Ιερά Μονή Αγίας Λαύρας
Ιερά Μονή Αγίας Λαύρας Σύμβολο της Επανάστασης του 1821 & Θρησκευτικός Προορισμός
Η Μονή της Αγίας Λαύρας, με την πολυκύμαντη ιστορία της, αποτελεί το λίκνο της εθνικής παλιγγενεσίας και ένα πανελλήνιο, εθνικοθρησκευτικό προσκύνημα πρώτης σημασίας. Είναι μια από τις αρχαιότερες Μονές του ελληνικού –και ιδιαίτερα του πελοποννησιακού– χώρου, αποτελώντας αυθεντικό σέμνωμα της περιοχής. Αρχικά συνδεδεμένη με τη Μεγίστη Λαύρα του Αγίου Όρους, η Μονή διαγράφει μία διαχρονική πορεία που αντικατοπτρίζεται στα τρία Καθολικά της: το Παλαιομονάστηρο, τον ιστορικό ναό και τη σημερινή του μορφή.
Η πρώτη ιστορική μαρτυρία αφορά την πυρπόληση της Μονής από τους Τούρκους το 1585. Ανακατασκευάστηκε γύρω στο 1600 και οι τοιχογραφίες της (έργο του Ανθίμου) ολοκληρώθηκαν το 1645. Όλα αυτά αφορούν το Παλαιομονάστηρο, που βρίσκεται 300 μέτρα πιο πάνω από τη σημερινή Μονή, με δίκλιτο σταυρεπίστεγο ναό στη σπηλιά, όπου διασώζονται δύο στρώματα τοιχογραφιών. Η σημερινή θέση της Μονής φαίνεται να οικοδομήθηκε περί το 1689, σε αγιορείτικο τύπο: ένα μονόκλιτο οικοδόμημα με τρούλο χωρίς στηρίγματα, διατηρώντας τοιχογραφίες και αποτυπωμένο στο σχέδιο του Ρώσου μοναχού Β. Γ. Μπάρσκη το 1745.
Η Μονή δοκιμάστηκε το 1715 (Β’ Τουρκοκρατία) και ιδιαιτέρως στα Ορλοφικά. Το 1826 καταστράφηκε από τις δυνάμεις του Ιμπραήμ, ενώ οι μοναχοί περιπλανήθηκαν στα βουνά υπό συνθήκες ακραίας ταλαιπωρίας. Το μοναστήρι ανοικοδομήθηκε το 1828, με νέο Καθολικό τύπου βασιλικής με τρούλο. Υπέστη εκ νέου καταστροφή στον σεισμό της 24ης Ιουλίου 1844 και ανακατασκευάστηκε το 1850. Στις 14 Δεκεμβρίου 1943, η Μονή πυρπολήθηκε από τους Ναζί, οι οποίοι εκτέλεσαν και τους μοναχούς της. Το 1950, η Μονή αποκαταστάθηκε στη σημερινή της μορφή.
Από πολύ νωρίς, η Μονή απέκτησε τον τίτλο της πατριαρχικής, σταυροπηγιακής και «βασιλικής» Μονής, με μεγάλη ακίνητη και κινητή περιουσία. Κατά περιόδους προσαρτήθηκαν σε αυτή μικρότερες Μονές, όπως η Αγία Τριάδα Ακράτας και η Μονή Φιλοκάλης.
Η ιστορική της λάμψη κορυφώνεται με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, ο οποίος κήρυξε την Επανάσταση του 1821 κάτω από τον τρούλο της. Η Μονή προβάλλει στη συλλογική εθνική συνείδηση ως πρωταγωνίστρια στον Αγώνα για την Ελευθερία. Διατηρεί με υπερηφάνεια το Λάβαρο του ’21, όπλα αγωνιστών, τα άμφια του Παλαιών Πατρών Γερμανού, έγγραφα, χειρόγραφα, εικόνες, πολύτιμα Ευαγγέλια –όπως αυτό της Αικατερίνης Β’ της Ρωσίας– και ιερά σκεύη ανυπολόγιστης αξίας.
Η Μονή αποτέλεσε αναμφισβήτητα σύμβολο ιερό και κιβωτό του νεοελληνισμού. Στον περιβάλλοντα χώρο της ανεγέρθηκε το μεγαλοπρεπές Ηρώο των Αγωνιστών του ’21. Η Αγία Λαύρα αποτελεί ζωντανή απόδειξη της συμβολής των Μονών στο Έθνος και στον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό, σε καιρούς ειρήνης και δοκιμασίας.
Τα έργα τέχνης της Μονής –κεντήματα με χρυσά και ασημένια νήματα σε ολομέταξα υφάσματα με ζωηρά χρώματα– προέρχονται από δωρεές αρχιερέων, πλουσίων ή από «ζητείες» των μοναχών. Κάποια ακολουθούν πιστά τη βυζαντινή παράδοση, ενώ άλλα παρουσιάζουν δυτικές επιδράσεις. Οι σημαντικότερες συλλογές φυλάσσονται στη Μονή της Αγίας Λαύρας και στο Μέγα Σπήλαιο. Πολλά έργα προέρχονται από ξένα εργαστήρια (κυρίως της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης) του 16ου έως 18ου αιώνα. Ξεχωρίζει ο Άγιος Γεώργιος της «Κοκόνας του Ρολογά», με έντονες δυτικές επιρροές, καθώς και επιτάφιοι, επιτραχήλια, επιγονάτια, αντιμήνσια και πύλες.
Η παράδοση αποδίδει τα κειμήλια αυτά σε σημαντικές προσωπικότητες όπως οι πατριάρχες Γρηγόριος Ε’, Παλαιών Πατρών Γερμανός και Χρύσανθος Νοταράς. Τα χρυσοκέντητα έργα θεωρούνται καλλιτεχνήματα ανεπανάληπτα, εθνικά κειμήλια και σέμνωμα των Μονών.
Το κείμενο αντλήθηκε από το βιβλίο ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ ΓΗ ΜΝΗΜΕΙΩΝ,ΗΡΩΩΝ ΚΑΙ ΑΓΙΩΝ.
