Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης

 

Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης στεγάζεται στο ανακαινισμένο κτίριο της παλιάς Ηλεκτρικής Εταιρείας του Ηρακλείου, που βρίσκεται στον όρμο Δερματά. Στα 3.500 μ εκθεσιακού χώρου, ο μεγαλύτερος στη Μεσόγειο, αναδεικνύονται με πρωτοποριακό και καινοτόμο τρόπο το φυσικό περιβάλλον της Κρήτης και της ανατολικής Μεσογείου.

Τα οικοσυστήματα της Κρήτης παρουσιάζο­νται σε σύγκριση με τα αντίστοιχα της Ηπειρωτικής Ελλάδας και της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου μέσω διοραμάτων, δηλαδή αναπαραστάσεις της φύσης σε πραγματικό μέγεθος. Παράλληλα, στους άλλους χώρους, υπάρχουν ειδικά αφιερώματα, όπως το γιγάντιο Δεινοθήριο της Κρήτης, η σεισμική τράπεζα, ο βοτανικός κήπος κ.ά. Ειδικά για τους νεαρούς επισκέπτες υπάρχει ο Ερευνότοπος. Επιπλέον, λειτουργούν και περιοδικές εκθέσεις.

Στο μουσείο φιλοξενείται πάνω από 10 χρόνια τώρα η επιταχυμένη περιοδική έκθεση των δεινοσαύρων. Παρακάτω θα δείτε μερικά από τα ήδη αυτά με φωτογραφίες και πληροφορίες όπως αναγράφονται στις σχετικές ενδεικτικές επιγραφές που τα συνοδεύουν.

 

Ο πιο μοχθηρός

0 Megaraptor namunhuaiquii είναι ένας γιγάντιος θηρόποδας που έζησε στην Παταγονία (Αργεντινή) κατά την ανώτερη Κρητιδική περίοδο, πριν από 88-89 εκατ. χρόνια.

Το πρώτο απολίθωμα που βρέθηκε ήταν ένα νύχι, σε σχήμα δρεπανιού, μήκους 30 εκατοστών, και ήταν το μοναδικό στοιχείο για το πώς μπορεί να έμοιαζε το ζώο. Αργότερα ανακαλύφθηκε ολόκληρο το μπροστινό άκρο, και το νύχι αυτό αντιστοιχούσε στο πρώτο δάκτυλο. Τα χέρια του ήταν ιδιαίτερα μακριά, και είχαν νύχια σαν δρεπάνι.

 

Το μεγαλύτερο κεφάλι

0 Torosaurus latus έζησε στο τέλος της Κρητιδικής περιόδου, πριν από 68-72 εκατ. χρόνια. Είχε ένα μεγάλο κολάρο γύρω από το κρανίο του και τρία κέρατα. Διέθετε ένα από τα μεγαλύτερα κρανία που έχουν παρατηρηθεί ποτέ σε ζώο της ξηρός. Το μήκος του κρανίου έφτανε τα 2.6 μέτρα, ενώ το μήκος του σώματός του τα 9 μέτρα και ζύγιζε από 4 έως 6 τόνους. Ήταν ένας φυτοφάγος δεινόσαυρος. Είχε αρκετές σειρές δοντιών, που ολίσθαιναν μεταξύ τους κατά το κλείσιμο των σιαγόνων επιτρέποντας στο ζώο να μασάει ακόμα και σκληρή Βλάστηση.

Πριν λίγα χρόνια υπήρξε μια διαμάχη στην επιστημονική κοινότητα για το κατά πόσο ο Torosaurus θα έπρεπε να θεωρείται ξεχωριστό είδος ή πρόκειται για έναν ώριμο Τρικεράτοπα. Ωστόσο πρόσφατες επιστημονικές δημοσιεύσεις ισχυρίζονται ότι πρόκειται για διακριτό είδος λόγω των μορφολογικών διαφορών τους.

