Ό Ναπολέων καί ή Ιεράπετρα

Ό Ναπολέων καί ή Ιεράπετρα

’Ακόμα καί σήμερα οί έρευνητές στέκονται μέ σκεπτικισμό στά διάφορα στοιχεία προσπαθώντας νά δώσουν άπάντηση σέ ένα ιστορικό πρόβλημα πού έχει σχέση μέ τό μεγάλο Γάλλο στρατη­λάτη Ναπολέοντα Βοναπάρτη καί τόν συνδέει μέ τήν ‘Ιεράπετρα. Εϊναι θρύλος ή πραγματικότητα τό ότι ό Ναπολέων, πηγαίνοντας πρός τήν Αίγυπτο γιά τήν έκστρατεία του κατά των Μαμελούκων, στάθμεψε στήν Κρήτη καί πέρασε μιά νύκτα στή Γεράπετρα χωρίς νά δηλώσει τήν ταυτότητά του παρά τήν άλλη μέρα τό πρωί μέ λακωνικό σημείωμα στό μαξιλάρι του, όταν ήδη είχε άποπλεύσει;

Πολλοί έρευνητές πού άσχολήθηκαν μέ τό θέμα άπορρίπτουν κατηγορηματικά μιά τέτοια έκδοχή ένώ άλλοι τήν άποδέχονται μέ βεβαιότητα. Εμείς μακριά άπό τού νά λάβουμε μέρος στήν έ­ρευνα αύτή θά θέσουμε άπλώς στόν άναγνώστη τό πρόβλημα καί τά σχετικά στοιχεία άφοϋ αύτό έχει δεθεί άναπόσπαστα μέ τήν το­πική παράδοση. Ήδη άπό τό 1823, μερικά δηλαδή χρόνια μετά τήν ίστορική τοποθέτηση τοΰ γεγονότος αύτοϋ, ό Αύστριακός περιηγητής Sieber άναφέρει σαφέστατα τό πόσο έντονη καί λεπτομερής ήταν ή τοπική παράδοση γιά τή διανυκτέρευση τοΰ Ναπο­λέοντα στήν Ίεράπερα όταν ό ίδιος έπισκέφτηκε τήν περιοχή. Στά τέλη τοΰ ίδιου αίώνα ό ιστοριοδίφης καί Επίσκοπος ‘Ιεροσητείας Γρήγοριος Παπαδοπετράκης, γράφοντας τήν «’Ιστορία των Σφακιών» πού ήταν ή Ιδιαιτέρα του πατρίδα, τό 1888, παραθέτει νέα στοιχεία πού θέλουν τόν Ναπολέοντα νά έχει άποβιβαστεϊ καί στά Σφακιά. Τό 1904 ό Γυμνασιάρχης Ηρακλείου καί διερμηνέας των Γάλλων Άνδρέας Βουρδουμπάκης ύποβάλλει έκθεση στό Υ­πουργείο Παιδείας τής Κρητικής Πολιτείας πού άναφέρει λεπτο­μέρειες κυρίως άπό τήν προφορική παράδοση, γιά τό πέρασμα τοΰ Βοναπάρτη άπό τήν ‘Ιεράπετρα. Ό Γάλλος στρατηγός Ρ. Bor­deaux σέ όμιλία του ύποστηρίζει τήν άποψη τοΰ Βουρδουμπάκη, τό ’ίδιο καί ό καθηγητής τής ‘Ιστορίας στό Πανεπιστήμιο ’Αθηνών Κωνσταντίνος Ράδος. Τό 1908 ό Γάλλος ιστορικός Μ.Α. Schuermant στό βιβλίο του Itineraire general de Napoleon παραθέτει τήν έκθεση τοΰ ναυάρχου Jurien de la Graviere πού αναφέρει «παρέκ­κλιση τής πορείας τοΰ Γαλλικού στόλου στήν Κρήτη μετά τήν άναχώρησή του άπό τήν Τουλώνα γιά τήν Αίγυπτο» καί πιό κάτω γράφει ότι «ό ναύαρχος Fr. Brueys αποβίβασε τόν άρχιστράτηγο πού ήταν κατάκοπος άπό τό ταξίδι του σέ μιά μικρή πόλη τήν Ίεράπυτνα ή Γεράπετρα όπως λέγεται σήμερα».

’Από τήν άλλη μεριά, τά ήμερολόγια των πλοίων τής Γαλλικής Αρμάδας δέν άναφέρουν τίποτα γιά τό γεγονός αύτό καί ό Γάλ­λος ναύαρχος Bellon πού μετάφερε τόν Ναπολέοντα άπό τήν Αί­γυπτο στήν Εύρώπη, τό θεωρεί άπλή έπινόηση. Τό ίδιο ύποστηρίζουν καί οί νεώτεροι έρευνητές Ρ. Faure καί Ν. Σταυρινίδης.

