Ο εντυπωσιακός ιερός ναός της Αγίας Τριάδας και η κωμόπολη Λεύκες της Πάρου

Η κωμόπολη της Πάρου με το όνομα Λεύκες, είναι ένα μεγάλο κεφαλοχώρι που στην μία ώρα περίπου που έμεινα εκεί αποκόμισα τις καλύτερες εντυπώσεις, καθαριότητα, καλαισθησία, ομορφιά, είναι η τρις λέξεις που χαρακτηρίζουν την πρώτη εικόνα ενός επισκέπτη σε αυτό το μεγάλο χωριό.

Σας παρουσιάζω μερικές φωτογραφίες αλλά και ορισμένα ιστορικά στοιχεία παρακάτω σχετικά με την τεράστια εκκλησία που δεσπόζει στο χωριό.  

Το 1830 ήταν σημαντικό για το ελληνικό ’Έθνος. Έπειτα από δουλεία τετρακοσίων περίπου χρόνων, οι Έλληνες απο¬κτούσαν την πολιτική και εθνική ελευθερία τους.Με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 22ας ’Ιανουάριου 1830 ιδρυόταν ανεξάρτητο ελληνικό κράτος και περιελάμβανε την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα, τη Θεσσαλία, την Εύβοια και τις Κυκλάδες.

Ή Πάρος από τον χρόνο τούτο άρχιζε να θεμελιώνει την καινούργια, ελεύθερη ζωή της μετά από τόσων αιώνων τα­λαιπωρίες, δουλείες, εξανδραποδισμούς, φόνους και αίματα και αιμορραγίες τού πληθυσμού της, επειδή το νησί τούτο, και μερικά άλλα νησιά, υπήρξε πάντοτε το «μήλον της Έριδος. Ενετών, Τούρκων, Ρώσων, Πειρατών κ.ά. και έτσι ποτέ δεν μπόρεσε να ανασάνει και να δει μια μέρα προκοπής.

Οι κάτοικοι των Λευκών, πολλοί των όποιων είχαν πάρει μέρος στους αγώνες για την ανεξαρτησία της πατρίδας μας¹, άρχισαν να στεριώνουν με τη σειρά τους τη νέα φτωχική ζωή τους γιατί τι μπορούσε να προσφέρει το ορεινό έδαφος τού χωριού τους εξόν σιτάρι, κριθάρι, λάδι, κρασί, μπα­μπάκι, πατάτες, αναγκαία αγαθά για μια μετρημένη, συγκρατημένη ζωή; Παράλληλα όμως δεν λησμό­νησαν και Αυτόν πού χά­ρισε στο Γένος μας την πολυπόθητη ελευθερία, τον Θεό και την Υπέρμαχο Στρατηγό. ’Έτσι, τον Μάιο τού ίδιου έτους οι Λευκιανοί, και χάρη στον πρωτεργάτη της ίδρυσης του νέου, και μοναδικού, μεγάλου, λαμπρού ναού στις Λεύκες, τον Νικό­λαο Γ. Ρουσσο πού έκανε αρχή, προσφέροντας 5.000 γρόσια, ποσό σεβαστό για την εποχή εκείνη, θεμελίωναν τον σημερινό, ολοκληρωμένο πλέον, ναό της Άγιας Τριάδας, πού είναι και ό ενοριακός τού ανατολικού τμήματος τού χωριού, ονομασία πού πήρε αργότερα με την πρόοδο των έργασιών², αφού το πρώτο ιστορικό, επίσημο, συμφωνητικό έγγραφο αναφέρει ότι ό ναός θα ετιμάτο «επ’ ονόματι της ένδοξου Αναλήψεως του Κυρίου».

Ή αλλαγή της ονομασίας ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι ο πρώτος ενοριακός ναός του χωριού – σύμφωνα με το­πική παράδοση – ήταν ό σημερινός ναός του Άγιου Σπυρί­δωνος, στην περιοχή του Κάτω Χωριού, όπου και ο παλαιότερος οικιστικός πυρήνας του 16ου αιώνα, που μετέπειτα, κατά τους 17ο και 18ο αιώνες, απλώθηκε και δημιούργησε το σημερινό χωριό. Ό “Άγιος Σπυρίδωνας, κτίσμα τού 1692 – χρονολογία που υπάρχει στο υπέρθυρο της δυτικής θύρας εισόδου στον ναό – ήταν αφιερωμένος την εποχή της Τουρ­κοκρατίας στην Αγία Τριάδα. Το μαρτυρούν σχετικά Λευκιανά έγγραφα³.

