Το σπήλαιο Χωστό Νερό

Σημείωση, οι παρακάτω φωτογραφίες είναι ιδιοκτησίας του ipy.gr, καθώς και το κείμενο, με εξαίρεση την παράγραφο που γράφουμε από που έχει ληφθεί. Το ipy.gr δεν αντιγράφει θέματα από άλλα site... και δεν θέλει να αντιγράφεται.

Η τοποθεσία του

Θα το βρείτε στην περιοχή σώπατα σε υψόμετρο 664 μ, στο όρος Γιούχτας, 15 χλμ νότια του Ηρακλείου στην Κρήτη. Ο Γιούχτας είναι το βουνό που δεσπόζει δυτικά της κωμόπολης των Αρχανών με υψόμετρο 811 μ.

 

Περιγραφή του εξωτερικού χώρου

Η περιοχή σώπατα-ίσωμα  πάνω στο νότιο μέρος της ράχης του βουνού που εκτείνεται από βορά προς νότο είναι αρκετά ομαλή, εκεί μέχρι και την δεκαετία του 1950 ο τότε Δήμος Αρχανών μίσθωνε τον χώρο για την καλλιέργεια σιτηρών, κατόπιν αποσύρθηκε κάθε αγροτική δραστηριότητα και η περιοχή δεντροφυτεύτηκε.

 

Το νεκροταφείο ζώων

Τα όρνια που πετούν κάτω από το επίπεδο του επισκέπτη συχνά, αγναντεύοντας τα χωριά της επαρχίας Τεμένους και Μαλεβιζίου από δυτικά, τα αμπέλια, τις ελιές, το επαρχιακό και αγροτικό δίκτυο, εκεί στα σώπατα του Γιούχτα , τότε που κάθε σπίτι είχε ένα γάιδαρο, μία αελιά και μία αίγα τουλάχιστον, υπήρχε η ανάγκη να βρεθεί ένας χώρος που όταν  πέθεναν πλέον αυτά τα μεγαλόσωμα ζώα να τα μεταφέρουν και έτσι να μην επιβαρύνουν τους ιδιοκτήτες τους περαιτέρω. Εκεί στα σώπατα του Γιούχτα είχε δημιουργηθεί ένα εργαστήρι ζωής μέσα από των θάνατο των γερασμένων ζώων.

Ανάμεσα από τα κόκκαλα

Το 1982 σε ηλικία 7 ετών βρέθηκα εκεί με τον πατέρα μου, πήγαμε για να μας δείξει που ήταν το Χωστό Νερό. Στην κυριολεξία περάσαμε ανάμεσα από κόκκαλα και πτώματα ζώων, ήταν συνέπεια της ανάγκης, αντί αυτά τα ζώα να πεθαίνουν στα ρέματα και στα χωράφια, επιλέχθηκε αυτό το μέρος μακριά από κατοικημένες περιοχές ως νεκροταφείο των πολυπληθών ζώων οικόσιτων και εργασίας που υπήρχαν τότε στην ευρύτερη περιοχή σε αφθονία. 

 

Η «αποκάλυψη»

Το έτος 1991 κάποιο τηλεοπτικό κανάλι που είχε μόλις ιδρυθεί στο Ηράκλειο, θέλοντας να καταπιαστεί με θέματα που θα του έφερναν υψηλή τηλεθέαση κεντρίζοντας το συναίσθημα των τηλεθεατών, «αποκάλυψε» αυτό που συνέβαινε στον Γιούχτα ως κάτι το εξαιρετικά φρικιαστικό, αυτό είχε ως συνέπεια να μην πηγαίνουν πλέον εκεί τα νεκρά ζώα.

Η διαπίστωση 

Τα επόμενα χρόνια οι ορνιθολόγοι ανακοίνωσαν ότι η ορνιθοπανίδα του Γιούχτα που μέχρι τότε ήταν μία από τις πιο σημαντικές και ακμάζουσες για την εκκόλαψη μεγαλόσωμων σαρκοφάγων-πτωματοφάγων πουλιών στην Μεσόγειο, ότι κινδυνεύει να χαθεί, τότε έγινε αντιληπτός ο κύκλος της ζωής, τα νεκρά μεγαλόσωμα ζώα εργασίας που μεταφέρονταν στον Γιούχτα ήταν εκείνα που τροφοδοτούσαν πολλά ήδη πτωματοφάγων πουλιών, πολλά από αυτά με άνοιγμα φτερών πάνω από 3 μέτρα.