Πάντως, χρονολογικά τό γεγονός τοποθετείται στίς 26 ’Ιουνίου τοΰ 1798, λίγο προτού ό Ναπολέων φθάσει στήν Αίγυπτο καί ύπογράψει τή διακήρυξή του έναντίον των Μαμελούκων.

Ή ίδια παράδοση έχει διανθιστεί μέ λεπτομέρειες καί παραλλα­γές πού φυσικά άπό τήν πρώτη στιγμή στερούνται πραγματικότη­τας. Σέ γενικές γραμμές ή όλη ίστορία έχει ώς έξης: Μετά τήν παρέκλιση τού δρομολογίου τού Γαλλικού στόλου ό σπουδαίος ξέ­νος βγήκε στήν Ίεράπυτνα μέ μιά βάρκα καί πέντε ναύτες γιά νά πάρουν νερό γιά τό πλοίο του, ό ίδιος δέ γιά νά δει τόν τόπο. Εκεί γνωρίστηκαν μέ τόν Γεραπετρίτη προύχοντα Άνδρέα Περουλιό ό όποιος τούς ύπέδειξε πηγάδι γιά νά πάρουν νερό. Στή συνέχεια ό Ναπολέων έκανε μιά βόλτα στά Βιγλιά καί μετά πέρασε μαζί μέ τόν Περουλιό άπό τό σπίτι τοΰ τελευταίου, στό όποιο μπήκαν γιά νά καθήσουν λιγάκι. Γευμάτισαν μαζί καί ό Γεραπετρίτης παρακάλεσε τόν ξένο του νά κοιμηθεί στό σπίτι του, πράγμα πού ό τε­λευταίος άποδέχτηκε καί έδιωξε τό ναύτη – πού σέ λίγο ήλθε νά τόν πάρει – λέγοντάς του νά περάσει ξανά προτού νά ξημερώσει πράγμα πού δέν κατάλαβε ό Περουλιός· έτσι τήν άλλη μέρα τό πρωί όταν προχώρησε ή μέρα καί ό προύχοντας άποφάσισε νά μπει στό δωμάτιο πού άναπαυόταν ό ξένος, βρήκε τό κρεβάτι του άδειο. Όταν έτρεξε στήν παραλία είδε ότι καί ή βάρκα είχε φύγει. ’Αργότερα όταν ή γυναίκα του σήκωσε τό προσκεφάλι τού άγνω­στου ξένου είδε άπό κάτω ένα σημείωμα γραμμένο στά γαλλικά πού όταν τό πήγε στήν πόλη καί τό έδωσε νά τοΰ τό διαβάσουν Α­κούσε ότι έγραφε έπί λέξη «Άν θέλετε νά μάθετε ποιος ήταν ό ξέ­νος σας μάθετε ότι εϊμαι ό Ναπολέων Βοναπάρτης». Τό σπίτι πού φιλοξενήθηκε ό Ναπολέων δείχνεται σήμερα μέ καμάρι άπό τούς Γεραπετρίτες σέ κάθε περαστικό ξένο πού έχει ή δέν έχει άκουστά τήν πιό πάνω ίστορία. Βρίσκεται στήν παλιά πόλη, έχει χαρακτη­ριστεί διατηρητέο καί έχει άναστηλωθεϊ συστηματικά άπό τήν άρμόδια ‘Υπηρεσία. Είναι ιδιοκτησία τοΰ Δήμου Γεράπετρας πού τό άγόρασε άπό τόν τελευταίο κληρονόμο Χαρίδημο Τζωρτζακάκη άπόγονο τής κόρης τοΰ Περουλιοΰ Εύγενίας.

Μακριά άπό τίς ιστορικές έριδες καί τίς έπιστημονικές συζητήσεις νομίζουμε ότι όποια κι άν θά ’ναι ή τελεσίδικη έπιστημονική άλήθεια, ό Γεραπετρίτης δέν θά πάψει πότε νά καμαρώνει γιά τό μεγάλο φιλοξενούμενο του συντοπίτη του καί νά δείχνει τό σπίτι τοΰ Περουλιοΰ πού δέν τό βρίσκεις άλλοιώς σήμερα παρά σάν «τό σπίτι τοΰ Ναπολέοντα». Πιστεύουμε ότι οί άρμόδιες ύπηρεσίες θά πρέπει νά τό άξιοποιήσουν π.χ. σάν έπιστημονικό ξενώνα ή σάν μικρό μουσείο καί όχι νά παραμείνει κλειστό όπότε οί φθο­ρές τοΰ χρόνου θά είναι έντονώτερες.

Το κείμενο αντλήθηκε από το βιβλίο: Ιεράπετρα η νύμφη του Λιβυκού, έκδοση Δήμου Ιεράπετρας 1982, Νίκου Π.Παπαδάκη αρχαιολόγου.