώνας) –
Περίοδος Αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας (1898-1913)

Ο 19^ος αιώνας υπήρξε για την Κρήτη μια περίοδος συνεχών εντάσεων και επαναστατικών αναταραχών. Η σταδιακή παρακμή της Οθωμανικής Αυτο­κρατορίας και τα φαινόμενα τοπικής κακοδιοίκη­σης, η καταπίεση των χριστιανών κατοίκων του νησιού από τις οθωμανικές αρχές και από τους μουσουλμάνους συντοπίτες τους, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη ελληνικής εθνικής συνείδησης, συντελούν στη δημιουργία ενός κλίματος διαρ­κούς αναστάτωσης. Παράλληλα, ο οικονομικός και πολιτικός ανταγωνισμός των μεγάλων ευρω­παϊκών δυνάμεων της εποχής και η επίδραση των ευρωπαϊκών ιδεολογικών ρευμάτων (φιλελευθε­ρισμός, ρομαντισμός, εθνικισμός), που δημιουρ­γούν συνθήκες εξέγερσης σε ολόκληρη την ευρω­παϊκή ήπειρο, διαμορφώνουν και στο νησί της Κρήτης ανάλογη επαναστατική ατμόσφαιρα και ενθαρρύνουν την αμφισβήτηση της οθωμανικής εξουσίας.

Κύριος στόχος των κινημάτων αυτών ήταν η απελευθέρωση του νησιού από την οθωμανική κυριαρχία και, μετά από το 1830 (έτος ίδρυσης του ελληνικού κράτους), η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Ως ενδιάμεσος στόχος προβαλλόταν η βελτίωση της θέσης των χριστιανών κατοίκων με τη θεσμοθέτηση διοικητικών μεταρρυθμίσεων υπέρ του χριστιανικού πληθυσμού.

Η πρώτη μεγάλη εξέγερση των χριστιανών πραγματοποιήθηκε το 1770 (επανάσταση Δασκαλογιάννη). Την καταστολή της ακολούθησε μια περίοδος σχετικής ηρεμίας, αλλά και καταπίεσης του χριστιανικού πληθυσμού. Το 1821, στο πλαί­σιο της μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης, οι Κρη­τικοί κηρύσσουν επανάσταση στο νησί, η οποία θα λήξει εννέα χρόνια αργότερα, το 1830, χωρίς να επιτευχθεί ο στόχος της απελευθέρωσης από την οθωμανική κυριαρχία. Ακολούθησαν διάφορα βραχύβια κινήματα έως το 1866, οπότε μια νέα μεγάλη επανάσταση ξέσπασε στο νησί και πάλι χωρίς το επιθυμητό αποτέλεσμα για τους Κρητικούς. Το Κρητικό Ζήτημα, όπως ονομάστηκε στη διεθνή διπλωματία ο καθορισμός της τύχης του νησιού, διευθετήθηκε προσωρινά στα τέλη της δεκαετίας του 1890 με την ανακήρυξη της αυτονομίας της Κρήτης. Η οριστική λύση του Κρητικού Ζητήματος επήλθε με την ένωση της Κρήτης με το Βασίλειον της Ελλάδος, το 1913.

Οι συχνές και αιματηρές εξεγέρσεις υπονό­μευαν τις δυνατότητες συμβίωσης μεταξύ χρι­στιανών και μουσουλμάνων και προκαλούσαν, βέβαια, οδυνηρές συνέπειες. Μεγάλες ήταν οι ανθρώπινες απώλειες, ιδίως για τον άμαχο πλη­θυσμό, καθώς και οι υλικές καταστροφές. Η δη­μογραφία επηρεάστηκε επίσης από τα μεταναστευτικά ρεύματα που συνόδευαν τις επαναστα­τικές αναταραχές και αφορούσαν και στις δύο θρησκευτικές κοινότητες του πληθυσμού.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

