Κρητική πατέντα τα κούφια χάλκινα αγάλματα!

ΜΙΑ ΕΦΗΜΕΡΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΟΑΙΖΟΥΣΑ ΚΑΙ ΔΑΙΔΑΛΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (8ος – 7ος αι.)

Ο 8ος αιώνας είναι μια εποχή πολύ κρίσιμη στην ιστορία του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Αναβιώνει η εμπορική και η ναυτική δραστηριότητα και αρχίζει η μεγάλη αποικιακή εξάπλωση. Κατά την πρώτη φάση του ελληνικού αποικισμού η Κρήτη ανέπτυξε εντυπωσιακή δραστηριότητα. Στρέφεται πάλι προς τη θάλασσα, που για τρεις τουλάχιστον αιώνες την είχε λησμονήσει, και αναπτύσσει το θαλάσσιο εμπόριο και τους αποικισμούς. Οι νεότερες έρευνες απέδειξαν ότι οι Κρήτες πρέπει να θεωρούνται από τους προδρόμους της μεγάλης αποικιακής εξάπλωσης των Ελλήνων. Από το 735 π.Χ. οι Κρήτες ίδρυσαν αποικίες στη Σικελία, στην Ετρουρία και στα παράλια της Γαλλίας τη Μασσαλία, όπου έφτασαν 100 περίπου χρόνια πριν από τους Φωκαείς. Λίγο αργότερα (αρχές του 7ου αιώνα) συν­εργάστηκαν με τους Ροδίους στον αποικισμό της Γέλας και του Ακράγαντα στη Σικελία, ενώ αναφέρεται επίσης συνεργασία με τη Σπάρτη και το Άργος για την ίδρυση νέων αποικιών. Ο Κόροι βος από την Ίτανο συνέπραξε με τους Θηρίους στον αποικισμό της Κυρήνης το 631 π.Χ. Έκτοτε οι σχέσεις Κρήτης και Κυρήνης ήταν πολύ φιλικές. Όλα δείχνουν πως η Κρήτη βρίσκεται πάλι στην πρωτοπορία των ναυτικών και εμπορικών δραστηριοτήτων της εποχής.

Ανάλογη είναι και η αναβίωση της τέχνης. Οι δύο αιώνες, 8ος και 7ος, είναι εποχή καλλιτεχνικής άνθησης στην Κρήτη, αλλά χωρίς συνέχεια, δυστυχώς. Στοιχεία ανατολικά υποτάσ­σονται στους νόμους της ελληνικής αισθητικής και δημιουργείται έτσι μια νέα ιδιότυπη τέχνη. Οι χάλκινες ασπίδες, που βρέθηκαν στο Ιδαίον άντρον, είναι δείγμα των πρώιμων αυτών επιδράσεων της Ανατολής στη τέχνη της Κρήτης. Η τέχνη της εποχής αυτής ονομάζεται «δαιδαλική», όχι από τον Δαίδαλο των μινωικών χρόνων, αλλά από έναν ομώνυμό του δαιμόνιο καλλιτέχνη, στον οποίο η παράδοση αποδίδει την εύρεση των εργαλείων της γλυπτικής και τη δημιουργία των πρώτων μνημειωδών αγαλμάτων από μάρμαρο ή οπτή γη, καθώς και την τεχνική της κατασκευής «κούφιων» αγαλμάτων από χαλκό. Τα πρώιμα αυτά γλυπτά έχουν τα μάτια ανοικτά και τα άκρα (πόδια και χέρια) σε κάποια κίνηση. Μαθητές του Δαιδάλου υπήρξαν ο Χειρίσοφος, ο Δίποινος και ο Σκύλλις, γνωστοί ως «δάιδαλίδες». Εργάστηκαν στην Πελοπόννησο, όπου μετέφεραν το εργαστή­ριό τους, και έγιναν οι πρώτοι δάσκαλοι της μεγάλης τέχνης στην αρχαϊκή Ελλάδα.

