Ιερά Μονή Παναγίας Καρδιώτισσας Κεράς

 

Η μονή της Παναγία Καρδιώτησσας Κεράς είναι αφιερωμένη στο γενέσιον της Θεοτόκου και τιμάται 8 Σεπτεμβρίου.

Που βρίσκεται η Μονή

Την Ιερά Μονή Καρδιωτίσσης Κεράς, θα την συναντήσετε στον δρόμο προς το Οροπέδιο Λασιθίου, περίπου 50 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο και 5 χιλιόμετρα πριν φτάσετε στον Αυχένα της Αμπέλου και δείτε να απλώνεται μπροστά σας το Οροπέδιο Λασιθίου που είναι το μεγαλύτερο της χώρας. Το φυσικό τοπίο που την περιβάλει ξεχωρίζει αμεσως μόλις πλησιάσετε στην Μονή, με κυπαρίσια και άλλα δέντρα να σας προσκαλούν να κάνετε μία στάση στην σκιά τους το καλοκαίρι, αλλά και το ίδιο το μοναστήρι σας καλεί να ανάψετε ένα κερί στην χάρη της Παναγίας, σε υψόμετρο 615 μέτρα είναι χτισμένη η Μονή Κεράς όπως είναι ευρύτερα γνωστή αυτή η μονή.

Τίτλος τιμής

Η Μονή φέρει τον τίτλο τιμής, Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή, τι σημαίνει όμως Σταυροπηγιακη Μονή; Σταυροπηγιακές Μονές ονομάζονται αυτές, που, όταν κτίζονταν, στα θεμέλια τους τοποθετούσαν Σταυρό, που τον έστελνε από την Κωνσταντινούπολή ο Οικουμενικός Πατριάρχης.

Οι Σταυροπηγιακές Μονές υπάγονται απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Το σταυροπήγιο έδιδε στη Μονή κύρος, απολάμβαναν μάλιστα, παλαιότερα, οι Ναοί, οι Μοναχοί της Σταυροπηγιακής Μονής διαίτερης προνομιακής τιμής και η περιουσία της αυτεξουσιότητα.

Στα Πατριαρχικά Σταυροπήγια ισχύουν πάντοτε τα Πατριαρχικά Δίκαια. Σε αυτά μνημονεύεται το όνομα του Οικομενικού Πατριάρχη. Ο Πατριάρχης διορίζει τον Ηγούμενο με Πατριαρχικό Πιττάκιο.

Η ιστορία της Μονής Κεράς Καρδιώτησσας

Η ακριβής περίοδος ίδρυσης της Μονής Κεράς μας είναι άγνωστη. Η αναφορά της σε έγγραφο του 1333 καταδεικνύει ότι πιθανόν προϋπήρχε της Βενετικής κατάκτησης της Κρήτης και είχε ιδρυθεί την β Βυζαντινή περίοδο (961-1204), εποχή από την οποία δεν διαθέτουμε αρκετές πηγές για την εκκλησιαστική ιστορία του νησιού. Όπως αναφέρεται στις σωζόμενες αρχειακές πηγές, το έτος 1333 η Καρδιώτισσα αποτελούσε, μαζί με τα κοντινά χωριά Κράσι και Γωνιές, φέουδο του Λατινικού Πατριαρχείου το οποίο μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Βενετούς απέκτησε μεγάλη ακίνητη περιουσία σε όλο το νησί.

Απτή μαρτυρία για την ακμή της μονής την περίοδο αυτή αποτελεί η τοιχογράφηση του αρχικού ναού, στην πρώτη δεκαετία του 14ου αιώνα, αλλά και οι συνεχείς επεκτάσεις του μέσα στον ίδιο αιώνα, οι οποίες υπερδιπλασίασαν τον χώρο του καθολικού, αφού αυξήθηκαν οι λειτουργικές ανάγκες εξαιτίας του μεγάλου αριθμού των μοναχών.

Τον 15ο αιώνα η μονή αναφέρεται από τον φλωρεντινο ιερωμένο Cristoforo Buondelmonti το 1415, στο βιβλίο του, Περιγραφή της νήσου Κρήτης, (Εγκαταλείπουμε το χωριό (Έμπαρο) και βαδίζομε μέσα από βράχια και θαμνώδη βουνά, ως ότου φθάνομε στην εκκλησία της Παναγία Καρδιώτισσας, που έχει κάμει αναρίθμητα θαύματα).