Η διόρθωση του προβλήματος

Όταν το πρόβλημα διαπιστώθηκε από τους σχετικούς επιστήμονες, προτάθηκε η λύση της μεταφοράς  εκ νέου νεκρών ζώων και η εναπόθεση τους στο σημείο προκειμένου να αποτελούν τροφή για τα όρνια που δυσκολεύονται πλέον να βρουν τροφή στη φύση, καθώς δεν υπάρχουν τόσα πολλά οικόσιτα και ζώα εργασίας με τα οποία τρέφονται επιτελώντας των ρόλο του καθαριστεί της φύσης. Επίσης έχουν τοποθετηθεί ποτίστρες για να βρίσκουν νερό τα γιγαντόσωμα πουλιά, αφού τώρα πια λόγο της υπέρ άντληση του νερού στερεύουν τα λιγοστά ποτάμια, αλλά και γιατί είναι δύσκολο σε τόσο βαριά και μεγάλα πουλιά να πετάξουν ξανά μέσα από την κοίτη ενός ποταμού. 

 

Προς το Σπήλαιο                    

  Για να φτάσεις ως το σπήλαιο, ανηφορίζεις λίγο νότια από βατό εμφανές μονοπάτι από το σημείο που βρίσκονται οι ποτίστρες. Η θέα από εκεί είναι εξαιρετική, ιδιαίτερα τον χειμώνα που η ατμόσφαιρα είναι διαυγής και ο Ψηλορείτης ακριβώς απέναντι είναι χιονισμένος.  

 

Περιγραφή του σπηλαίου

 Η είσοδος του σπηλαίου έχει δυτικό προσανατολισμό, δεν είναι μεγάλη, είναι όμως άνετη, αρχικά μπαίνουμε σε μια θολωτή κεντρική αίθουσα, της οποίας το πλάτος και το ύψος, κυμαίνονται 3-4-5 μέτρα περίπου, αμέσως μετά την είσοδο μας στο σπήλαιο, αριστερά στο ύψος της γης, βλέπουμε μια τρύπα, αυτή είναι η βόρεια τρύπα, από την οποία μπορεί να περάσει έρποντας ένας μέσος άνθρωπος. 5 μέτρα πιο μέσα αριστερά υπάρχει μία αρκετά ευρύχωρη κοιλότητα σαν ένα εσωτερικό δωμάτιο. Ακριβώς απέναντι από εκεί δηλαδή στην δεξιά κάτω γωνία της κεντρικής αίθουσας, υπάρχει η νότια τρύπα με καθοδική φορά που οδηγεί στο Χωστό νερό. Συχνά στην κεντρική αίθουσα του σπηλαίου βρίσκουν καταφύγιο κάποια αιγοπρόβατα και είναι συχνό το φαινόμενο να ψοφάνε εκεί.   

 

Περιγραφή της νότιας σήραγγας του Χωστού Νερού

Ουσιαστικά αυτή η τρύπα έδωσε το σημερινό όνομα του σπηλαίου, διότι εκεί μέσα υπάρχει νερό όλο το χρόνο, όχι από κάποια πηγή, αλλά από αυτό που διαπερνά τα τοιχώματα του σπηλαίου και καταλήγει στο εσωτερικό του ως σταγόνες, δεν τροφοδοτείται όμως μόνο από τις αυτές, αλλά και από το πλούσιο νερό της βροχής που εισέρχεται στο σπήλαιο με ορμή όταν βρέχει, όπως και το χιόνι. Τότε όλη η νότια τρύπα στην κυριολεξία γεμίζει νερό και ξεχειλίζει, κατά την διάρκεια του καλοκαιριού αυτό εξατμίζεται η απορροφάται και μένει μόνο σε μία δεξαμενή ένα επίπεδο κάτω από τη νότια τρύπα στο βάθος της.

Τότε που ακόμα καλλιεργούσαν αυτή τη περιοχή στο βουνό, δεν υπήρχε άλλο σημείο με νερό κοντά, έτσι έμπαινε μέσα σε αυτή τη στενή σήραγγα ο πιο μικρός, ο πιο θαρραλέος και έβγαζε νερό με κάποιο σκεύος για να πιούν όλοι. Υπολογίζω το διαθέσιμο νερό ανάλογα την ποσότητα των βροχοπτώσεων και την ημερομηνία που το έβγαζαν σε περίπου 100-500 λίτρα.  

