Η Ατσίδα

ΜΕΛΙΤΑΙΟΝ ΚΥΝΙΔΙΟΝ

Στην αγορά ακούεται συχνά. Άλλα και οπουδήποτε σε κάθε Αγοραία συζήτηση. Είναι μια λέξη μεταφερμένη από το βασίλειο των ζώων στην ανθρώπινη κοινωνία, για να εκφράσει αλλοίμονο! την υπέρτατη αξία της εποχής μας. Εφθάσαμε να δανειζόμαστε λέξεις από τη Ζωολογία για να δηλώσουμε την ανθρωπιά μας.

Πρόκειται για τη λέξη ατσίδα. Ο άνθρωπος-ατσίδα είναι ο τύπος ο ιδανικός των καιρών μας. Λαχταρούμε να γίνουν τα παιδιά μας «ατσίδα» σε όλα: στο εμπόριο, στην τέχνη, στην πολιτική, ακόμη και στις σπουδές. Δεν αποκλείεται μάλιστα ν’ ακούσουμε σε λίγο πως κάποιος είναι «ατσίδα» στη μουσική η στην ποίηση!

Αυτό δεν είναι τυχαίο. Η αρπαγή πάσης μορφής είναι η κυριαρχούσα τάση σήμερα. Βιαστικοί και αδιάφοροι προς τα ηθικά προσκόμματα, κοιτάζουμε όπως-όπως να αποκτήσουμε οτι θεωρούμε χρήσιμο ευλύγιστοι και αρπακτικοί. Ήταν λοιπόν φυσικό να αναζητήσουμε μια παραστατική έκφραση για τούτη την αρετή μας. Και την εύρήκαμε στο όνομα του πιο ευλύγιστου, του πιο πονηρού, του πιο αιμοβόρου, του πιο αρπακτικού ζώου, της Ατσίδας, του κουναβιού.

Ο Αριστοτέλης την έχει επισημάνει και την περιγράψει στην Περί ζώων Ιστορίαν του: «έχει το μέγεθος υλικόν μελιταΐον κυνίδιον…» Βέβαια, δεν την ονομάζει ατσίδα αλλά Ικτίδα πού είναι όμως το ίδιο. Γιατί η ατσίδα προέρχεται από την Ικτίδα. Και ιδού πώς.

Στη νέα ελληνική φωνητική είναι γνωστό το φαινόμενο της μετατροπής των φθόγγων κτι σε τσι. Πρόχειρη απόδειξη το γλυκό γαλατερό χόρτο, που φυτρώνει αυτές τις μέρες. Εννοώ την αρχαία γαλακτίδα, που σήμερα τη λέμε γαλατσίδα. Έτσι ακριβώς και το Ικτίδα έγινε ίτσίδα. Μένει τώρα να εξηγηθεί η μετατροπή του Ι σε α. Είτε λέμε η Ικτίδα, είτε την Ικτίδα, έχουμε τρία αλλεπάλληλα ι. Στις περιπτώσεις αυτές συχνά λειτουργεί ο νόμος της ανομοιώσεως μετατρέποντας τα όμοια σε ανόμοια. Έτσι το μεσαίο ι έγινε α: την Ικτίδα – την άκτίδα – την ατσίδα.

Οι Αρχαίοι ως ιδανικό τύπο ανθρώπου είχαν τον «καλόν κάγαθον». Εμείς έχομε το «μελιταΐον κυνίδιον».