 

Ο μικρότερος εγκέφαλος

Ο Stegosaurus armatus είναι ένας «θωρακισμένος» δεινόσαυρος που έζησε στο δυτικό τμήμα της Νότιας Αμερικής κατά τη διάρκεια της Ιουρασικής περιόδου, περίπου 145-157 εκατ. χρόνια πριν από σήμερα. Όμως, το 2006 Βρέθηκε στην Πορτογαλία επιβεβαιώνοντας την ύπαρξή του και στην Ευρώπη. Στεγόσαυρος σημαίνει «σαύρα με στέγη» και αναφέρεται στις οστέινες πλάκες που κάλυπταν το σώμα του και τις εμφανείς άκανθες της ουράς του.

Πρόκειται για ένα φυτοφάγο δεινόσαυρο με αρκετά βαρύ σκελετό, καμπυλωτή ράχη και κοντά άκρα τα οποία κρατούσαν το κεφάλι του κοντά στο έδαφος και την ουρά ψηλά στον αέρα. Η θέση του κρανίου του είναι ένδειξη ότι τρεφόταν με χαμηλή βλάστηση, π.χ. θάμνους κ.ά.

Αυτό υποστηρίζεται και από την απουσία μπροστινών δοντιών τα οποία αντικαταστόθηκαν από ένα κεράτινο ράμφος. Πρόσφατα, έγιναν αναλύσεις, με τη βοήθεια υπολογιστών, και έδειξαν ότι το ζώο αυτό δεν μπορούσε να μασήσει σκληρή βλάστηση ή κλαδιά πιο παχιά από 12 χιλιοστά.

 

Ο πιο θωρακισμένος

Ο Ankylosaurus magniventris έζησε στη δυτική Βόρεια Αμερική στο τέλος της Κρητιδικής περιόδου, πριν από 68 εκατ. χρόνια. Το όνομά του προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις αγκύλωση και σαύρα, υποδηλώνοντας μια άκαμπτη σαύρα.

Ήταν ένα μεγάλο φυτοφάγο ζώο, με πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό τη θωράκισή του, η οποία αποτελούνταν από μεγάλα εξογκώματα και οστέινες πλάκες. Αυτές οι πλάκες, τα οστεοδέρματα, είναι πολύ πιθανό να καλύπτονταν από ένα σκληρό στρώμα κερατίνης. Η άκρη της ουράς του αποτελούνταν από αρκετά και μεγάλα οστεοδέρματα κολλημένα μεταξύ τους, τα οποία σχημάτιζαν ένα δυνατό και βαρύ «ρόπαλο». Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η ουρά του ήταν πολύ δυνατή και η ταλάντωσή της μπορούσε να επιφέρει ολέθριο πλήγμα σε όποιον του έκανε επίθεση.

 

Το Δεινοθήριο 

Αναπαράσταση του δεινοθήριου σε φυσικό μέγεθος από κόκαλα που βρέθηκαν στην Αγία Φωτιά (Σητεία, Κρήτη). Είναι το μεγαλύτερο ζώο που γνωρίζουμε ότι έχει ζήσει στην Κρήτη, με ύψος περίπου 5 μέτρα.

Τμήμα της κάτω σιαγόνας του Deinotherium proavum που ανάσκαψε το ΜΦΙΚ στην Αγία Φωτιά Σητείας.

Ό Πραγματικός Καθρέπτης

Ελάτε μπροστά στον Πραγματικό Καθρέπτη και δέστε τον εαυτό< σας όχι όπως κάθε πρωί, αλλά όπως σας βλέπουν οι άλλοι. Δοκιμάστε να πιάσετε το δεξί σας αυτί. Γύρτε το κεφάλι σας στα αριστερά και το είδωλό σας θα γύρει κί αυτό προς τα αριστερά του (αντίθετα δηλαδή με ότι έχετε συνηθίσει)!