 Από την κεντρική αίθουσα του σπηλαίου όπως είπαμε πιο πάνω, κατηφορίζεις ακουμπώντας τα γόνατα σου με το κεφάλι προκειμένου να χωράς, έπειτα από δύο μέτρα σκύβεις ακόμη πιο πολύ και ξεκινάς να έρπεις με την κοιλιά, τότε μπροστά σου υπάρχει το λεγόμενο «μαγκάνισμα», γιατί αν πας να περάσεις και δεν χωράς μαγκανίζεσαι, δηλαδή είναι ένα στενό πέρασμα με ύψος ενός περιοδικού όπως βλέπετε στην φωτογραφία από μία παλαιότερη φωτογράφιση παρακάτω.

Λίγο μετά από αυτό το στενό πέρασμα απλώνεται μπροστά σου ένας άνετος θολωτός διάδρομος που σου επιτρέπει να κάθεσαι, αλλά και να περπατάς στα γόνατα, δεξιά σου συναντάς μερικές κολώνες από ενωμένους σταλακτίτες και σταλαγμίτες, εσοχές με πολλές μικρότερες τρύπες που δεν χωράει άνθρωπος, ενώ παντού στην οροφή υπάρχουν λευκοί σταλακτίτες. Στο βάθος αριστερά σε απόσταση 12 περίπου μέτρα από την είσοδο, υπάρχει κάτι σαν μεγάλη κεντρική κολώνα.

 

Η δεξαμενή του Χωστού νερού

Αμέσως μετά από αυτή τη μεγάλη κολώνα αριστερά υπάρχει ένα σιφόνι, μία σχετικά άνετη κάθετη τρύπα βάθους περίπου 80 πόντους που οδηγεί ένα επίπεδο κάτω στην δεξαμενή του χωστού νερού. Έχω μπει στο χωστό νερό τρις φορές την ίδια εποχή και έχω παρατηρήσει μικρές μεταβολές στην διαμόρφωση της δεξαμενής αυτής, πράγμα που δικαιολογείται ανάλογα την ποσότητα του νερού που θα εισέλθει στο σπήλαιο και θα το κατακλείσει. Οι διαστάσεις της δεξαμενής του Χωστού νερού είναι περίπου 2 μέτρα μήκος, 120 πόντους πλάτος και 60 πόντους ύψος.  

 

Η πιο βαθιά αίθουσα της νότιας σήραγγας

Αριστερά αμέσως μετά το σιφόνι, υπάρχει ένα ακόμη στενότερο πέρασμα από το πρώτο, μόλις το περάσεις θα βρεθείς σε μια μεγάλη και άνετη σχετικά αίθουσα που μπορείς να καθίσεις άνετα. Όλες τις φορές που έχω μπει στο σπήλαιο ήταν μετά το καλοκαίρι, το σπήλαιο με εξαίρεση την δεξαμενή που ανέφερα ήταν ξερό, τα ίχνη όμως από την υγρασία μαρτυρούν πως κάθε βαθούλωμα στο έδαφος τον υπόλοιπο χρόνο θα είχε αρκετό νερό. Αναρίθμητοι φαντάζουν οι μικροί λευκοί σταλακτίτες μέχρι δύο τρία εκατοστά το πολύ, τόσο είναι στα σημεία που δεν έχουν σπάσει, διότι σπάνε πολύ εύκολα. 

Η επιστροφή έπειτα από χρόνια

Στο σπήλαιο πήγα ξανά έπειτα από πολλά χρόνια τον Σεπτέμβρη του 2003, πήγα με τον Αδελφό μου Εμμανουήλ, με σκοπό να εξερευνήσουμε, αλλά και να θυμηθούμε ξανά το σπήλαιο από τότε που είμασταν παιδιά, τον φωτογράφισα μέσα στο σπήλαιο και στις δύο σήραγγες στα πιο στενά και απρόσιτα περάσματα, μάλιστα στείλαμε δύο από τις φωτογραφίες αυτές στο Κρητικό Περιοδικό Στιγμές και κάναμε ένα μικρό αφιέρωμα.