Η οθωμανική περίοδος

Η ακμή της μονής συνεχίστηκε και κατά την οθωμανική περίοδο σύμφωνα με τα σωζόμενα έγγραφα του κώδικα.

Στις αρχές του 18ου αιώνα, η κτηματική περιουσία της αυξήθηκε σημαντικά, αφού πολλοί ντόπιοι χριστιανοι αφιέρωσαν στο μοναστήρι κτήματα στα χωριά Γωνιές, Μάλια, Μονό και βραχάσι.

Παράλληλα οι ηγούμενοι της αγόρασαν αρκετά ακίνητα από Οθωμανούς και Έλληνες. Το 1720, επί πατριάρχη Ιερεμία Γ, η Μονή Καρδιώτισσας κηρύχθηκε σταυροπηγιακή, όπως πολλές άλλες μονές της Κρήτης, αφού έτσι υπάγονταν απευθείας στο Πατριαρχείο και έχαιραν της προστασίας του.

Το γεγονός αυτό όμως δεν εμπόδιζε τους Οθωμανούς να παρενοχλούν τις μονές και να τους διαρπάζουν την περιουσία. Αυτό άλλωστε συνέβη στα μέσα του ίδιου αιώνα. Επί ηγουμενίας Μελετίου, όταν ντόπιοι Οθωμανοί, σε αντίποινα άγνωστης σε μας πράξης ηγουμένου, αφαίρεσαν τμήμα της περιουσίας της μονής.

Η κατάσταση επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο κατά τον 19ο αιώνα, περίοδο των μεγάλων κρητικών επαναστάσεων. Η ενεργός συμμετοχή των μοναχών της στην προσπάθεια απελευθέρωσης της Κρήτης από τους κατακτητές είχε ως αποτέλεσμα η μονή να γίνει στόχος των Οθωμανών, να καεί και να εγκαταλειφθεί κατά διαστήματα, αρχής γενομένης αμέσως μετά την επανάσταση του 1821.

Ο κώδικας της αναφέρει χαρακτηριστικά, (Περί το 1922 έτος διά την τότε κατά της τυραννίας επανάστασιν του ελληνικού κράτους, ορμήσαντες οι Τούρκοι προς καταδίωξιν και αιχμαλωσίαν των χριστιανών και αφού έφτασαν εις το μοναστήριον, έκαμαν μεγάλας ζημίας, ώστε το καταγύμνωσαν παντελώς από της εποχής ταύτης μέχρι μέχρι του 1828 έτους εδοκίμασεν το μοναστήριον πολλάς ζημίας από Τούρκους και Έλληνας).

Το έτος 1841, κατά την διάρκεια της λεγόμενης επανάστασης του Βασιλογιώργη, η μονή δοκιμάστηκε ακόμη πιο σκληρά, αφού μέρος του Οθωμανικού στρατού αίφνης πεσόν εις το μέρος τότο έκαμε τας μεγαλύτερας καταχρήσεις αίτινες άλλοτε δεν έγιναν. Ο ηγούμενος της και μετέπειτα επίσκοπος Ιεράς και Σητείας, Γεράσιμος Μαγγανάρης κατέφυγε στην Ιεράπετρα, όπου και πέθανε. Μετά και την ανανέωση των σταυροπηγιακών δικαιωμάτων της μονής από το Οικομενικό Πατριαρχείο, νέος ηγούμενος ορίστηκε το 1842 ο ανιψιός του θανόντος ηγουμένου, Ζαχαρίας Μαγγανάρης.

Παρά τις οικονομικές δυσκολίες που είχε η μονή, εξαιτίας των καταστροφών που υπέστη, φαίνεται ότι ορθοπόδησε γρήγορα, αφού το 1855 απέστειλε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο τα καθιερωμένα ετήσια πεσκέσια για τα οποία ευχαριστεί σε σχετική του επιστολή ο Πατριάρχης Άνθιμος Ε. Τα επόμενα χρόνια, για πρώτη φορά μετά από αιώνες, ηγούμενος δεν εξελέγη μέλος της οικογένειας Μαγγανάρη, αλλά όπως αναφέρεται στην κτητορική επιγραφή της εικόνας του Αγίου Σάββα, κατά το έτος 1860, ο Νεόφυτος Λαμπράκης.