1821-1830:	Επανάσταση κατά της Οθωμανικής κυριαρχίας
1830:	Η διοίκηση της Κρήτης παραχωρείται στην Αίγυπτο
1830-1840:	Αιγυπτιακή κυριαρχία
1833:	Κίνημα διαμαρτυρίας των χριστιανών κατοίκων
1840:	Επαναφορά της Κρήτης στην Οθωμανική κυριαρχία
1841:	Επαναστατικό κίνημα
1858:	Επαναστατικό κίνημα
1866-1869:	Μεγάλη Κρητική Επανάσταση
1868:	Οργανικός Νόμος. Διοικητικές μεταρρυθμίσεις, ευνοϊκές για τους χριστιανούς
1878:	Επαναστατικό κίνημα. Σύμβαση της Χαλέπας, με την οποία παραχωρούνται στους χριστιανούς προνόμια
1889:	Επαναστατικό κίνημα. Ανάκληση ορισμένων προνομίων της Σύμβασης της Χαλέπας
1895-1897:	Επαναστατικό κίνημα. Επέμβαση των ευρωπαϊκών δυνάμεων
1898:	Η Κρήτη ανακηρύσσεται Αυτόνομη Πολιτεία με ηγεμόνα τον πρίγκιπα της Ελλάδας Γεώργιο
1898-1913:	Αυτόνομη Κρητική Πολιτεία
1905:	Επαναστατικό κίνημα (Επανάσταση θερίσου) με ηγέτη τον Ελευθέριο Βενιζέλο
1913:	Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα

 

 

Πώρινο κεφάλι γενειοφόρου άντρα. Πιθανότατα αποδίδει το Χριστό Παντοκράτορα.14ος αι.

 

Η ΔΙΑΦΥΓΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

Η πολιτική ηγεσία της Ελλάδας -Βασιλιάς Γεώργιος Β’ και Πρωθυπουργός Εμμανουήλ I. Τσουδερός- βρίσκονταν στην Κρήτη από την 23η Απριλίου 1941. Τα Χανιά έγιναν για λίγες ημέρες η έδρα της Ελληνικής Κυβέρνησης. Με την ρίψη των Γερμανών αλεξιπτωτιστών (20 Μαΐου 1941) ο Βασιλιάς, ο Πρωθυπουργός και η συνοδεία τους, σύμφωνα με το καταρτισθέν σχέδιο, διέσχισαν πεζοί τα Λευκά Όρη ακολουθώντας την πορεία Περιβόλια – θέρισσο – Ομαλός και τερμάτισαν το κοπιαστικό ταξίδι τους στο χωριό Αγιά  Ρουμέλη. Από εκεί, την νύχτα της 22ας προς 23η Μαΐου επιβιβάστηκαν στο βρετανικό αντιτορπιλικό Decoy και αναχώρησαν για την Αίγυπτο.

 

Μαρμάρινο μετάλλιο με σύμπλεγμα ζώων. Βενεράτο, 14ος-15ος αι.

 

Η αντίληψη του χρόνου  

Για τον άνθρωπο του χθες δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον εργάσιμο και τον ελεύθερο χρόνο.

Δεν υπάρχει καν η έννοια του ελεύθερου χρόνου.

Ο χρόνος δεν είναι αγαθό εμπορεύσιμο.

Δεν αποτιμάται σε χρήμα.

Το ίδιο και ο κόπος.

Δεν αγοράζονται, χαρίζονται.

Και αυτό είναι που κάνει τα έργα των χεριών ανεκτίμητα.

Αυτά τα έργα των χεριών θα χαρίσουν με τη σειρά τους στους κατασκευαστές τους το χαρακτηρισμό του άξιου, της επιτήδειας,

με άλλα λόγια κύρος και αναγνώριση από τα υπόλοιπα μέλη της κοινότητας.

Τα μέλη της παραδοσιακής κοινωνίας βιώνουν το χρόνο συλλογικά. Δεν είναι αδιάφοροι γι’ αυτόν, απλά δεν έχουν την ανάγκη για

ακριβή μέτρησή του.

