Ιερά Μονή Αγκαράθου

Η Αγκάραθος είναι ανδρική Μονή, θα την βρείτε στην Επαρχία Πεδιάδος του Νομού Ηρακλείου Κρήτης, ανατολικά της πόλης του Ηρακλείου λίγο μετά το χωριό Επισκοπή, περίπου 25 χιλ  από την πόλη.

Το μοναστήρι αυτό είναι του 15 αιώνα, ενώ δεν αποκλείεται να υπήρχε από την Β Βυζαντινή περίοδο 961-1204, αλλά δεν υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις.

Ο πρώτος γνωστός ηγούμενος του μοναστηριού ήταν ο Νήφων Νοταράς, εκείνος ήταν που ανάδειξε το μικρό ως τότε μοναστήρι, με την συνδρομή της μεγάλης οικογένειας των Καλλεργών.

Η μονή από τα μέσα του 16ου αιώνα αρχίζει να οχυρώνεται βλέποντας τους Τούρκους να πλησιάζουν απειλητικά, έτσι η μονή παίρνει φρουριακή μορφή η οποία διατηρείται ως και σήμερα, παρ όλες τις καταστροφές που υπέστη.

Οι πρώτοι ηγούμενοι της Μονής Αγκαράθου κατάγονταν από τη νήσο Κύθηρα, που βρίσκεται βόρειο δυτικά της Κρήτης, ο πρώτος Κρητικός ηγούμενος της μονής, ανέλαβε το 1619, και ήταν ο Μάξιμος Λούκαρις, αδελφός του Κύριλλου Λούκαρι, Οικουμενικού Πατριάρχη, Ο Μάξιμος ανέλαβε την μονή σε μία δύσκολη περίοδο με πολλά οικονομικά προβλήματα, κατάφερε όμως με την οργανωτική του δεινότητα να τα ξεπεράσει, το 1637 η μονή είχε ανακάμψει πλήρως και ήταν ένα από τα πλουσιότερα μοναστήρια της Κρήτης, ενώ αριθμούσε 60 μοναχούς.

Λίγα χρόνια πριν οι Τούρκοι επιτεθούν στην Κρήτης το 1645, ηγούμενος της Αγκαράθου έγινε ο Μελέτιος Παντόγαλος, πρώην ηγούμενος της Παναγίας Ακροτηριανής (Τοπλού) είναι άγνωστο πόσο διάστημα έμεινε ηγούμενος.

Η Αγκάραθος αποτέλεσε κατά την διάρκεια της Ενετοκρατείας σπουδαίο πνευματικό κέντρο, στην μονή σπούδαζαν μοναχοί, κληρικοί, και λαϊκοί, και γίνονταν αντιγραφή χειρογράφων. Καρποί αυτής της πνευματικής άνθησης ήταν η ανέλιξη πολλών αδελφών της Αγκαράθου, σε όλες τις βαθμίδες τις εκκλησιαστικής ιεραρχίας, χαρακτηριστικά είναι τα ονόματα μεγάλων εκκλησιαστικών ανδρών που έγιναν μέχρι και πατριάρχες, όπως ο Κύριλλος Λούκαρις, ο Μελέτιος Πηγάς, ο Σίλβεστρος ο Κρής.

Όταν οι Τούρκοι επιτέθηκαν στην Κρήτη τον Ιούνιο του 1645, κατέλαβαν πρώτα το Νομό Χανίων, τον επόμενο χρόνο τον Νομό Ρεθύμνου, και το επόμενο χρονικό διάστημα σταδιακά κατάκτησαν την υπόλοιπη Κρήτη, ενώ το 1648 ξεκίνησαν να πολιορκούν τον Χάνδακα σημερινό Ηράκλειο.

Ηγούμενος της Μονής Αγκαράθου είχε αναδειχθεί ο Αθανάσιος Χριστόφορος, όταν είδε τους Τούρκους να πλησιάζουν στο Νομό Ηρακλείου, δεν δίστασε να πάρει τα άρματα, έφτιαξε σώμα πολεμιστών και πολέμησε τους Τούρκους κατακτητές λυσσαλέα, μάλιστα λέγεται ότι έστισε αψίδα με κομμένα κεφάλια των κατακτητών για να περάσει ο Ενετός στρατηγός Ντόλφιν, ενώ όλη η ύπαιθρος της Κρήτης είχε περιέλθει στα χέρια των Τούρκων κατακτητών, ο Αθανάσιος κατάφερε να φύγει στην Ιταλία, μεταφέροντας μαζί του και πολλά εκκλησιαστικά κειμήλια της μονής Αγκαράθου, εκεί έζησε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του.

Μετά την φυγή του Αθανασίου στην Ιταλία, τελευταίος ηγούμενος πριν πέσει η μονή στα χέρια των Τούρκων ανέλαβε ο Μελέτιος Καλλονάς από τα Κύθηρα, όμως δεν πρόλαβε να ασκήσει τα καθήκοντα του, πρόλαβε ευτυχώς να διασώσει ένα πλήθος κειμηλίων και εικόνων της μονής, μεταφέροντας τα στην ιδιαίτερη του πατρίδα τα Κύθηρα. Εκεί έμειναν για 300 χρόνια, ώσπου το 1970 επεστράφησαν στην μητρική τους μονή. Είναι σημαντικό όταν πάει κανείς στη Μονή Αγκαράθου να ζητήσει να του δείξουν τις εικόνες που έμειναν στα Κύθηρα για 300 χρόνια, όπως την εικόνα της Παναγίας της ορφανής.