Ο Πραγματικός Καθρέπτης, κατοχυρώθηκε σαν ευρεσιτεχνία το 1887, και δουλεύει με ένα συνδυασμό δύο κατόπτρων τοποθετημένων σε ορθή γωνία. Προκειμένου να μην είναι ορατή η γραμμή στο σημείο επαφής χρησιμοποιούνται καθρέπτες όσο το δυνατόν πιο τέλοιοι με στιλπνή επικάλυψη στην μπροστινή επιφάνεια και που εφαρμόζουν μεταξύ τους με μεγάλη ακρίβεια.

 

Ή Μαγική Ντουλάπα

Σταθείτε στο πίσω μέρος αυτής της ντουλάπας και φέρτε τη μύτη σας περίπου μπροστά από τη μια κόχη της ντουλάπας. Ζητείστε από κάποιο φίλο σας να φωτογραφήσει τα δυό μισά του εαυτού σας καθώς κινείστε. Μετά πιαστείτε από την χειρολαβή και ανεβείτε σε ένα από τα σκαλοπάτια. Ζητείστε τώρα από τον φίλο σας να σας απαθανατίσει σε ένα βίντεο καθώς φαίνεστε να πετάτε στον αέρα.!!!

 

Ουράνιο Τόξο

Το Ουράνιο Τόξο είναι ένα οπτικό και μετεωρολογικό φαινόμενο που οφείλεται τόσο στην ανάκλαση όσο και στη διάθλαση του φωτός πάνω σε σταγονίδια νερού στην ατμόσφαιρα της Γης, με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται ένα φωτεινό χρωματικό φάσμα στον ουρανό που παίρνει το σχήμα ενός πολύχρωμου τόξου. Τα ουράνια τόξα οφείλονται στο φως του ηλίου και πάντοτε εμφανίζονται στην περιοχή του ουρανού απέναντι από τον ήλιο. Ολα τα ουράνια τόξα σχηματίζουν πλήρη κύκλο, συνήθως όμως μόνο το πάνω μέρος του τόξου είναι ορατό στο μέσο παρατηρητή. 

ΒΟΡΕΙΟ ΣΕΛΑΣ

Ο Ηλιος δεν στέλνει μόνο το φως του στην Γη αλλά ταυτόχρονα και κύματα από ηλεκτρικά φορτισμένα σωματίδια. Αυτή η συνεχής ροή σωματιδίων που ονομάζεται «ηλιακός άνεμος» φθάνει στην Γη που λειτουργεί σαν ένας μαγνήτης που περιβάλλεται από το μαγνητικό πεδίο του, την «μαγνητόσφαιρα». Το μαγνητικό πεδίο απωθεί τα σωματίδια προστατεύοντας έτσι την επιφάνεια της Γης από τις επιβλαβείς συνέπειες του ηλιακού ανέμου. Ομως, σε ωρισμένες περιόδους έντονης ηλιακής δραστηριότητας (δηλ. ηλιακών εκρήξεων), η ένταση του ηλιακού ανέμου και της μαγνητικής καταιγίδας απλώνεται μέχρι την περιοχή του Ισημερινού. Στην περίπτωση αυτή, ηλεκτρικά φορτισμένα σωματίδια που μεταφέρονται από τον ηλιακό άνεμο διαπερνούν την μαγνητόσφαιρα στις περιοχές κοντά στον Βόρειο και Νότιο Πόλο και ενεργοποιούν άτομα και ιόντα της γήινης ατμόσφαιρας. Αυτό έχει σαν συνέπεια μια ορατή λάμψη, συνήθως σε πράσινο ή γαλάζιο χρώμα, που συμβαίνει σε υψόμετρο περίπου 100 χλμ. από την επιφάνεια της Γης και που μοιάζει σαν κινούμενες φωτεινές κουρτίνες στον ουρανό. Το καλύτερο σημείο παρατήρησης αυτού του πανέμορφου φαινομένου είναι βέβαια μέσα από διαστημικά σκάφη σε υψόμετρο περίπου 300 χλμ. από την Γη.

