Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟΝ ΤΟΥ

 Έγεννήθη εις την Κωνσταντινούπολην το έτος 1815.

1821 Ό πατήρ του Δημήτριος, ό όποιος κατήγετο άπό την Βυτίναν της Γορτυνίας καί ήτο έγκατεστημένος εις Κων/πολιν ώς τραπεζίτης και βεκίλης τού Μορέως, έθανατώθη μίαν έβδομάδα προ του πατριάρχου Γρηγορίου του Ε’ μαζί μέ τούς άλλους “Ελληνας προκρίτους, μεταξύ των οποίων ήσαν καί ό άδελφός του ’Ιωάννης, ό υιός του Μιχαήλ καί ο έπί θυγατρί γαμβρός του Δημ. Σκαναβής. Τά θλιβερά αυτά γεγονότα έπέδρασαν βαθύτατα εις την ψυχήν του Κωνσταντίνου. Τούτο φαίνεται καθαρά εις τό δραματικόν πάθος των ιστορικών του άφηγήσεων. Καταφυγών μετά της μητρός του καί τού άδελφοΰ του Πέτρου εις ’Οδησσόν έξεπαιδεύθη ώς ύπότροφος του αύτοκράτορος της Ρωσίας ’Αλεξάνδρου Α’ εις τό λύκειον Richelieu, οπού ο διδάσκαλός του Kopen διέκρινε την ιστορικήν ιδιοφυίαν του, όταν άνέγνωσε μίαν ιστορικήν του έκθεσιν.

Κατήλθε μετά ταΰτα εις τήν Ελλάδα καί έξηκολούθησε τά μαθήματά του εις τό Κεν­τρικόν Σχολεΐον της Αίγίνης, τό όποιον διηύθυνεν ό Γ. Γεννάδιος, συνεπλήρωσε δέ κατόπιν τάς σπουδάς του εις γαλλικά καί γερμανικά πανεπιστήμια.

Κατά τήν Καποδιστριακήν περίοδον ήτο άντικυβερνητικός, και όταν το 1831 έπισκεφθείς τον άδελφόν του Σκαρλάτον Παπαρρηγόπουλον, γραμματέα τού Κυβερνήτου, έσυστήθη ύπό τούτου εις τον Καποδίστριαν, ό Καποδίστριας τού είπε : —«Καί σύ λοιπόν, λογιότατε είσαι άντικυβερνητικός. Φρόντισε νά μάθης γράμματα καί τότε θά άλλάξης γνώμην». Καί πρά­γματι, όταν ό Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος «έμαθε γράμματα», ήμπόρεσε νά κρίνη όρθώς τήν πολιτείαν τού Κυβερνήτου. Τούτο συμπεραίνομεν έξ όσων έγραψεν εις τήν «’Ιστορίαν τού Ελληνικού ’Έθνους» καί έξ όσων είπε κατά τά άποκαλυπτήρια τού άνδριάντος τού Κυβερνήτου είς τήν Κέρκυραν; *0 Ί. Καποδίστριας, είπεν, ήτο έκ των πολιτικών άνδρών έκείνων, οί όποιοι άναλαμβάνοντες την κυβέρνησιν τών πραγμάτων εις κρίσιμους περιστάσεις, ή σώζουν τήν πο­λιτείαν ή άποθνήσκουν.

‘Υπηρέτησεν ώς ύπάλληλος είς τό ‘Υπουργεϊον Δικαιοσύνης προαχθείς μέχρι τού βα­θμού τού τμηματάρχου, άλλά κατά τήν μεταπολίτευσιν τού 1845 άπελύθη έκ τής ύπηρεσίας ώς «έτερόχθων».

1846—1851. ’Ολίγον άργότερα άνεγνωρίσθη ή έλληνική του ιθαγένεια ώς Γορτυνίου καί δΐορίσθη καθηγητής τού έν Άθήναις Γυμνασίου, όπου έδίδαξε μέχρι τού 1851.

1851—1855. ’Αφού έπί ολίγον χρόνον διετέλεσεν ύφηγητής τής Νομικής Σχολής, τό 1851 διωρίσθη έκτακτος καθηγητής τής ιστορίας είς τήν Φιλοσοφικήν Σχολήν τού Πανεπιστημίου ’Αθηνών, τό δέ 1855 προήχθη είς τακτικόν καθηγητήν.

1873. Τό έτος τούτο ή μοίρα έπληξε σκληρώς τον ένδοξον πλέον διδάσκαλον καί συγγραφέα διά τού θανάτου τού μόνου υιού του Δημητρίου, διασήμου ποιητού τού παρελθόντος αίώνος.

Παραλλήλως πρός τήν έπιστημονικήν του έργασίαν ό Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος έπέδειξεν καί έξοχον κοινωνικήν καί έθνικήν δραστηριότητα. ‘Υπήρξεν έκ τών πρώτων ιδρυτών τού «Συλλόγου πρός διάδοσιν τών έλληνικών γραμμάτων».

1876. Έξελέγη πρόεδρος τής έθνικής άμύνης.
1877. Έξελέγη πρόεδρος τής έκθέσεως τών κειμηλίων τού Άγώνος.

