Ο φωτογράφος Νικόλαος Τομπάζης (1898-1986)
Ο φωτογράφος Νικόλαος Τομπάζης (1898-1986)
0 Νικόλαος Τομπάζης γεννήθηκε στην Ελληνική Πρεσβεία της Πετρούπολης το 1898. 0 πατέρας του ωστόσο τον έγραψε δημότη στο προγονικό τους νησί, την Ύδρα.
Η φύση και ιδιαίτερα τα βουνά τράβηξαν την προσοχή του από νεαρή ηλικία. Η πρώτη του φωτογραφική μηχανή, μία Box Brownie No 2, τον συνόδευε στους αρχαιολογικούς χώρους και στα βουνά της Ελλάδος, που στις κορυφές των περισσότερων είχε ανέβει σε ηλικία 16 χρόνων. Οι πρώτες του φωτογραφίες χρονολογούνται το 1912 έως 1916 και ο φωτογράφος τις συγκέντρωσε σε λεύκωμα με τίτλο Ελλάς – Περιηγήσεις 1912- 1916.
Δέκα οκτώ χρόνων προσελήφθη στην Εταιρεία των Αδελφών Ράλλη στις Ινδίες. Στα επόμενα 30 χρόνια επιδίδεται στη φωτογραφία. Γνώριζε τις περισσότερες βουνοσειρές των Ιμαλαίων από τη μια άκρη ως την άλλη αλλά και των Ελβετικών Άλπεων, στις οποίες περνούσε τις διακοπές του και τις οποίες συστηματικά φωτογράφισε.Έγινε μέλος της Royal Photographic Society στο Λονδίνο και ταμίας τπς Photographic Society των Ινδιών, στην Καλκούτα. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στις Ινδίες οργάνωσε δύο φωτογραφικές εκθέσεις στην Καλκούτα και μία στο Καρότσι. Φεύγοντας από τις Ινδίες η συλλογή του αριθμούσε 20.000 φωτογραφίες.
Η επιστροφή του στην Ελλάδα το 1946, μετά τη συνταξιοδότησή του, σηματοδοτεί μια νέα αρχή τόσο στη ζωή του όσο και στη φωτογραφική του διαδρομή. Η ερασιτεχνική του ενασχόληση με τη φωτογραφία μετατρέπεται πλέον σε επαγγελματική. Το ενδιαφέρον του θα στραφεί προς το ελληνικό τοπίο, τους ανθρώπους της υπαίθρου και κυρίως τις αρχαιότητες. Η “εξερεύνηση” για τον Τομπάζη ταυτίζεται με την αποκάλυψη του παρελθόντος.
Τη δεκαετία του 1950 σε συνεργασία με την Αρχαιολογική Εταιρεία θα αποτυπώσει τις ανασκαφές των αρχαιολόγων Ιωάννη Παπαδημητρίου, Δημητρίου Θεοχάρη και Γεωργίου Μυλωνά, στη Βραυρώνα, τη Μερέντα και τις Μυκήνες. Η λεπτομερής καταγραφή της ανασκαφικής διαδικασίας και η αποτύπωση των ευρημάτων θα τον καταξιώσουν ως έναν από τους καλύτερους φωτογράφους που εντρύφησαν με τπν αρχαιολογική φωτογραφία. Μέρος των φωτογραφιών του με θέμα τις αρχαιότητες των Μυκηνών, της Τίρυνθας, και της Επιδαύρου πλαισιώνουν την έκθεση στο αρχαιολογικό μουσείο Ναυπλοίου.
Η αγάπη του για το ελληνικό τοπίο, για τα μνημεία -αρχαία και βυζαντινά- θα του εξασφαλίσουν μια μόνιμη συνεργασία με το Υπουργείο Τουρισμού. Φωτογραφίες του δημοσιεύθηκαν σε τουριστικά έντυπα και οδηγούς της δεκαετίας 1950-60 ή εικονογραφούν αρχαιολογικές δημοσιεύσεις. Αξιοσημείωτη τόσο για την καλλιτεχνική της αρτιότητα όσο και για την τεκμηριωτική της αξία έχει η ενότητα των φωτογραφιών του Αγίου Όρους, το οποίο επισκέφθηκε το 1962. Ο Τομπάζης αποτύπωσε συστηματικά την αρχιτεκτονική των μονών, τους θησαυρούς των έργων τέχνης και τη ζωή των μοναχών της Αθωνικής πολιτείας. Σε συνεργασία με τον τεχνοκριτικό Christian Zervos εικονογραφεί με φωτογραφίες αρχαιοτήτων τις εκδόσεις Cahiers d’Art (1955- 1967).
Ο Νικόλαος Τομπάζης κατέχει ξεχωριστή θέση ανάμεσα στους Έλληνες φωτογράφους. Με τη ματιά του κοσμοπολίτη στράφηκε πρώτα προς ξένους πολιτισμούς και ανεξερεύνητες περιοχές, προτού καταξιωθεί ως ο καλύτερος φωτογράφος ανασκαφών της εποχής του. Παράλληλα, με τις ιδιωτικού χαρακτήρα φωτογραφίες του, αναδεικνύεται ως ένας διεισδυτικός και με λεπτό χιούμορ σχολιαστής του κοινωνικού του περίγυρου. Τιμήθηκε με τη διάκριση του Μέλους της F6d0ratlon de I’Art Photographique της Ελβετίας.
Το αρχείο που αριθμεί συνολικά περί τα 30000 αρνητικά και μεγάλο αριθμό πρωτότυπων εκθεσιακών τυπωμάτων είναι άρτια ταξινομημένο σε χειροποίητα λευκώματα και καλαίσθητα κουτιά και αντανακλά το μεράκι και την καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία του κοσμοπολίτη και -γιατί όχι-αριστοκράτη φωτογράφου.
Το αρχείο του δωρήθηκε από τους απογόνους του στο Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη το 1997.
Το κείμενο και η φωτογραφία προέρχονται από επιγραφή στο αρχαιολογικό μουσείο Ναυπλοίου.