Η ιστορία του καλλιμάρμαρου, μεγαλοπρεπούς ναού της Αγίας Τριάδας, πού εθαύμασαν τα χρόνια που πέρασαν και θα θαυμάσουν οι αιώνες που θάρθουν⁴, άρχίξει στις 20 Μαΐου 1830, ήμερα θεμελιώσεως τού ναού, σύμφωνα με την αναμνηστική επιγραφή σε μαρμάρινη πλάκα που είναι εντοι­χισμένη στην πρόσοψη του ναού με ανάγλυφη τη μορφή του κτήτορα Νικολάου Γ. Ρούσσου,

’Έχει ως εξής:

Ο ΠΕΡΙΚΑΛΛΗΣ ΟΥΤΟΣ ΝΑΟΣ ΕΘΕΜΕΛΙΩΘΗ ΕΝ ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΡΙΩ 1830 ΕΝ ΜΗΝΙ ΜΑ ΙΩ ΗΜΕΡΑ ΕΙΚΟΣΤΗ ΑΥΤΟΥ ΟΙΚΟΔΟΜΗΘΗ ΔΕ ΚΑΤΑ ΤΟ 1835 ΔΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΦΙΛΟΚΑΛΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΚΩΜΟΠΟΛΕΩΣ ΤΑΥΤ ΗΣ ΚΑΙ ΙΔΙΩΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Γ. ΡΟΥΣΣΟΥ ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΑΤΟΥΝΤΟΣ ΜΕ ΥΠΕΡΟΥΝΤΑ ΖΗΛΟΝ ΚΑΙ ΠΡΟΘΥΜΙΑΝ.

Στην πλάκα έχει απαθανατισθεί από λαϊκό μαρμαρογλύ­πτη ο πρωτεργάτης της ανεγέρσεως του ναού και επόπτης των εργασιών οικοδομήσεως του Νικόλαος Γ. Ροϋσσος (συντομογραφικά επάνω αριστερά: Ν:Γ.ΡΣ). Φορεί την λευκιανή ενδυμασία (γιλέκο και βράκα) των παλαιών Λευκιανών και σκούφο, ενώ το χέρι τού Θεού τον ευλογεί. Ο τελευταίος βρακοφόρος υπήρξε ο Τζαννέτος Κοντός, στη δεκαετία του 1950.

Δεύτερο ιστορικό ντοκουμέντο, μετά την ανωτέρω επι­γραφή, που μας πληροφορεί για το ξεκίνημα της ίδρυσης του περίλαμπρου ναού, είναι ένα έγγραφο της 26ης ‘Οκτωβρίου 1830. Την ημέρα αυτή, μνήμη του Αγίου Δημητρίου, εόρταζε ο φερώνυμος ναός (ιδρυθείς το 1756 με δαπάνες του Ιερέα Μάρκου Ρούσσου. Όπως βλέπουμε μέλη των οικογενειών Ρούσσου είχαν συντελέσει στο κτίσιμο εκκλησιών και πρω­τοστατούσαν σε αγαθοεργίες· βλ. και επιγραφή στον ναό της Παναγίας Πέρα στα Τσουκαλιά, όπου κτήτοράς του φέρεται στα 1784, ο οικονόμος Ρούσσος). Ο Άη Δημήτρης βρίσκεται δίπλα στο, νεοκλασικού ρυθμού, σπίτι του παπά-Γκίκα, στην ομώνυμη ενορία.

Η προφορική ιστορία αναφέρει ότι μετά το τέλος της λι­τανείας και της επιστροφής των προσκυνητών στον “Αι Δημήτρη και καθώς ήταν συναγμένοι στο προαύλιο του ναού, στα σκαλιά και στον δρόμο μπροστά στα πανάρχαια σπίτια (ένα απ’ αυτά φέρει στο μαρμάρινο ανώφλιο του άνω ορόφου οικόσημο και τη χρονολογία 1621) ο Νικόλαος Γ. Ρ ο ϋ σ σ ο ς, που είχε το παρατσούκλι Κουβάς, και που θα ήταν ασφαλώς από τους γεροντότερους του χωριού, ανέβηκε στο μπαλκονάκι του σπιτιού, που σώζεται μέχρι σήμε­ρα, απέναντι σχεδόν από την εκκλησία, που βλέπει στο δρό­μο, και αφού τόνισε την ανάγκη της ανέγερσης του νέου, μεγάλου ναού⁵, τελείωσε τον σύντομο λόγο του με τα εξής: «Εγώ για τη μεγάλη εκκλησία που τόση ανάγκη έχει το χω­ριό μας προσφέρω δέκα πουγγιά γρόσια. Σάς παρακαλώ όλους να με ακολουθήσετε στον ιερό και υψηλό σκοπό».