’ Ανέλαβε καί έφερεν είς αίσιον πέρας διαφόρους έθνικάς άποστολάς είς τό έξωτερικόν ή πλέον έπιτυχής έξ όλων ήτο είς Κων/πολιν πρός τακτοποίησιν τού έκκλησιαστικού ζητήματος, τό όποιον έγεννήθη μετά τήν προσάρτησιν τής Θεσσαλίας. Έπεσκέφθη κατ’ έπανάληψιν τάς έλληνικάς κοινότητας τού έξωτερικού καί διά διασήμων διαλέξεων έφρονημάτιζε τούς άποδήμους ομογενείς.

1891. Γέρων πλέον, κατάφορτος από έπιστημονικήν δόξαν, άλλα καί άπό θλΐψιν διά τον πρόωρον θάνατον προσφιλών του προσώπων, κατήλθεν εις τον τάφον την 14ην ’Απριλίου 1891. Ή ελληνική ιστορική έπιστήμη ούδένα όμοιόν του άνέδειξεν, άφ’ ότου ή Ελλάς έγινε και πάλιν έλεύθερον κράτος.

Τά κυριώτερα ιστορικά έργα του είναι τά έξης :

1843. «Περί της έποικήσεως σλαυϊκών τινων φυλών εις τήν Πελοπόννησον». Διά της με­λέτης αύτής άνέτρεψε τήν . ψευδή θεωρίαν του Φαλλμεράϋερ.
1844. «Τό τελευταϊον έτος της έλληνικής έλευθερίας».
1845. «Στοιχεία γενικής ιστορίας κατά τό σύστημα του Γάλλου Λευι».
1846. «Γενική Ιστορία» εις 2 τόμους.
1847. «Περί τής άρχής και τής διαμορφώσε<ος τών φυλών τού άρχαίου ελληνικού έθνους». Εναρκτήριος λόγος ώς τακτικού καθηγητού.

1860—1872. Ή πανεπιστημιακή διδασκαλία του, στρεφομένη γύρω άπό τήν ιστορίαν τού ελληνικού έθνους, τήν οποίαν έδίδασκεν εις τρεις καί κάποτε εις τέσσαρας ετησίους κύκλους, παρεσκεύασε τό ύλικόν διά τό μέγα έργον του, τήν «’Ιστορίαν τού Ελληνικού έθνους», ή όποια άριθμεΐ μέχρι σήμερον έξ έκδόσεις. Το έργον τούτο μετά τού έκδοθέντος τό 1877 «Ε­πιλόγου» (χει οχι μόνον έπιστημονικήν, άλλά και μεγίστην έθνικήν σημασίαν εις αύτό έκτίθεται ολόκληρος ή ιστορία τού Ελληνικού έθνους συνεχής καί αδιαίρετος. Πρώτος ό Κωνσταν­τίνος Παπαρρηγόπουλος κατέδειξε τήν μεγάλην διά τό έθνος σημασίαν τού μεσαιωνικού ΙΕλληνισμού. Πρώτος έχάραξε τον δρόμον διά τήν άποκατάστασιν τής φήμης τού Βυζαντίου. Τό έργον τούτο άνεγνώσθη πολύ άπό τον ελληνικόν λαόν, εις τήν ψυχήν τού οποίου ήσκησε με­γάλην έπίδρασιν. Ζωντανεύσας ό Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος τό έλληνικόν παρελθόν, ένέπνευσεν εις τούς ‘Έλληνας πίστιν διά τάς τύχας τού μέλλοντος.

Έδημοσίευσεν έπίσης πολλάς μικροτέρας πραγματείας, λόγους καί ομιλίας, εις διάφορα πε­ριοδικά’ μερικά άπό αύτά έδημοσιεύθησαν εις τόμους ύπό τού ίδιου (1858) ή ύπό άλλων. ‘Ωσαύτως έδημοσίευσεν έκλαικευτικά έργα χάριν τών πολλών.

1880. «Έπιστολιμαΐα ιστορήματα» εις τό περιοδικόν «Εστία». Είναι αι εντυπώσεις του άπό τάς έλληνικάς κοινότητας ’Αλεξάνδρειάς, Κάιρου, Μασσαλίας, Αονδίνου κ.λ.π.
1881. «Τά διδακτικώτερα πορίσματα τής ιστορίας τού Ελληνικού έθνους, τού Κ. Παπαρρηγοπούλου». Τό βιβλίον τούτο έγραψεν ό μέγας ιστορικός ολίγον προ τού θανάτου του’ επομένως άποτελεϊ τό κύκνειον άσμά του, είναι δέ, όπως ό ίδιος λέγει εις τον πρόλογόν του, «Σύνοψις τής πεντατόμου Ιστορίας του καί συμπλήρωσις αύτής». Εις αύτό συνεκέντρωσε τήν γνώσιν, τήν πείραν καί τάς παρατηρήσεις τής μακράς καί γονίμου έπιστημονικής του ζωής. Τά διδακτικώτερα πορίσματα τής πεντατόμου ιστορίας τού ‘Ελληνικού έθνους άποτελούν τον άδάμαντα ολοκλήρου τής νέας έλληνικής ιστοριογραφίας. Είναι τό τελευταϊον, τό τελειότερον, τό σοφώτερον, τό άπλούστερον και τό πλέον εύχάριστον έργον τού μεγάλου ιστορικού διδασκάλου τού Ελληνικού Γένους.  Το κείμενο αντλήθηκε από το βιβλίο, Επίτομος Ιστορία Ελληνικού Έθνους, του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου.