Rudo Schawarz ένας οπλίτης διαφορετικός από τους άλλους

Rudo Schawarz ένας οπλίτης διαφορετικός από τους άλλους

Εδώ στην Κρήτη γνωρίσαμε τον Ρούντο Σβαρτς μέσα από τα σχέδια την ζωγραφική αλλά προπάντων μέσα από τις φωτογραφίες που μας άφησε.

Όταν το 1943 ο οπλίτης της Wermacht Rudo Schwarz, μετατέθηκε στην κατεχόμενη Κρήτη, δεν φανταζόταν ίσως ούτε ο ίδιος τα αποτελέσματα αυτής της εξέλιξης. Ο Γερμανός στρατιώτης αντίκρισε τις φυσικές ομορφιές, τους ανθρώπους και τα ιστορικά μνημεία του νησιού με μάτια γεμάτα ευαισθησία αλλά και αγωνία. Οι κίνδυνοι που η μεγάλη πολεμική σύγκρουση εγκυμονούσε για το νησί και τους κατοίκους του, τον ώθησαν σε μία πυρετώδη προσπάθεια καταγραφής και αποτύπωσης κάθε εικόνας που τραβούσε την προσοχή του.

Ο Rudo Schwarz γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1906 στην πόλη Deutsch-Gabel (στη σημερινή βόρεια Τσεχία). Ξεκίνησε την ενασχόλησή του με τη ζωγραφική από νεαρή ηλικία ως αυτοδίδακτος, ενώ στη συνέχεια μαθήτευσε κοντά σε καταξιωμένους δασκάλους. Το 1940 επιστρατεύτηκε και εντάχθηκε ως απλός στρατιώτης στο γερμανικό στρατό. Την περίοδο 1943-1944 υπηρέτησε στην Κρήτη, όπου στον ελεύθερο χρόνο του, με εξαιρετικό ζήλο και αφοσίωση, ασχολήθηκε με την φωτογράφιση και την αποτύπωση σε σχέδιο και ακουαρέλα ιστορικών μνημείων και φυσικών τοπίων. Το 1945 συνελήφθη αιχμάλωτος στη Γιουγκοσλαβία, όπου παρέμεινε κρατούμενος ως το 1949. Μετά την απελευθέρωσή του επέστρεψε στη Γερμανία και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην περιοχή του Weinheim, όπου συνέχισε την καλλιτεχνική του δραστηριότητα ως το θάνατό του, το 1983. Ατομικές εκθέσεις του οργανώθηκαν στο Weinheim, το Darmstadt και το Heppenheim. Επίσης, συμμετείχε σε πολλές ομαδικές εκθέσεις και έργα του εκτίθενται σήμερα στις συλλογές των πόλεων Böhmisch-Leipen, Μονάχου, Χαϊδελβέργης, Mülhausen και Heppenheim.

Ο Ρούντο Σβαρτς ήταν οι δύο όψης του ίδιου νομίσματος, ντυμένος με την στολή του κατακτητή, μεταμφιεσμένος θα έλεγε κανείς, έβλεπε τα πάντα γύρο του με την ματιά ενός καλλιτέχνη. Φωτογράφιζε τα πάντα και όπου βρισκόταν. Χάρις σε αυτόν σήμερα έχουμε όμορφες φωτογραφίες από μια Κρήτη που δεν υπάρχει ποια, και μέσα από τις περιγραφές του ημερολογίου του, ζωντανεύουν στην μνήμη μας αμυδρά η όχι, οι εικόνες που ζήσαμε η θυμόμαστε.

Θα σας παραθέσω ένα κείμενο από το βιβλίο που εξέδωσε το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, με τίτλο Ρούντο Σβαρτς Κρήτη 1943, που ήταν αφορμή να γνωρίσουμε τον Ρούντο Σβαρτς. Είναι ένα κείμενο από το ημερολόγιο του όταν επισκέφτηκε τις Αρχάνες, που νομίζω ότι μας μεταφέρει με φωτογραφικό αφηγηματικό λόγο όσα είδε.

Ο πηγεμός στις Αρχάνες είναι για τον Σβαρτς μεγάλη μεταφορική περιπέτεια. Αλλάζει μοτοσικλέτες και αυτοκίνητα, δοκιμάζει συνεχείς μεταπτώσεις σχετικά με το αν θα φτάσει ποτέ η δεν θα φτάσει, αλλά τελικά φτάνει. Εδώ βρίσκεται σχεδόν σε πόλη, έχει κόσμο, οι γυναίκες είναι όμορφες, η κίνηση ζωηρή. Ιδιαίτερα το σούρουπο είναι μια γραφική εικόνα όταν πολλοί άνθρωποι βγαίνουν έξω να πιουν καφέ, μια ρακί η ένα κρασί, η στέκονται γύρο από πάγκους που έχουν πάνω τους όλων των λογιών τα φρούτα. Βλέπεις τις σιλουέτες τους να ξεχωρίζουν στη φωτεινή είσοδο, ενώ το φως της λάμπας από μέσα γλιστρά προς το δρόμο, με τρόπο που θυμίζει πολύ το φως σε κάποιους πίνακες του Ρέμπραντ. Οι δρόμοι και τα σοκάκια ζωντανεύουν πραγματικά μόνο το σούρουπο, όταν όλοι οι άνθρωποι κάθονται μπροστά στις πόρτες τους, κουβεντιάζοντας με τους γείτονες, κάνοντας εργόχειρα, απολαμβάνοντας το δροσερό αεράκι του βραδιού. Γιατί όσο ζεστή και να είναι η μέρα, μόλις ο ήλιος χαθεί προς τα δυτικά, πίσω από τον Γιούχτα, αμέσως πέφτει η θερμοκρασία. Μόνο εδώ μου ήρθε για πρώτη φορά η ιδέα ότι το γαλάζιο του ουρανού φαίνεται πολύ πιο σκούρο από ότι είμαστε συνηθισμένοι να το βλέπουμε στην πατρίδα μας, ιδίως μάλιστα τις απογευματινές ώρες.
Αυτή η εντύπωση γίνεται ίσως εντονότερη από την αντίθεση με τους ηλιόλουστους τοίχους των σπιτιών, τα καλντερίμια και τα ξεραμένα χόρτα όταν τα φωτίζει ο ήλιος.

Οι Αρχάνες στέκονται αφορμή να παρακολουθήσει από κοντά το θέρος και τον τρύγο. Οι φωτογραφίες του εδώ, διεξοδικές και για  την ζωή στην πολιτεία και για τις αγροτικές εργασίες. Δείχνουν μεγαλύτερη εξοικείωση με το ανθρώπινο περιβάλλον.
Σαν να μην είναι ποια ο ξένος που έφτασε σε ένα τόπο που τον ξάφνιαζε, έχοντας μπροστά του κάτι που δεν ήταν σε θέση να το ερμηνεύσει αυτόματα. Ο τρόπος που οι φωτογραφίες του εκτυλίσσουν μπροστά στα μάτια μας τον μικρόκοσμο που απεικονίζουν, φανερώνει ότι ο άνθρωπος πίσω από τον φακό έχει σε μεγάλο βαθμό μάθει ποια την προσωδία αυτού του τόπου.

Οι φωτογραφίες που παραθέτω είναι από το βιβλίο που εξέδωσε το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης με τίτλο Ρούντο Σβαρτς 1943, και είναι μόνο δέκα από τις 461 που δώρισαν τα δύο παιδιά του στο Μουσείο, γιατί θεώρησαν ότι η θέση αυτού του υλικού ανήκει στον χώρο όπου ο πατέρας τους το εμπνεύστηκε και το δημιούργησε.