Κερά Σπηλιώτισα στο χωριό Άγιος Θωμάς.

Κερά Σπηλιώτισα 

Ανήκε στα σπηλαιώδη λαξεύματα του Ιερού των Χθονίων Θεοτήτων. Προστέθηκαν ξύλινο τέμπλο, τσιμεντένια πλάκα που χρησιμοποιείται ως Αγία Τράπεζα και χτιστή κατασκευή για την Πρόθεση των Τίμιων Δώρων. Ο Ναός είναι αφιερωμένος στην Παναγία και γιορτάζει την Τρίτη του Πάσχα.

Έχει είσοδο από τη Β πλευρά. Το εσωτερικό είναι λαξευμένο σε δύο επί­πεδα. Το δεύτερο επίπεδο στη Ν πλευρά του σπηλαίου είναι υπερυψωμένο (κατά 0,30μ.) με τσιμέντο και στο τοίχωμα, σε ύψος 1,20μ., ξεχωρίζουν έξι τρύπες πάκτωσης. Στη ΝΑ γωνία ανοίγεται πρόσθετο λάξευμα 0,90Χ1μ. Το πρώτο επίπεδο αποτελεί σήμερα τον κυρίως ναό και το Άγιο Βήμα.. Στην A πλευρά υπάρχει το τέμπλο, η Αγία Τράπεζα και η Πρόθεση Τίμιων Δώρων. Το μεγαλύτερο μέρος του Αγίου Βήματος είναι λαξευμένο σε αψίδα στης οποίας τη ΒΑ γωνία ανοίχτηκε μικρό παράθυρο. Στη μέση του τοιχώματος ανερχόμενο λάξευμα και κτιστή κατασκευή στηρίζουν την Αγία Τράπεζα (τσιμεντένια πλάκα 1,20Χ0,95μ.). Στη Ν πλευρά του Ιερού ξεχωρίζει η τρύπα του Άδη (1X0,63μ.) που έχει καλυφθεί με τσιμέντο. Στη Δ πλευρά υπάρχουν πρόσθετα λαξεύματα.

Μέχρι τα τέλη του 20ού αι. την ημέρα λειτουργίας (Τρίτη του Πάσχα) γινότανε μνημόσυνα νεκρών με πασχαλινά γλυκά. Για την τρύπα του Άδη λέ­γανε πως είναι το κέντρο της Κρήτης και φτάνει στον Άδη ή στη Γόρτυνα. Ακόμα ρίχνανε για τους νεκρούς αφιερώματα ή προσφιλή αντικείμενα. Λέγανε πως ήταν άπατη. Μια φορά κατεβάσανε το Λόγιο με δώδεκα φορ­τωμάτων σκοινί (60μ. περίπου) αλλά δεν εξάντλησε το μήκος του σκοινι­ού γιατί δυσκολευότανε να αναπνεύσει. Ακόμα λέγανε πως από την τρύ­πα του Άδη μόνο μεσάνυχτα ακουγότανε μια χρυσή κοπελιά σε ένα χρυ­σό τελάρο να υφαίνει και μια χρυσή γουρούνα με δώδεκα χρυσά γουρουνάκια. Για να φανερωθεί στο φως της μέρας όλο αυτό το χρυσάφι έπρεπε να μεταφραστεί η επιγραφή. Το 1965 επειδή παρουσιάστηκαν κρούσματα αρχαιοκαπηλείας σφράγισαν με τσιμέντο την τρύπα του Άδη.

Το κείμενο αντλήθηκε από το βιβλίο: (Άγιος Θωμάς από τα εκκλησάκια του 21^ου αι. στο Ιερό των Χθόνιων Θεοτήτων. Του Κωνσταντίνου Ι. Βασιλάκη. Ηράκλειο 2014.