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1866 οι μοναχοί εγκατέλειψαν τη μονή η οποία μετατράπηκε σε έδρα της τοπικής επαναστατικής επιτροπής, όπου για μικρό διάστημα εγκαθίσταται και ο θρυλικός καπετάν Μιχάλης Κόρακας, γενικός αρχηγός των επαναστατών της ανατολικής Κρήτης. Στις μάχες που ακολούθησαν και ενώ ήταν ακόμα νωπές οι μνήμες της καταστροφής του 1841, η μονή παραδόθηκε εκ νέου στις φλόγες τον Οκτώβριο του 1866 και τον Ιούνιο του 1867. Παρά τις άοκνες προσπάθειες των μοναχών που επέστρεψαν, όταν ησύχασαν τα πράγματα, η μονή δεν επανήλθε ξανά στην παλαιά ακμή της.

Πρόσφατη ιστορία

Το έτος 1881 αναφέρεται με τον ελάχιστο αριθμό πέντε μοναχών, λόγος για τον οποίο το 1900 με τον καταστατικόν Νόμον της εν Κρήτη Ορθοδόξου Εκκλησίας κηρύσσεται διαλυτέα, όπως και άλλες μονές της Κρήτης, όταν ο αριθμός τους δεν υπερέβαινε τους έξι μοναχούς.Το 1919 καταγράφονται μόνο 8 μοναχοί και μία καλόγρια. Με την ψήφιση του νόμου Περί Ταμείων Εφέδρων Πολεμιστών Κρήτης το 1925, μεγάλο μέρος της ακίνητης περιουσίας της μονής περιήλθε στο Εφεδρικό Ταμείο και μοιράστηκε στους πολεμιστές. Το 1935 κρίθηκε μόνιμη και δεν διαλύθηκε, αν και το ανθρώπινο δυναμικό της είχε μειωθεί δραστικά. Την περίοδο (1938-1941) ηγούμενος διετέλεσε ο ιερομόναχος Κοσμάς Ασσαριωτάκης. Το 1951 ηγούμενος γίνεται ο Γρηγόριος Ασπετάκης ο οποίος φρόντισεγια την ανακαίνιση του κτιριακού συγκροτήματος και την ανακατασκευή των κατεστραμμένων τμημάτων της. Τα τελευταία χρόνια με την πρόνοια του μακαριστού Μητροπολίτου Πέτρας και Χερρονήσου Νεκταρίου, το μοναστήρι ανακαινίστηκε εκ βάθρων και απέκτησε γυναικεία αδελφότητα που του έδωσε νέα πνοή.

Η εικόνα της Κυρίας Καρδιώτισσας

Μετά την κλοπή της θαυματουργής εικόνας το 1498 και την μεταφορά της στην Ιταλία από ένα πλούσιο Έλληνα οινέμπορο, ήδη από το γύρισμα του 15ου αιώνα, πιθανόν κατασκευάστηκε κάποιο αντίγραφο της το οποίο το οποίο όμως δεν διασώθηκε, αφού οι εικόνες που βρίσκονται σήμερα στη μονή είναι αρκετά μεταγενέστερες.Η σημερινή θαυματουργή εικόνα της μονής που φέρει την προσωνυμία Η ΚΥΡΊΑ Η ΚΑΡΔΙΌΤΙCΑ αποτελεί έργο του 1792. Η παράδοση αναφέρει ότι οι Τούρκοι μετέφεραν αυτή την εικόνα στην Κωνσταντινούπολη από όπου ξαναγύρισε στη μονή.Αυτό επαναλήφθηκε τρεις φορές και μάλιστα την τρίτη η εικόνα επέστρεψε στο μοναστήρι μαζί με την αλυσίδα και την κολόνα πάνω στην οποία την είχαν δέσει.

Η αλυσίδα βρίσκεται εντός του καθολικού της μονής, με τους πιστούς να ζώνονται με αυτή προσδοκώντας σε ίαση και ευλογία, ενώ η κολόνα βρίσκεται μπροστά από την νότια είσοδο του καθολικού της μονής. Κατά την επιστροφή της σταμάτησε λίγο πιο κάτω από τη μονή, όπου και αποτυπώθηκε η μορφή της πάνω σε υψηλό βράχο σε σημείο που ποτέ δεν βρέχεται, όπως λένε οι ντόπιοι. Στη θέση αυτή που ονομάστηκε Αποτύπωση, τα νεώτερα χρόνια, ανεγέρθηκε μικρός ναός αφιερωμένος στη Ζωοδόχο Πηγή.

Οι περισσότερες πληροφορίες έχουν αντληθεί από ένα βιβλίο το οποίο πωλείται στο μοναστήρι.