Τα αθλήματα στην αρχαία Κρήτη

Στην έκθεση με θέμα τα αθλήματα και τους αθλητές στην αρχαία Κρήτη περιλαμβάνονται εκθέματα και πληροφοριακό υλικό σχετικά με αθλητικές δραστηριότη­τες, επιδείξεις και αγωνίσματα από τη μινωική εποχή μέχρι και τα ελληνορωμαϊκά χρόνια.

Οι μινωίτες ήδη από τα τέλη της 3Πζ χιλιετίας π.Χ. αναπτύσσουν την ιδεολογία και πράξη του «αγώνα» και επιδίδονται σε επιδείξεις αθλητικών δεξιοτήτων με σκοπό την τέρψη των θεατών και την ανάδειξη του πιο προικισμένου αθλητή. Στη μινωική Κρήτη περισσότερο δημοφιλές φαίνεται πως υπήρξε το άθλημα των ταυροκαθαψίων, δηλαδή το άλμα πάνω από τα κέρα­τα και τη ράχη ενός ταύρου. Άλλα αθλήματα και αγωνίσματα ήταν η κυβίστηση, δηλαδή η κατακόρυφη αναστροφή, η πυγμαχία, η πάλη, η αρματοδρομία και ο αγώνας δρόμου. Στιγμιότυπα τέτοιων αγωνισμάτων, καθώς και αθλοπαιδιών και επιδείξεων αθλητικών δεξιο­τήτων απεικονίσθηκαν σε μινωικά χρυσά δακτυλίδια, σφραγίδες, ελεφάντινα ανάγλυφα, τοιχογραφίες, λίθινα τελετουργικά αγγεία και πήλινα ομοιώματα, που χρονολογούνται από το 2100 ως το 1400 π.Χ. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν περίφημα εκθέματα όπως η τοιχογρα­φία των ταυροκαθαψίων, ο ελεφάντινος ταυροκαθάπτης, το «Ρυτό των Αγωνισμάτων» και η ανάγλυφη πυξίδα από ελεφαντόδοντο.

Τα περισσότερα από τα μινωικά αθλήματα και αγωνίσματα περιλαμβάνονταν και στο πρόγραμμα των μεταγενέστερων Ολυμπιακών αγώνων. Γι’ αυτό οι Ολυμπιακοί, όπως και οι λοιποί πανελλήνιοι αγώνες των ιστορικών αρχαίων χρόνων, ενδέχεται να συνέχισαν μια προϋπάρχουσα παράδοση καλλιέργειας του αθλητικού ιδεώδους, αντίστοιχη με αυτήν που αναπτύχθηκε για πρώτη φορά στην προϊστορική Κρήτη. Είναι αξιοσημείωτο ότι, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, οι Αγώνες στην αρχαία Ολυμπία θεσπίστηκαν σ’ ανάμνηση του μυθικού αγώνα δρόμου των πέντε Κρητικών δαιμόνων, των Ιδαίων Δακτύλων, που έγινε εκεί.

Οι Ολυμπιακοί αγώνες, που τελέστηκαν για πρώτη φορά το 776 π.Χ. και καταργήθηκαν επισήμως το 369 μ.Χ., αποτέλεσαν τον κορυφαίο αθλητικο-θρησκευτικό θεσμό πανελ­λήνιου χαρακτήρα στην αρχαιότητα. Το πρόγραμμά τους περιελάμβανε δρόμους ταχύτη­τας και αντοχής, άλματα, δισκοβολία, ακοντισμό, πυγμαχία, πάλη, παγκράτιο και αγώνες ιπποδρομιών και αρματοδρομιών. Κρήτες αθλητές διαγωνίστηκαν στη διάρκεια αυτών των αιώνων και πρώτευσαν σε Ολυμπιακά αγωνίσματα, κυρίως σε αυτά του δρόμου ταχύτητας και αντοχής, όπως ο φημισμένος πολυνίκης δρομέας Εργοτέλης από την Κνωσό.

Εκτός από τους πανελλήνιους, σημαντικοί ήταν και οι τοπικοί αγώνες της πόλης των Αθηνών, τα Παναθήναια. Ως βραβείο στους νικητές των Παναθηναίων η πόλη χορηγούσε αμφορείς γεμάτους λάδι, τους λεγομένους παναθηναϊκούς. Δύο τέτοιοι αμφορείς, οι μονα­δικοί του είδους που έχουν βρεθεί στην Κρήτη περιλαμβάνονται στην έκθεση. Εκτίθενται ακόμα αντικείμενα προσωπικής χρήσης των αθλητών προερχόμενα από τάφους όπως αρύβαλλοι, δηλ. τα μικρά σφαιρικά αγγεία που περιείχαν ελαιόλαδο με το οποίο άλειφαν το σώμα τους πριν τα αγωνίσματα της παλαίστρας, καθώς και σιδερένιες στλεγγίδες, ξέστρα δηλαδή για την απομάκρυνση του ιδρώτα και της σκόνης πριν το λουτρό. Την ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο εκπροσωπεί ομοίωμα κράνους μονομάχου, που παραπέμπει στο κλίμα του σκληρού και βίαιου θεάματος της Ρωμαϊκής αρένας.

Το παραπάνω κείμενο αντλήθηκε από ένα φυλλάδιο με τίτλο: Τα αθλήματα στην αρχαία Κρήτη. Το φυλλάδιο εκδόθηκε με αφορμή μια έκθεση που πραγματοποιήθηκε στο αρχαιολογικό μουσείο στις Ηρακλείου στις 29 Ιουλίου 2004. Κρίναμε σκόπιμο να το δημοσιεύσουμε γιατί θεωρούμε τις πληροφορίες που γράφονται μέσα ενδιαφέρουσες, η φωτογραφία είναι ενδεικτική και είναι από το Θεματικό Μυθολογικό πάρκο Ψυχρού.

Το φυλλάδιο αυτό βρέθηκε στο αρχαιολογικό χώρο Φουρνί των Αρχανών μέσα σε ένα ανοικτό κιόσκι στις 11-12-2021.