 

Στο μουσείο υπάρχουν πολλά ταριχευμένα ζώα και πουλιά, καθώς και ζωντανά ερπετά, παρακάτω θα δείτε ένα μικρό δείγμα από ταριχευμένα ζώα μαζί με πληροφορίες για κάθε ένα από αυτά.

 

Βαλτό μπούφος (Asio flammeus)

Σπάνιος χειμερινός επισκέπτης της Κρήτης, που συχνάζει σε ανοιχτά μέρη και παραλιακές αμμοθίνες. Εδαφόβιο είδος που δραστηριοποιείται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τρέφεται με ποντίκια πουλιά, έντομα αλλά και αμφίβια.

 

Αγριόχοιpos Sus scrota

Είναι ο «άγριος» συγγενής του οικόσιτου χοίρου, που σε αντίθεση με αυτόν έχει μακρύ τρίχωμα και πολύ μεγάλους κυνόδοντες, κυρίως τα αρσενικά. Το μήκος του κυμαίνεται από 1 έως 1,7 μέτρα, ενώ το βάρος του από 30 έως 150 κυλά. Είναι νυχτόβιος και παμφάγος.

 

Αρκούδα Ursus arctos

Η αρκούδα είναι το μεγαλύτερο χερσαίο σαρκοφάγο της Ευρώπης. Εξαπλωνόταν σε ολόκληρη την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και την Ασία. Σήμερα, λόγω της δραστηριότητας του ανθρώπου, ζει σε εντοπισμένες ορεινές δασώδεις περιοχές και χαρακτηρίζεται ως κινδυνεύον.

Φτάνει σε μήκος τα 2,8 μέτρα, ενώ το βάρος της κυμαίνεται από 60 – 200 κιλά στις θηλυκές και 100 – 315 κιλά στις αρσενικές.

Το χειμώνα πέφτει σε νάρκη σε σπήλαια ή σε τρύπες που σκάβει. Είναι ζώο παμφάγο. Γεννά 1-2 μικρά κάθε τρία χρόνια ή και περισσότερο. Ζει ως 30 χρόνια.

 

Η σεισμική τράπεζα 

Στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης υπάρχει κάτι μοναδικό, η σεισμική τράπεζα. Αυτή λειτουργεί ως εξής,: κάθονται 10 περίπου παιδιά η ενήλικες σε σχολικά θρανία με παράταξη τάξης, στην οθόνη βλέπουν τρόπους προστασίας από τον σεισμό, επίσης μαθαίνουν για μερικούς από τους μεγαλύτερους σεισμού της ιστορίας. Το πιο συγκλονιστικό όμως είναι, η σεισμική προσομοίωση, είναι αυτή που ενώ ξέρεις ότι δεν κινδυνεύεις συλλαμβάνεις τον εαυτό σου να αισθάνεστε δέος στο ταρακούνημα των 7,5 ρίχτερ. Παρακάτω θα διαβάσετε ένα κείμενο που είναι αναρτημένο στον χώρο αυτό και θα δείτε μία φωτογραφία από την σεισμική τράπεζα.          

Η Γη σχηματίστηκε πριν από 4.6 δισεκατομμύρια χρόνια, όπως και όλοι οι υπόλοιποι πλανήτες και αστεροειδείς του ηλιακού μας συστήματος, από πύρινα αέρια και κοσμική ύλη που περιστρέφονταν γύρω από τον ήλιο. Έχει μέση ακτίνα 6.370 km και είναι ελαφρά πιεσμένη στους πόλους.