Ο χρόνος ορίζεται κυκλικά, με βάση τους μεγάλους σταθμούς στην ανθρώπινη ζωή: Γέννηση, γάμο, θάνατο των αγαπημένων

προσώπων, και γιορτές, θρησκευτικές και κοινωνικές συναθροίσεις, στιγμές που η κοινότητα συσπειρώνεται κι επιβεβαιώνει την

ταυτότητά της.

Όσο κι αν ο ιστορικός χρόνος επηρεάζει την ανθρώπινη ζωή, ο ανθρώπινος χρόνος στη ”μακρά του διάρκεια”, κυλά στους ρυθμούς της καθημερινότητας.

Οι εποχές του χρόνου ορίζουν τις περιόδους δουλειάς και ξεκούρασης, κοινωνικότητας και απομόνωσης.  Η αλλαγή των εποχών υπαγορεύει την ενασχόληση των ανθρώπων με πολλές παράλληλες παραγωγικές εργασίες: Τη σπορά ακολουθεί η βεντέμα, το λιομάζωμα τις περιποιήσεις του αμπελιού ακολουθεί το θέρος το αλώνισμα και το λίχνισμα των σιτηρών ακολουθείται από τον τρυγητό και το πάτημα των σταφυλιών. Ο χρόνος για τους βοσκούς χωρίζεται σε δυο εξάμηνα: το καλοκαιρινό και το χειμερινό» Το πρώτο, σημαντικότερο, αντιπροσωπεύει την περίοδο της παραγωγής.

Οι μήνες παίρνουν τα ονόματά τους από τις αντίστοιχες αγροτικές εργασίες: ο Ιούνιος μετονομάζεται σε Θεριστή, ο Ιούλιος σε Αλωνάρη, ο Αύγουστος σε Τρυγητή.

Οι γιορτές των αγίων οριοθετούν τους χρόνους των αγροτικών και κτηνοτροφικών εργασιών: Στις 21 Νοεμβρίου, γιορτή της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας, πρέπει ο ζευγάς να βρίσκεται τουλάχιστον στο μέσον της σποράς. Του Αγίου Γεωργίου, στις 23 Απριλίου, οι κουρές των προβάτων σηματοδοτούν την έναρξη του καλοκαιρινού εξαμήνου για τους βοσκούς που λήγει του Αγίου Δημητρίου, στις 26 Οκτωβρίου. Στη γιορτή του Σωτήρος, στις 6 Αυγούστου, τα σταφύλια, έτοιμα πια, ευλογούνται στην εκκλησία πριν την έναρξη του τρύγου.

 

Κρήνη από πωρόλιθο. Ηράκλειο, βενετσιάνικο Μέγαρο Ιττάρ 17ος αι.

Ο ερειπωμένος ναός του Αγίου Τίτου στην αρχαία Γόρτυνα

Ο ναός του Αγ. Τίτου, αφιερωμένος στον πρώτο επίσκοπο της Κρήτης και μαθητή του Αποστόλου Παύλου, ιδρύθηκε στην πρωτεύουσα του νησιού Γόρτυνα, που κατά την παράδοση συνδέεται και με τον τόπο του μαρτυρίου του.

