Έχει σχέση η λαβή, με την λαβωμαθιά;

Σίγουρα έχετε ακούσει τη λέξη λαβωμαθιά, πολύ πιθανό μέσα σε μια μαντινάδα.

Μού ΄πανε πως ερώτηξες, στα ξένα είντα να κάνω…

λαβωμαθιά ΄χω στην καρδιά, και δεν μπορώ νά γιάνω.

Διαβάστε από που προέρχεται η λέξη λαβωμαθιά, όπως το γράφει ο Μενέλαος Παρλαμάς στο βιβλίο του, ΑΠΌ ΤΗ ΖΩΉ ΤΩΝ ΛΈΞΕΩΝ, Εκδόσεις Δόμος.

Η ΛΑΒΩΜΑΘΙΑ

Τις μεταμεσονύχτιες ώρες του χωρίου, πού είναι συνήθως γαλήνιες, ετάραξεν εκείνη τη βραδιά η νυκτική μελωδία του μαντολίνου. Κάποια παρέα θέλησε να αναστήσει το παλιό έθιμο της καντάδας. Σε λίγο άρχισαν και οι μαντινάδες:

Μου ’πανε πώς έρώτηξες, στα ξένα είντα να κάνω…

Λαβωμαθιά ‘χω στην καρδιά και δεν μπορώ να γιάνω.

Ο απόδημος που επέστρεψε από το στρατό; από τη Γερμανία; ποιος ξέρει; έδιδε το «παρών» στην κόρη που δεν τον είχε ξεχάσει: Δεν είχε ξεχάσει κι αυτός! Ο χωρισμός στην αγάπη φέρνει τα ίδια αποτελέσματα με τον αέρα στη φωτιά: Αν είναι λίγη, τη σβήνει Αν όμως είναι μεγάλη, τη φουντώνει περισσότερο και κάνει τη λαβωμαθιά αγιάτρευτη όπως εκείνη του νεαρού Οδυσσέα. Αγιάτρευτη; ^,;Όχι! Υπάρχει πάντοτε ένα εκκλησάκι, ένας παπάς κ’ ένας καλόκαρδος κουμπάρος…

Ωστόσο η λαβωμαθιά παραμένει ως γλωσσικό πρόβλημα, και μάλιστα αρκετά δύσκολο, αφού κι ο ίδιος ο Αδαμάντιος Κοραής έσφαλε στη λύση του. Θα πάρουμε, λοιπόν, τη λαβωματιά από τα στήθη του μεταμεσονύχτιου τραγουδιστή, θα σβήσουμε τη θερμοκρασία της και θα την εξετάσουμε εν ψυχρώ μακριά από τις ερωτικές λαύρες.

Στους Παραλλήλους Βίους του Πλουτάρχου και ειδικότερα στον «Βίον» του Αλεξάνδρου διαβάζουμε μια φράση σχετική με το πάλεμα: «βελτίων ούκ εστι λαβή πώγωνος», δηλαδή : δεν υπάρχει καλύτερο μέρος, για να πιάσεις τον αντίπαλο, από τα γένεια. Γενικότερα ξέρουμε από τους αρχαίους συγγραφείς, πως η λ. λαβή ήταν ειδικός αθλητικός όρος και σήμαινε πιάσιμο (νομίζω ότι ο όρος υπάρχει ακόμη στην επίσημη ορολογία της πάλης). Φυσικά, το μέρος απ’ όπου σ’ έπιανε ο αντίπαλος πάθαινε κάποια κάκωση, κάποια πληγή. Έτσι σιγά-σιγά η σημασία της λαβής μετέπεσε σ’ εκείνη της πληγής (όπως περίπου και η σημασία της λ. πιάσιμο σήμερα).

Αφού πια έγινε αυτή η σημασιολογική μετάπτωση, από τη λαβή σχηματίσθηκε το ρ. λαβώνω, ακριβώς κατά το σχήμα πληγή – πληγώνω. Κι όπως από το δακάνω εγιναν ύστερα: δάκαμα (ποιος θυμάται τώρα τα ψυλλοδακάματα;) και δακαμαθιά, από το διπλώνω το δίπλωμα και διπλωμαθιά κ.λπ., έτσι και από το λαβώνω προήλθαν τα λάβωμα και λαβωμαθιά (=τό ίχνος της λαβής και, ύστερα, η ίδια η λαβή).

Τώρα, νομίζω, μπορούμε να βγάλουμε τη λαβωματιά από το ψυγείο μας καί να την επαναφέρουμε στο στήθος των ερωτευμένων, για να παίξει τον προαιώνιο δημιουργικό ρόλο της…