Οι Τούρκοι είναι βέβαιο ότι θα κατέστρεφαν τη μονή, αλλά μετά την παρέμβαση του Μητροπολίτη Κρήτης Νεόφυτου Πατελάρου, αυτό αποφευχθεί, και εγκαταστάθηκε εκεί ο νέος Μητροπολίτης Κρήτης Νεόφυτος, λέμε νέος γιατί κατά την διάρκεια της Ενετοκρατίας είχε απαγορευθεί η υπάρξει επισκόπων στην Κρήτη. Ο ζυγός όμως του νέου κατακτητή βαρύς, απαγορεύονταν να γίνουν επισκευές, με βαριά φορολογία, η μονή Αγκαράθου έπαψε να είναι το πνευματικό λίκνο που ήταν πριν, λίγοι μοναχοί ήξεραν γραφή και ανάγνωση, ενώ οι περισσότεροι δούλευαν στα χωράφια, παρόλα αυτά η μονή ήταν πάντα κοντά στους επαναστάτες.

Στην επανάσταση του 1821 οι Τούρκοι μπήκαν στην μονή, έσφαξαν όσους μοναχούς βρήκαν, και έκαψαν το μοναστήρι, η Μονή Αγκαράθου  ερημώθηκε για λίγα χρόνια, μετά επέστρεψαν οι μοναχοί που είχαν σωθεί από την σφαγή, και συνεχίστηκε η λειτουργία της.

Λέγεται ότι περιμένοντας οι μοναχοί την καταστροφή, είχαν κρύψει σε ένα κοντινό σπήλαιο τις καντήλες της μονής και άλλα κειμήλια, όμως ο καλόγερος που τα είχε κρύψει ήταν ανάμεσα σε αυτούς που έσφαξαν οι Τούρκοι, έτσι κανείς δεν ήξερε που ήταν, ύστερα μόνο από περίπου 150 χρόνια, ένας βοσκός μοναχός, βρήκε μέσα σε ένα σπηλιάρι μία καντήλα.

Κατά τις τελευταίος δεκαετίες της Τουρκοκρατίας στην Κρήτη, μετά το 1860 η Μονή Αγκαράθου ίδρυσε σχολείο, στο οποίο φοιτούσαν οι μαθητές από τα γύρο χωριά.

Η Αγκάραθος κατά την διάρκεια της επανάστασης του 1866-1869 αποτέλεσε ορμητήριο επαναστατών και ιδιαίτερα του Αντώνιου Τριφύτσου, ο οποίος σκοτώθηκε κοντά στην μονή, και προσωπικά του αντικείμενα φυλάσσονται σήμερα στην μονή.

Το 1894 ανοικοδομήθηκε ο ναός του μοναστηριού, ενώ με την λήξη της Τουρκοκρατείας στην Κρήτη το 1898, μία νέα λαμπρή περίοδος ξεκίνησε για τα μοναστήρια της.

Η Αγκάραθος αποτέλεσε και αποτελεί, εκ νέου ισχυρό μοναστικό κέντρο του νησιού με προεξέχουσα θέση στα εκκλησιαστικά γεγονότα της Κρήτης.

Στην Αγκάραθο μπορεί να δει ο επισκέπτης, εκτός από τις αγιογραφίες Κρητικών Αγίων, τα κειμήλια, το ίδιο το μοναστήρι, και την μικρή ρογδιά, η οποία βρίσκεται εξωτερικά στη βάση του Ιερού, εκεί οι μοναχοί διατηρούν συνεχώς καντήλι αναμμένο, η παράδοση θέλει σε αυτό το σημείο να βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας που στάθηκε αφορμή να χτιστή εκεί το μοναστήρι, η παράδοση λέει ακόμα ότι στην αρχή ήταν άγριος θάμνος, (αγκαραθιά) αλλά οι πρώτοι μοναχοί κατά παρέκκλιση των φυσικών νόμων κέντρισαν πάνω στον θάμνο τη ρογδιά, έτσι δικαιολογίται η ονομασία του μοναστηριού.

Η εκκλησία της Μονής Αγκαράθου είναι δίκλιτη, το ένα κλίτος είναι αφιερωμένο στην κοίμηση της Παναγίας (15 Αυγούστου), και το άλλο είναι αφιερωμένο στον Άγιο Μηνά (11 Νοεμβρίου).

Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο του Νικου Ψιλάκη Βυζαντινές Εκκλησίες και Μοναστήρια της Κρήτης, τον οποίο ευχαριστούμε πολύ.

Αν βρήκατε ενδιαφέρουσα την δημοσίευση παρακαλώ δηλώστε ότι σας αρέσει, ευχαριστώ.