Ο ναός, ερειπωμένος σήμερα, κτίστηκε στα τέλη του 6ου ή τις αρχές του 7ου αιώνα στον τύπο της τρίκλιτης σταυρόσχημης βασιλικής με τρούλο, νάρθηκα και αίθριο στη δυτική πλευρά. Αρχιτεκτονικός τύπος και επιβλητικές διαστάσεις συνδέουν το κτίριο με την ιουστινιάνεια αρχιτεκτονική. Επιμέρους όμως ιδιομορφίες του, όπως η απόληξη των εγκάρσιων κεραιών του σταυρού σε κόγχες, τα διμερή πλευρικά διαμερίσματα του ιερού Βήματος, τα υπερώα της δυτικής πλευράς και ο αποκλεισμός των πλαγίων κλιτών με θωράκια, παραπέμπουν στις αναζητήσεις της ναοδομίας του 7ου αιώνα. Ταυτόχρονα η ισοδομική τοιχοδομία με τους μεγάλους και επιμελώς λαξευμένους πωρόλιθους υποδηλώνει επαφές με την οικοδομική παράδοση της Συρίας. Ανάλογος προς τη μεγαλοπρέπεια του κτιρίου ήταν και ο γλυπτός διάκοσμος καθώς και ο λοιπός εξοπλισμός και τα λειτουργικά σκεύη. Ένα χαμηλό τέμπλο με μαρμάρινα θωράκια όριζε το ιερό Βήμα και στο κέντρο του ναού υψωνόταν επιβλητικός μαρμάρινος άμβωνας με διπλή κλίμακα. Μονόλιθοι μαρμάρινοι κίονες και θωράκια χώριζαν τα κλίτη. Στο επίθημα τεσσάρων κιονοκράνων (τα δύο βρίσκονται σήμερα στο ναό της Παναγίας στα Μάταλα) υπήρχε χαραγμένο όμοιο αφιερωτικό ή δεητικό μονόγραμμα για το οποίο έχουν προταθεί οι εξής αναγνώσεις: ” ΒΕΝΑΤΟΥ”, “ΒΕΝΑΝΤΙΟΥ”, “ΤΟΥ ΒΕΝΑ” ή “ΤΟΥ ΒΙΝΚΑΣ”. Τα κιονόκρανα χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 6ου αιώνα.

Ο ναός καταστράφηκε ίσως από τους Άραβες στις αρχές του 9ου αι. Επισκευάστηκε και ξαναλειτούργησε μετά την ανάκτηση της Κρήτης από τους Βυζαντινούς το 961. Οι ανασκαφικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν το 1900 από τον Giuseppe Gerola και το 1901 από τον Στέφανο Ξανθουδίδη έφεραν στο φως σημαντικά κινητά ευρήματα κυρίως από την παλαιοχριστιανική και κάποια από τη μεσοβυζαντινή φάση του μνημείου, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων εκτίθεται εδώ

Από την παλαιοχριστιανική περίοδο εκτίθενται:

1. Τμήματα από τον εξώστη του άμβωνα: το ήμισυ του κυκλικού δαπέδου και τμήματα από τα καμπύλα θωράκια και τους πεσσίσκους του στηθαίου του.
2. Μεγάλο θωράκιο από γκρίζο μάρμαρο με ανάγλυφο κογχυλοειδές κόσμημα στο ανώτερο τμήμα του, πλαισιωμένο από δύο συμφυείς κιονίσκους που φέρουν κιονόκρανα με σχηματοποιημένα φύλλα άκανθας. Αποτελούσε το ένα από τα δύο εγκάρσια στηρίγματα του άμβωνα (το δίδυμό του δεν έχει βρεθεί), όπως φαίνεται στο σχέδιο της αναπαράστασης.
3. Θραύσματα θωρακίων από λευκό και γκρίζο μάρμαρο, με ανάγλυφη διακόσμηση από γεωμετρικά και φυτικά θέματα. Προέρχονται από το παλαιοχριστιανικό τέμπλο που είχε τη μορφή χαμηλού φράγματος.
4. Μαρμάρινο κιονόκρανο με διακόσμηση από πουλιά ανάμεσα σε έξεργο ανάγλυφο και φυτικά μοτίβα. 6ος-7ος αι.

Από τη δεύτερη, τη μεσοβυζαντινή, φάση λειτουργίας του ναού ελάχιστα στοιχεία έχουν σωθεί. Το κυριότερο σύνολο συγκροτούν τα σπαράγματα από το μεσοβυζαντινό τέμπλο, που στοιχειωδώς έχει ανασυγκροτηθεί εδώ, με δύο θωράκια και τμήμα του επιστυλίου.

