ΔΙΚΟΛΟΓΙΑ ΝΑΙ…

ΔΙΚΟΛΟΓΙΑ ’ΝΑΙ..

Την επομένη της Πρωτοχρονιάς στο καφενείο του χωρίου σχολιάζονται τα συμβάντα της εορτής, που είναι για κείνο το χωριό διπλή, γιατί “Άγιο του έχει τον ” Αη – Βασίλη. Ιδιαίτερα μιλούν για τον έρωτα δύο νέων, που ξεφανερώθηκε στο χορό της χθεσινής νύχτας. “Ένας γεροντάκος επεμβαίνει κάποτε στη συζήτηση: Σωπάτε, μωρέ, και δικολογιά ’ναί! Δε γίνεται. Δεν εκατάλαβα αμέσως το νόημα της προτροπής του. “Ύστερα όμως από το διάλογο, που ακολούθησε, έβγαλα το συμπέρασμα πως η φράση «είναι δικολογια» σημαίνει: «είναι συγγενής». Και βάλθηκα να βρω την ιστορία της.

Γνωστότατη είναι ή λέξη φτωχολογιά, που σημαίνει περίπου: συναγωγή των φτωχών. Άλλα τι ρόλο παίζει εκείνο το λογιά κι από που μας ήρθε; “Έχει σχέση με την κατάληξη των γνωστών: ψυχολογία, φιλολογία, μικρολογία κ.λπ.; Αμέσως καταλαβαίνουμε, πως στις λέξεις αυτές λανθάνει το γνωστό ρήμα λέγω και τα παράγωγά του. Ψυχολογία, λ.χ., είναι: οι περί ψυχής λόγοι. Φιλολογία είναι: η αγάπη των λόγων κ.ο.κ. Στην περίπτωση όμως της φτωχολογιάς δεν μπορεί να συμβαίνει το ίδιο, γιατί σ’ αυτή πρέπει να κρύβεται κάποια λέξη, που να σημαίνει: συνάγω, μαζεύω, και όχι λέγω.

Και όμως είναι το λέγω! “Όχι όμως το γνωστό μας. Είναι ένα άλλο, που στην αρχαία μας γλώσσα σήμαινε ακριβώς: μαζεύω. Στον Πίνδαρο, λ.χ., βλέπουμε τήν παραγγελία: «Θανόντος υίοΰ όστέα λέξαις (=να μαζέψεις τα κόκκαλα του σκοτωμένου γιου). ’Απ’ αυτό, λοιπόν, το λέγω πηγάζουν οι καταλήξεις -λόγος, -λογία και -λόγιον. Π.χ. ανθολογία (συναγωγή ανθέων), ευχολόγιον (συναγωγή ευχών). Στη δημοτική, βέβαια, αυτές οι καταλήξεις έγιναν -λογιά και -λόι. Π.χ. φτωχολογιά (συναγωγή φτωχών), μελισσολόι (συναγωγή μελισσών).

Σύμφωνα, λοιπόν, με τα παραπάνω δικολογιά σημαίνει: συναγωγή δικών, αυτό που λέμε συγγενολόι. Αλλά υπάρχει ακόμη μια μικρή δυσκολία. Η λ. δικολογιά είναι ουσιαστικό, και στη φράση που άκουσα στο καφενείο έχει ρόλο επιθέτου: Είναι δικολογιά=είναι συγγενείς.

Κι αυτό όμως είναι ένα «σχήμα» γνωστότατο. Αρκεί να θυμηθούμε τη φράση: «Αυτός είναι πόντος».

Στη λαϊκή φιλοσοφία για το γάμο υπάρχει και η εξής σχετική με το θέμα μας questio:

Ειντά ’ναι δά και τουτονά: ο ξένος με την ξένη να γίνονται δικολογιά και φίλοι μπιστεμένοι…

Άλλα σ’ αυτή την απορία δεν είμαι σε θέση να δώσω απάντηση.

Από το βιβλίο του Μενέλαου Παρλαμά, Από τη ζωή των λέξεων.