Τα Επώνυμα Μαρκοδημητράκης, Μαρκομανολάκης & Μαρκομιχελάκης στις Αρχάνες
Πώς προέκυψαν τα επώνυμα Μαρκοδημητράκης, Μαρκομανολάκης και Μαρκομιχελάκης στις Αρχάνες
Ως φέρων το επώνυμο Μαρκοδημητράκης, από παιδί αναρωτιόμουν για την προέλευσή του. Πώς προέκυψε; Τι ιστορία κρύβεται πίσω από αυτό;
Την πρώτη απάντηση μου την έδωσε ο πατέρας μου, Αντώνιος Μαρκοδημητράκης. Μου διηγήθηκε μια ιστορία, η οποία επιβεβαιώθηκε χρόνια αργότερα, στις 29 Αυγούστου 2024, όταν συνάντησα τον κύριο Νίκο Μαρκοδημητράκη, ιδιοκτήτη του καφενείου στο κέντρο της παλιάς αγοράς των Αρχανών. Ο κύριος Νίκος, με δεκαετίες εμπειρίας και επαφή με την τοπική κοινωνία, μου επιβεβαίωσε επακριβώς όσα είχε πει ο πατέρας μου.
Η ιστορία πίσω από τα επώνυμα
Σύμφωνα με την οικογενειακή παράδοση, κάποτε στις Αρχάνες ζούσε ένας πατέρας με το όνομα Μάρκος, ο οποίος είχε τρεις γιους: τον Δημήτρη, τον Μανόλη και τον Μιχάλη.
Επειδή τα ονόματα αυτά ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένα στην περιοχή, οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν παρανόμια για να ξεχωρίζουν τα άτομα μεταξύ τους. Έτσι, προκειμένου να αποσαφηνίζεται σε ποιον αναφέρονται, οι γιοι του Μάρκου άρχισαν να αποκαλούνται ως εξής:
- Δημήτρης του Μάρκου → Μαρκοδημητράκης
- Μανόλης του Μάρκου → Μαρκομανολάκης
- Μιχάλης του Μάρκου → Μαρκομιχελάκης
Με τον καιρό, αυτές οι προσφωνήσεις εξελίχθηκαν σε επίσημα επώνυμα και πέρασαν από γενιά σε γενιά.
Επειδή στην Κρήτη η αναφορά σε κάθε τι σχεδόν μικρό, λόγω του τοπικού γλωσσικού ιδιωματισμού, δηλώνεται με την κατάληξη άκη, και όχι ας πούμε με την κατάληξη όπουλο. Έτσι το παιδί του Μάρκου που το λένε Δημήτρη έγινε Μαρκοδημητράκης και όχι Μαρκοδημητρόπουλος.
Ο ρόλος των παρανομιών στην τοπική ταυτότητα
Η χρήση τέτοιων παρανόμιων ήταν (και παραμένει) κοινή πρακτική στην Κρήτη και στις Αρχάνες. Στις μεγάλες οικογένειες, τα παιδιά και τα εγγόνια συνήθως έπαιρναν το “παρατσούκλι” του παππού ή του πατέρα τους. Εξαίρεση αποτελούσαν όσοι είχαν σπάνια ονόματα. Για παράδειγμα, η οικογένεια του παππού μου, Μενέλαου Μαρκοδημητράκη, ήταν γνωστή ως “του Μενέλαου”. Έτσι, ο Αντώνης, ο Γιάννης και ανάλογα τα εγγόνια. Απαντούσα για παράδειγμα στην περιβόητη κρητική ερώτηση, «πιανούσε;», είμαι του Αντώνη Μαρκοδημητράκη του Μενέλαου.
Μάλιστα, σε άλλη μεγάλη συγγενική οικογένεια με το ίδιο επώνυμο, έχει υιοθετηθεί το παρανόμι Βουρλάς, ώστε να ξεχωρίζουν και να γίνεται σαφές σε ποιο κλάδο ανήκει κάθε μέλος της οικογένειας.
Τα αναπάντητα ερωτήματα
-
Αν και η παράδοση έχει διατηρήσει αυτή την ιστορία ζωντανή, δύο βασικά ερωτήματα παραμένουν:
Πότε ακριβώς έζησε ο Μάρκος και η οικογένειά του;
Ποιο ήταν το αρχικό επώνυμο του ίδιου του Μάρκου;
Ποια ήταν η καταγωγή του Μάρκου και τις γυναίκας του;
Το Μάρκος, ήταν το όνομα η το επίθετο; -
Ίσως οι απαντήσεις να βρίσκονται στα Αρχεία των Αρχανών. Ίσως ακόμα να μπορούμε να υποθέσουμε βάσιμα, ότι ο Μάρκος, έφερε κάποιο κοινό επίθετο όπως για παράδειγμα Παπαδάκης, Δασκαλάκης, η κάτι τέτοιο που δικαιολογεί γιατί τα παιδιά του δεν επέλεξαν το επίθετο του πατέρα τους, γιατί προφανώς θα συγχέονταν πάλι με άλλους συγχωριανούς τους.
Με τη φωνή του Νίκου Μαρκοδημητράκη
Αυτή την ιστορία μου την μετέφερε αρχικά ο πατέρας μου και την επιβεβαίωσε ο κύριος Νίκος Μαρκοδημητράκης εννοείτε συγγενής μου.
Παρακάτω μπορείτε να ακούσετε τον κ. Νίκο Μαρκοδημητράκη να διηγείται με τον δικό του τρόπο την ιστορία των επωνύμων Μαρκοδημητράκης, Μαρκομανολάκης και Μαρκομιχελάκης.
Συμπεράσματα
Όλοι εμείς που φέρουμε τα επώνυμα αυτά, καταγόμαστε από τις Αρχάνες-Ηρακλείου-Κρήτης και έχουμε κοντινή η μακρινή συγγένεια που χάνετε στον χρόνο πλέον.
Συγγραφή κειμένου Μενέλαος Α. Μαρκοδημητράκης.