Παναγία η Γκουβερνιώτισσα

Το έρημο σήμερα μοναστήρι της Παναγίας της Γκουβερνιώτισσας, άλλοτε με­τόχι του Παναγίου Τάφου, βρίσκεται έξω από το χωριό Ποταμιές Πεδιάδας, στον νομό Ηρακλείου. Το καθολικό της μονής ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του ελεύθερου σταυρού με τρούλο, ο οποίος επικράτησε στην Κρήτη κατά τη διάρκεια του 10^ου και 11^ου αιώνα. Το 1951, με πρωτοβουλία της Ε.Κ.Ι.Μ., επισκευά­σθηκε το κτίριο και πραγματοποιήθηκε ο καθαρισμός των τοιχογραφιών. Πρόκει­ται για εξαίρετο δείγμα ζωγραφικής του πρώτου μισού του 14ου αιώνα.

Από το ναό της Παναγίας της ΓκουΒερνιώτισσας προέρχεται και το σύνολο των φορητών εικόνων που εκτίθενται σ’αυτήν την ενότητα. Περισυνελέγησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1940 έχοντας υποστεί ήδη σημαντικές φθορές. Πιθανό­τατα κάποιες από αυτές κοσμούσαν το τέμπλο του ιερού βήματος του ναού. Στην πλειονότητά τους χρονολογούνται στα τέλη του 16^ου και τον 17° αιώνα. Οι εικόνες «Χριστός και Άγιος Γεώργιος» και «Άνωθεν οι Προφήται», φέρουν την υπο­γραφή του Εμμανουήλ Καλιάκη, ενώ η «Ζωοδόχος Πηγή» αποδίδεται στον ίδιο ζωγράφο. Το όνομά του αναφέρεται σε νοταριακή πράξη της 8^ης Ιανουάριου 1612 στο Ηράκλειο. Πρόκειται για συντηρη­τικό ζωγράφο ο οποίος επαναλαμβάνει παραδοσιακούς εικονογραφικούς τύπους ενώ η τεχνική του διακρίνεται για την άκρα επιμέλεια και τη λεπτολογία της.

 

Πρίγκιπας Γεώργιος

Πρίγκιπας Γεώργιος της Ελλάδας, Ύπατος Αρμοστής Κρήτης. Έργο του Antony Troncit, 1917 (Δωρεά του πρίγκιπα Γεωργίου).

Το γραφείο και η καρέκλα που χρησιμοποιούσε ο πρίγκιπας Γεώργιος, ως Ύπατος Αρμοστής της Κρήτης (1898-1906). Δωρεά κληρονόμων πρίγκιπα Γεωργίου.

Η στολή υποναυάρχου του ελληνικού πολεμικού ναυτικού, την οποία χρησιμοποιούσε ο πρίγκιπας Γεώργιος κατά την περίοδο της αρμοστείας του στην Κρήτη (Δωρεά πρίγκιπα Γεωργίου).

 

Δομημένος χώρος 

Οι περισσότεροι οικισμοί της Κρήτης μπορούν να χαρακτηριστούν ορεινοί ή ημιορεινοί. Ως προς την επιλογη της θέσης των οικισμών, διαπιστώνεται ότι οι περισσότεροι οικισμοί κάθε περιόδου κατοικούνται και κατά την επόμενη περίοδο, παρ’ όλες τις καταστροφές που γνώρισε το νησί. Τα τοπωνύμια, ελάχιστα αλλαγμένα, διατηρούν μνήμες προϊστορικές, βυζαντινές, αραβικές, ενετικές. Η παρουσία πηγής νερού και το ορεινό αλλά και δυσπρόσιτο του εδάφους είναι τα βασικά κριτήρια για την επιλογή της περιοχής όπου θα δημιουργηθούν οι οικισμοί. Σε αμφιθεατρική διάταξη συνήθως, είτε στην πλαγιά, είτε στην κορυφή μικρού λόφου, σχηματίζουν έτσι ένα είδος φρουρίου. Η δόμηση τους είναι συνήθως πυκνή και συνεχής, κυρίως στην κεντρική και ανατολική Κρήτη. Το σχήμα τους, που ακολουθεί το έντονο φυσικό ανάγλυφο του εδάφους, ποικίλλει, άλλοτε γραμμικό, άλλοτε κυκλικό και άλλοτε πεταλοειδές. Στους περισσότερους οικισμούς διακρίνονται τρεις γειτονιές: Πανωχώρι Κατωχώρι και Μεσοχωρά, που καθορίζονται από τη διαμόρφωση του εδάφους. Τα περιγράμματα των μόνιμων οικισμών με συνεχή δόμηση σε αντίθεση με τους εποχιακούς οικισμούς ή μετόχια – είναι συνήθως σοφή και καθορίζονται από τα φυσικά εμπόδια. Ένα πλέγμα από στενά, λιθόστρωτα δρομάκια δημιουργεί οικοδομικά σύνολα πυκνά κι ακανόνιστα. Το κρητικό χωριό δημιουργείται σταδιακά από έναν ή περισσότερους πέτρινους μονούς χώρους που προσθετικά μεγαλώνουν σε κατοικίες περισσοτέρων δωματίων, μονώροφες ή διώροφες, για να εξελιχθούν, στη συνέχεια, σε οικογενειακές γειτονιές.

ΛΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Το κρητικό λαϊκό αγροτικό σπίτι ανήκει στον ριθμό του ευρύτατα διαδεδομένου σ’ ολόκληρη τη Μεσόγειο μονόσπιτου με δώμα, Είναι λιτό, με απλή κυβική μορφή και ελάχιστα ανοίγματα. Ως υλικά οι Κρητικοί χρησιμοποιούν την πέτρα, το ξύλο, το χώμα της περιοχής στη φυσική τους κατάσταση ή πολύ λίγο επεξεργασμένα. Τα μιτάτα ή κούροι, πέτρινα θολιαστά πρόχειρα καταλύματα βοσκών στη Νίδα και στα Σφακιά, μαρτυρούν την τέλεια έλλειψη ξυλείας σιις περιοχές αυτές. Συχνά, χρησιμοποιούνται υλικά παρμένα από ερείπια παλαιότερων εποχών. Τα βασικά κατασκευαστικά στοιχεία, όπως τα ξύλα για την κατασκευή του δώματος ή της μονόρριχτης στέγης και τα ανοίγματα των καμαρών, προσδιορίζουν τα βασικά μεγέθη του. Οι Κρητικοί, αναγκασμένοι λόγω των συνεχών επαναστάσεων και καταστροφών να μη πιστεύουν στη μονιμότητα του σπιτιού τους, το χτίζουν μ’ έναν τρόπο πρόχειρο και γρήγορο, δίνοντας έτσι σ’ αυτό το χαρακτήρα του προσωρινού. Όμως ο προσανατολισμός του σπιτιού, η μεγάλη θερμοχωρητικότητα των πλατειών πέτρινων τοίχων, η σκίαση των μεγαλύτερων ανοιγμάτων από την απαραίτητη κρεβατίνα, το καθιστούν ευχάριστο κατά τους δύσκολους θερινούς μάνες, Στο εσωτερικό τού συγκεντρώνει όλες τις λειτουργίες, το μαγείρεμα, τον ύπνο, τη φύλαξη των καρπών και των αγαθών της χρονιάς και, συχνά, τη φύλαξη των απαραίτητων κατοικίδιων ζώων. Στο. μονόσπιτο έρχεται κάποτε να προστεθεί ένα στεγασμένο οξωστάρι, που συνήθως περιλαμβάνει και το φούρνο. Χαρακτηριστικός είναι ο τύπος του σφακιανού καμαρόσπιτου με μιαν εξωτερική σκεπαστή αυλή στην είσοδο, την καμάρα, Ο τύπος αυτός στην εξέλιξή του μας δίνει το διώροφο μπροσγιαλίτικο σφακιανό καμαρόσπιτο. Γενικότερα, σε ειρηνικές εποχές, το απλό μονόσπιτο, παρ’ όλη τη λειτουργικότητά του, δεν επαρκεί, Η κουζίνα προστίθεται ως ιδιαίτερος χώρος στην αυλή, όπως κι ο στάβλος. Το ξεχώρισμα του ύπνου γίνεται με την προσθήκη παταριού, σοφά, που εξελίσσεται σε όροφο, οντά.