Ο τρύγος στις Αρχάνες αρχές της δεκαετία του 1980

Ο τρύγος στις Αρχάνες αρχές της δεκαετία του 1980

Θα προσπαθήσω να σας μεταφέρω το κλίμα, τις συνθήκες και το γεγονός του τρύγου στις Αρχάνες, όπως εγώ το βίωσα σαν παιδί στις πρώτες τάξεις του δημοτικού μέσα από την δραστηριότητα της οικογένειας μου.

Κάθε χρόνο 20 με 21 Αυγούστου ξεκινούσε η οικογένεια μου τον τρύγο, είχαμε σουλτανιά σταφύλια για σταφίδα, ένα κρασάμπελο, και δύο κρεβατίνες, η μία παρήγαγε επιτραπέζιο ραζακί, και η άλλη ινοποιήσημο ραζακί.

Το μεγάλο πανηγύρι γινόταν κατά την διάρκεια του τρύγου για την παραγωγή της σταφίδας, και όταν λέω πανηγύρι, εννοώ ότι πηγαίναμε με μεγάλη χαρά, δεν το βλέπαμε σαν δουλειά κοπιαστική, αλλά σαν αμοιβή των κόπων της σκληρής δουλειάς όλου του χρόνου.

Ο τρύγος γίνονταν από τις ίδιες τις οικογένειες, η με δανικούς, δηλαδή και οι δύο οικογένειες μαζί στην περιουσία της μιας, και μετά στην περιουσία της άλλης, η ακόμα και με εργάτες που έρχονταν στις Αρχάνες από άλλα χωριά, κάθε πρωί μαζεύονταν στην πλατεία και την αγορά, όπως γίνετε και σήμερα με τους αλλοδαπούς εργάτες.

Ήταν σύνηθες όταν τρυγούσαμε να ξωμένουμε στο αμπέλι, είτε σε κάποιο μικρό μετόχι, με στρωματσάδα κάτω από κάποια ελιά, η στον οψιγιά, η σε κάποια καλύβα από καλάμια, εμείς μέναμε σε μια καλύβα που είχε φτιάξει ο πατέρας μου για τις 4-5 μέρες που διαρκούσε ο τρύγος στα αμπέλια μας, αυτό το κάναμε για δύο λόγους, γιατί το μεταφορικό μέσο που είχαμε όπως τους περισσότερους, ήταν μια τρίκυκλη μηχανή, λίγοι ήταν εκείνοι που είχαν αυτοκίνητο, και περισσότερη αυτοί που είχαν κάποιο χτήμα (γάιδαρο), ο δεύτερος λόγος είναι ότι δουλεύαμε όλη την μέρα, ήλιο με ήλιο που λένε, με αποτέλεσμα να μην χάνουμε χρόνο, τα σταφύλια έπρεπε να μαζευτούν γρήγορα, να απλωθούν στον ήλιο να γίνουν σταφίδα, η οποία θα μαζευτεί να πάει στην αποθήκη του συνεταιρισμού πριν ακόμα πέσει η πρώτη βροχή.

Η προετοιμασία

Για τον τρύγο παίρναμε όλα όσα χρειαζόμασταν, δηλαδή την οικοσκευή για μια άνετη διαμονή στο ύπαιθρο 4 έως 5 μέρες, και ότι χρειάζονταν για το τρύγημα, απαραίτητος ήταν επίσης ένας γάιδαρος που νοικιάζαμε, τον χρησιμοποιούσαμε για την μεταφορά των τσιγκακιών με τα σταφύλια από τα απομακρυσμένα και χαμηλά σημεία του αμπελιού.

Μία ολόκληρη μέρα περνούσε για την μεταφορά και την εγκατάσταση μας στο αμπέλι, ο πατέρας μου έκανε με την τρικυλη δύο στρατιές, μία με όλη την οικοσκευή, και μια με όλα τα χρειαζούμενα για τον τρύγο.

Η οικοσκευή περιλάμβανε κουβέρτες, ένα διπλό ντιβάνι, πιάτα πιρούνια κουτάλια μαχαίρια, πλαστικά λαήνια, ένα λουξάκι με φιαλάκια, έναν πάγκο, ένα πετρογκάζι με μια φιάλη υγραερίου, ένα τσικάλι με ένα τηγάνι, παίρναμε και αρκετά τρόφιμα, όπως ψωμιά, παξιμάδι, λάδι, πατάτες, κονσέρβες σαλμουδάκια, και νερό καθαρό μέσα σε ντενέκες από αυτές που ήταν φτιαγμένες για τις ξιλογαϊδάρες.

Τα χρειασίδια για τον τρύγο ήταν, 20 τζιγκάκια, μια αλουσουδιάστρα, δύο βαρέλια νερό για την αλουσά, τέσσερις σταυροί για να συρώνουν τα τζιγκάκια, ένα καρότσι, πανιά για να απλώνουμε κάτω τα τζαμπιά και τις ρόγες από τα σταφύλια, ποτάσα με το γράδο, ένα σκαπέτι για την διαμόρφωση του εδάφους όπου ήταν απαραίτητο.

Η δουλειά ξεκινούσε πολύ νωρίς με τον κάθε ένα ανεξαρτήτως ηλικίας να κάνει ότι μπορεί, οι γονείς μου ρίχνονταν στον τρύγο και το κουβάλημα των σταφυλιών μέσα στα τζιγκάκια διπλά στην αλουσουδιάστρα, στον κρεμαστό οψιγιά, ξέχασα να πω ότι υπήρχαν δύο ειδών αψιγιάδες, οι χαμωτοί, και οι κρεμαστοί, στους χαμωτούς απλώνονται τα σταφύλια πάνω σε πανιά κατάχαμα, ενώ στους κρεμαστούς πάνω σε συρμάτινες ραγές η μια πάνω από την άλλη που χωρίζονται ανάμεσα με διαδρόμους.

Εμείς τα παιδιά κάναμε ότι μπορούσαμε, πότε κόβαμε σταφύλια, πότε απλώναμε, πότε πειράζαμε τον γάιδαρο, τρώγαμε που και πού κάποιον καμπανό, και γενικά το διασκεδάζαμε.

Μόλις γέμιζαν όλα τα τζιγκάκια με σταφύλια τα αλουσουδιάζαμε και τα απλώναμε, ύστερα πάλι το ίδιο, ξανά και ξανά, ώσπου να γεμίσει ο οψιγιάς, άμα γέμιζε και υπήρχαν ακόμα σταφύλια, τα απλώναμε κάτω στον διπλανό χαμωτό οψιγιά.

Τα βράδια ανάβαμε για λίγο το λουξάκι, κοιμόμασταν νωρίς κουρασμένοι από την δουλειά η το παιχνίδι εμείς τα παιδιά, αλλά και γιατί έπρεπε να ξυπνήσουμε νωρίς την επόμενη ημέρα, τα μεσημέρια διακόπταμε για ξεκούραση και φαγητό.

Θυμάμαι όταν παραδίδαμε την σταφίδα στις αποθήκες του συνεταιρισμού, τις τεράστιες ποσότητες, χιλιάδες τσουβάλια στοιβάζονταν και επικρατούσε το αδιαχώρητο, εμείς το προϊόν το προσέχαμε, την σταφίδα την αφήναμε να ξεραθεί καλά για να πάρει αυτό το όμορφο χρυσαφί χρώμα για να είναι ανώτερη ποιοτικά, η σταφίδα τότε χωρίς να παράγεις μεγάλες ποσότητες, επέτρεπε σε ένα αγρότη και με την συμβολή του εισοδήματος από τις ελιές, να ζει την οικογένεια του χωρίς φυσικά να υπάρχουν οι σύγχρονες ανάγκες.

Στις Αρχάνες την εποχή του τρύγου επικρατούσε αναβρασμός, η παροιμία θέρος τρύγος πόλεμος, έβρισκε πλήρη εφαρμογή, όλοι ξυπνούσαν τα χαράματα νύχτα ακόμα, και η αγορά ήταν πλημμυρισμένη από τον κόσμο, αγόραζαν τις προμήθειες τις ημέρας, η πουλούσαν προϊόντα, έψαχναν για δουλειά, η έψαχναν για εργάτες.

Έξω από κάθε σπίτι άκουγες φωνές, ομιλίες πράγματα να ανεχαρχαλέβουντε, ένα αυτοκίνητο με ανοιχτή την καρότσα που είχε ήδη μερικά πράγματα επάνω, η μια τρύκικλη μηχανή να δουλεύει στο ρελαντί για να ζεσταθεί, αλλά και πολλά χτήματα δεμένα στην καγκελόπορτα με το σομάρι δίπλα τους έτυμο να τους το φορέσει το αφεντικό τους λίγο πριν ξεκινήσουν.

Πολλές φορές η πρώτη βροχή έπεφτε νωρίς και έβρισκε την σταφίδα στους οψιγιάδες, σε αυτήν την περίπτωση όσοι μπορούσαν να σκεπάσουν τον οψιγιά τους, έσωζαν το εισόδημα τους, έτσι λοιπόν μόλις η γεωργοί και ο συγκεκριμένα ο πατέρας μου, έβλεπε ένα σύννεφο, έτρεχε γρήγορα να σκεπάσει την σταφίδα.

Να πω δυο λόγια για την παραγωγή των αμπελιών, θυμάμαι ότι από μία κουρμούλα μπορούσες να γεμίσεις έως και δύο τζιγκάκια σταφύλια, δηλαδή για όσους δεν ξέρουν, είναι περίπου 30 κυλά σταφύλια, ενώ ο μέσος όρος ήταν ένα τζιγκάκι η κουρμούλα, αυτό σήμαινε πως χωρίς να έχεις πολλά στρέμματα αμπέλι, και επειδή είχε καλή τιμή η σταφίδα, ο αγρότης έβγαζε ένα αξιοπρεπές εισόδημα, όλα αυτά χωρίς πότισμα, μόνο με λίπανση σκάψιμο κλάδεμα και όλες τις άλλες εργασίες.

Θα μπορούσα να γεμίσω αρκετές σελίδες περιγράφοντας αναλυτικά την κάθε εργασία, σκοπός μου είναι όμως μια σύντομη απλή περιγραφή αυτών των γεγονότων.

Οι παρακάτω φωτογραφίες είναι μεταγενέστερες από άλλη περιοχή, είναι όμως απολύτως ενδεικτικές.