Στην αρχή αποτελούσε μια πύρινη σφαίρα. Με τη σταδιακή ψύξη απέκτησε, πριν από 4 δισεκατομμύρια χρόνια, τα πρώτα στερεά πετρώματα και πιθανόν αμέσως μετά εμφανίστηκαν και οι πρώτες μορφές ζωής. Το οξυγόνο  εμφανίστηκε στην ατμόσφαιρά της πριν από 2,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Είναι ο μοναδικός πλανήτης στο ηλιακό μας σύστημα με νερό σε υγρή μορφή στην επιφάνειά του, με λιθοσφαιρικές πλάκες και σεισμικότητα.

Η ανατολική Μεσόγειος ήταν και συνεχίζει να είναι ένας χώρος πολύπλοκων μετακινήσεων ηπείρων, ακτογραμμών και θαλασσών.

Σαν ντόμινο, η κίνηση της μιας λιθοσφαιρικής πλάκας επηρεάζει τις άλλες. Η Αφρικανική βυθίζεται κάτω από την Ευρασιατική στις περιοχές της Σικελίας και της νότιας Ελλάδας. Η Αραβική απομα­κρύνεται από την Αφρικανική σπρώχνοντας την πλάκα της Ανατολίας δυτικά, ενώ αυτή με τη σειρά της σπρώχνει όλο το νότιο Αιγαίο νοτιότερα, προς την Αφρική. Έτσι, συμπεραίνουμε ότι το νότιο Αιγαίο πλησιάζει τις ακτές της Αφρικής κατά 36 χιλιοστά το χρόνο, με τον ίδιο ρυθμό δηλαδή που μεγαλώνουν τα νύχια μας.

Η ανατολική Μεσόγειος είναι γεωλογικά μια από τις πιο ενεργές περιοχές του κόσμου, όπου κάθε χρόνο συμβαίνουν χιλιάδες σεισμοί.

Η γεωλογική πολυπλοκότητα της Μεσογείου καθορίζει και τις επιπτώσεις των μεγάλων σεισμών. Αυτοί που συμβαίνουν στο κομμάτι της Αφρικής που βυθίζεται κάτω από το Αιγαίο, γίνονται πιο αισθητοί και προκαλούν περισσότερες καταστροφές στις ακτές της βόρειας Αφρικής παρά στο Αιγαίο. Τα σεισμικά κύματα απορροφούνται από τα λιωμένα υλικά που υπάρχουν κάτω από το Αιγαίο, ενώ ταξιδεύουν αναλλοίωτα στην Αφρικανική πλάκα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο σεισμός της Ρόδου το 1926 που είχε μέγεθος περίπου 8 Richter.

 

Ο ερευνότοπος 

Στο μεγαλύτερο μουσείο φυσικής ιστορίας της Μεσογείου υπάρχει ο ερευνότοπος, αυτός περιλαμβάνει, μικρά σπήλαια με πλήρη διάκοσμο, ζωντανές χελώνες, πολλά παιχνίδια, μικροσκόπια, χώρο σκαψίματος για την εύρεση απολιθωμάτων, και άλλα…

 

Το ΜΦΙΚ έχει ακόμη πολλά θέματα και χώρους που δεν αναφερθήκαμε για λόγους οικονομίας, όπως για παράδειγμα, αίθουσα διαλέξεων, αίθουσα γενεθλίων, καφετέρια, εκθέσεις όπως αυτές των απολιθωμάτων με εκθέματα εκατομμυρίων ετών. Σίγουρα αποτελεί μία σπουδαία τράπεζα πληροφοριών και γνώσης για ολόκληρη την Ελλάδα. Είναι ένα από τα σπουδαία διαμάντια πολιτισμού της πόλης του Ηρακλείου, όπως είναι για παράδειγμα, το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, η έκθεση εκκλησιαστικών κειμηλίων της Αγίας Αικατερίνης, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και άλλα. 

Ακολουθεί ένα όμορφο βίντεο αφιερωμένο στα 10 χρόνια του ΜΦΙΚ 2007-2017

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Λεωφόρος Σοφοκλή Βενιζέλου, 71202 Ηράκλειο, Κρήτη τηλ.2810282740, 281039363