 

Περιγραφή της βόρειας σήραγγας

Τη σήραγγα αυτή μπερδεύουν συχνά οι επισκέπτες του σπηλαίου με τη σήραγγα που οδηγεί στο Χωστό νερό, αυτό συμβαίνει γιατί αυτή η σήραγγα φαίνεται, ενώ η σήραγγα του Χωστού νερού δεν φαίνεται. Στην βόρεια σήραγγα μπαίνεις με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή έρποντας, κινούμενος με τους αγγόνες και την κοιλιά, με την διαφορά ότι είναι πιο άνετη, έπειτα από λίγα μέτρα ο χώρος παίρνει μεγαλύτερη διάσταση και χωράνε καθιστά δύο άτομα, εκεί ανοίγονται μπροστά σου δύο περάσματα, το ένα είναι σε ευθεία γραμμή μπροστά με κατηφορική κλίσει και το άλλο δεξιά με ελαφριά άνοδο του εδάφους.

Στην πρώτη σήραγγα δεν έχω εισέλθει ποτέ γιατί δεν έτυχε, ίσως αποτελέσει κίνητρο για μελλοντική εξερεύνηση. Η δεξιά σήραγγα είναι αρκετά στενή, περίπου 5 μέτρα μήκος αλλά βατή, η οποία οδηγεί σε ένα μεγάλο θάλαμο, λέγοντας μεγάλο εννοώ ότι μπορείς να κινείσαι με τα γόνατα. Μόλις προβάλεις εκεί βλέπεις αριστερά σου την σήραγγα που είχες παρακάμψει πριν, χωρίς όμως να υπάρχει κάποιο ρεύμα αέρα η κάτι άλλο που να φαίνεται ότι είναι η ίδια σήραγγα, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι υπάρχουν διακλαδώσεις διαδρόμων.

 Σε αυτό το θάλαμο υπάρχουν πολλοί σταλακτίτες και σταλαγμίτες, υπάρχουν πολλές κοιλότητες του εδάφους που είναι γεμάτο με πέτρες και σίγουρα τους χειμερινούς μήνες θα έχουν αρκετό νερό. Το τοπίο εκεί μέσα τους μήνες που υπάρχει αρκετό νερό και υγρασία θα πρέπει να είναι μαγευτικό, γιατί το φως από τον φακό θα αντανακλά επάνω στους ποικιλόμορφους πέτρινους σχηματισμούς που γυαλίζουν σε συνδυασμό με τις κοιλότητες στο έδαφος που θα ταράζεται το νερό τους από τις στάλες που θα πέφτουν.

Στο βάθος αυτής της σήραγγας υπάρχουν ακόμη διάσπαρτα θραύσματα αγγείων που μπορείς να εντοπίσεις με λίγο ψάξιμο, αντίστοιχα θραύσματα αγγείων σε μεγαλύτερο αριθμό βρίσκονται εντός του άλλου ιερού σπηλαίου του Γιούχτα, το σπήλαιο του Στραβομύτη το οποίο βρίσκεται στην ίδια πλευρά στην βάση του Γιούχτα.

 

Αρχαία χρήση του σπηλαίου

Στο βιβλίο με τίτλο: Κρήτη Αρχάνες, ο Γιάννης Σακελλαράκης και η Έφη Σαπουνά κάνουν μία σύντομη αναφορά στα Ιερά του Γιούχτα, ανάμεσα σε αυτά γράφουν και για το σπήλαιο Χωστό Νερό τα παρακάτω:

Χωστό Νερό

Σπηλιά στη δυτική πλευρά του Γιούχτα, σε ύψος 720 μ., γνωστή ήδη από τους περιηγητές του περασμένου αιώνα.

Μετά τον προθάλαμο υπάρχουν τρεις είσοδοι. Οι δύο στενότερες οδηγούν με στοές σε χαμηλά δια­μερίσματα. Η πρόσβαση στις χαμηλές στοές είναι δύσκολη. Η δεξιά στοά, μήκους 10 μ., οδηγεί δεξιά σε δωμάτιο 10 χ 2 μ., με τρεις πεσσούς. Η αριστερή διακλαδίζεται σε δύο υπερκείμενες, δυσδιάβατες στοές. Η πιο προσιτή είναι η κεντρική στοά. Σε όλες υπάρχουν σταλακτίτες, στη δεξιά υπάρχει και νερό.

Τα ευρήματα εδώ δεν ήταν τόσο πλούσια. Η λα­τρεία αρχίζει στα Μ Μ χρόνια και συνεχίζεται μέχρι και τα ελληνικά, με κάποια διακοπή, σύμφωνα με τα μέχρι τώρα ευρήματα.