Για το νεότερο αυτόν Δαίδαλο της Κρήτης δεν έχουμε αρκετές πληροφορίες και πολλοί θεωρούν αμφίβολη την ιστορική του υπόσταση. Όμως η αναμφισβήτητη δράση των «μαθητών» του και τα εντυπωσιακά ευρήματα της εποχής στην Κρήτη ενισχύουν την αληθοφάνεια της παράδοσης. Πράγματι έχουν ανακαλυφθεί στην Κρήτη λείψανα μερικών ναών του 8 – 7ου αι. με ιδιότυπα χαρακτηριστικά και με πλούσια πλαστική διακόσμηση, πράγμα άγνωστο ακόμη στους ναούς της κυρίως Ελλάδας. Πρόκειται για τους πρώιμους ναούς του Πρινιά, της Γόρτυνας και της Δρήρου. Τρεις χάλκινες μορφές σε μικρά μεγέθη (80-40 εκατοστά), που βρέθηκαν στη Δρήρο και εικονίζουν πιθανώς τους θεούς Απόλλωνα, Άρτεμη και Λητώ, είναι τα πρώτα δείγματα «κούφιων» χάλκινων αγαλμάτων. Η μελέτη των έργων αυτών και μερικών άλλων, όπως είναι ένα κεφάλι κρητικό στο μουσείο της Νέας Υόρκης, η λεγόμενη «Κυρία της Auxerre» στο Μουσείο του Λούβρου κ.ά., κάνει πολλούς να πιστεύουν πως η Κρήτη του 7ου αιώνα είναι το πιο ζωντανό τμήμα του ελληνικού κόσμου, «που μεταλαμπάδευσε τη ζωογόνα πνοή της τέχνης από την Ανατολή στην ηπειρωτική Ελλάδα». Είναι άλλωστε βεβαιωμένη η δράση Κρητών καλλιτεχνών στην Αθήνα και στην άλλη Ελλάδα κατά τους χρόνους αυτούς.

Δυστυχώς, αυτή η εντυπωσιακή και τόσο ελπιδοφόρα ανα­γέννηση ήταν εφήμερη και διακόπηκε αιφνίδια και οριστικά τον 6ο αιώνα, χωρίς καν να φτάσει στην ακμή της. Από τα τέλη του 7ου αιώνα παρατηρείται γενική κάμψη στην Κρήτη. Το εμπόριο μαραίνεται και η θάλασσα δεν φαίνεται να συγκινεί πια τους ατρόμητους θαλασσοπόρους των περασμένων καιρών. Το νησί απομονώνεται και κλείνεται ερμητικά στον εαυτό του. Δύο είναι κυρίως οι λόγοι αυτής της παρακμής και της απομόνωσης, μιας απομόνωσης που θα είναι πια το κύριο χαρακτηριστικό της κρητικής ζωής ώς τη ρωμαϊκή κατάκτηση : Από το ένα μέρος η γρήγορη ανάπτυξη των ιωνικών πόλεων, που παίρνουν στα χέρια τους το μεσογειακό εμπόριο (Μίλητος, Αθήνα). Από το άλλο, το πολιτικό και κοινωνικό σύστημα των κρητικών πόλεων, που, όπως, και των άλλων δωρικών κέντρων, είναι δυσκίνητο και δυσπροσάρμοστο στις νέες συνθήκες και δεν ευνοεί τους ναυτικούς και εμπορικούς ανταγωνισμούς.

Εκτός όμως από τα παραπάνω, φαίνεται πως άρχισαν κιόλας στην Κρήτη οι εσωτερικές διαμάχες. Το νησί σπαράσσεται από μια μόνιμη εσωτερική κρίση, αληθινή μάστιγα, που θα διαγράψει τη μοίρα του και θα γίνει μόνιμο χαρακτηριστικό γνώρισμά του στους αρχαίους χρόνους, ώς τη ρωμαϊκή κατάκτηση. Δύο μαρτυρίες είναι ενδεικτικές για τον 6ο αιώνα : Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι Σύριοι τυχοδιώκτες, αφού απέτυχαν να ανατρέψουν τόν Πολυκράτη, έπλευσαν στην Κρήτη μαζί με Σάμιους φυγάδες και ίδρυσαν ανεμπόδιστοι την Κυδωνία (Χανιά), περί το 519 π.Χ. Ο Πίνδαρος επίσης στην ωδή που αφιερώνει στον Εργοτέλη τον Ιμεραίο, κάνει λόγο για την εσωτερική στάση στην Κνωσό, που ανάγκασε τον Εργοτέλη να εγκαταλείψει την πατρίδα του και να καταφύγει στην Ιμέρα της Σικελίας, όπου και πολιτογραφήθηκε Ιμεραίος ο πρώην Κνώσιος: «στάσις άντιάνειρα Κνωσίας σ άμερσε πάτρας». (Ολ. XII, 16).

Οι πληροφορίες έχουν ληφθεί από το βιβλίο του Θεοχάρη Δετοράκη, Ιστορία της Κρήτης. 

Αν βρήκατε ενδιαφέρουσα την δημοσίευση δηλώστε ότι σας αρέσει! ευχαριστώ.