Άγιος Νικόλαος, το μετόχι της Ι.Μ. Βατοπαιδίου στο Πόρτο-λάγος Ξάνθης
Η σημερινή κατάσταση του I. Ναού του Αγίου Νικολάου και των ξενώνων του
Το γραφικό σημερινό μονύδριο του Αγίου Νικολάου στο βιβάρι της Μπουρούς με τους ξενώνες και τις εγκαταστάσεις του, είναι νεότερο κατασκεύασμα. Μια μαρμάρινη πλάκα επάνω από την κύρια είσοδο της δυτικής πύλης πληροφορεί τον εισερχόμενο στο ναό ότι εκ βάθρων ιδρύθηκε και καλλωπίστηκε το 1904. Μια δεύτερη πλάκα μαρμάρινη στο καμπαναριό γράφει ότι αυτό έγινε με δαπάνη της Μονής Βατοπαιδίου το έτος 1930. Πράγματι όπως φαίνεται από το σχετικό σωζόμενο συμβόλαιο μεταξύ Μονής και του αρχιτέκτονος Χατσοπούλου, ο ναός εκ θεμελίων κατασκευάστηκε το 1904 επάνω σε παλαιό ναό που ήταν μικρός και με καλάμια και ξύλα κατασκευασμένος. Οι διαστάσεις του ναού είναι μήκους 13,50 μέτρα, πλάτους 7,50 μέτρα και ύψους 5,25 μέτρα.
Προς δυσμάς κατασκευάσθηκε νάρθηκας και καμπαναριό μικρό, το οποίο πήρε το σημερινό του ύψος το 1930. κατά πληροφορίες και των κατοίκων της περιοχής.
Η αξία της κατασκευής ανήλθε στο ποσό των 280 οθωμανικών λιρών.
Οι εικόνες του τέμπλου του ναού έχουν κατασκευαστεί οι περισσότερες το 1815 στο Άγιο Όρος από το μοναχό αγιογράφο Ιάκωβο. Αρχαιότερη εικόνα είναι η εικόνα του Αγίου Νικολάου, η οποία φαίνεται να έχει κατασκευαστεί το 1814 επάνω σε μια άλλη εικόνα. Πάντως έντονη είναι η πίστη του λαού της περιφέρειας ότι η εικόνα είναι θαυματουργή.
Σε ό,τι αφορά τον ξενώνα του Αγίου Νικολάου, αυτός κατασκευάστηκε το 1958 επάνω σε παλαιά βάση με δαπάνες της Μονής από την ΤΥΔΚ της Νομαρχίας Ξάνθης.
Στη δεκαετία του 1990 ανακαινίστηκε το μετόχι εκ βάθρων από την Ι.Μ. Βατοπαιδίου παρά τις επιφυλάξεις της αρχαιολογικής υπηρεσίας.
Αμέσως μετά το Μονύδριο του Αγίου Νικολάου, μια άλλη ξύλινη γέφυρα ενώνει την επόμενη νησίδα, πάνω στην οποία είναι χτισμένη η εκκλησία της Παναγίας της Παντάνασσας
Το κείμενο αντλήθηκε από το βιβλίο: Ιστορία-Περιβαλλοντολογία Αγίου Νικολάου Βιστωνίδας και περιχώρων Πόρτολαγους Ξάνθης. Νικολάου Λ. Κυνηγόπουλου Προτωπρεσβύτερου Διδάκτορα Θεολογίας Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη 1999.
