Ο πολιτισμός του Χοχλιού 

Ο πολιτισμός του χοχλιού: Παράδοση, συλλογή και προετοιμασία.

Τι είναι ο πολιτισμός του χοχλιού;

Ο “Πολιτισμός του Χοχλιού” δεν αναφέρεται στους ίδιους τους χοχλιούς (σαλιγκάρια), αλλά στον πολιτισμό των ανθρώπων που σχετίζονται με τη συλλογή, την προετοιμασία και την κατανάλωσή τους. Η χοχλιδοσυλλογή είναι μια παράδοση βαθιά ριζωμένη στην ελληνική, και ειδικά στην κρητική κουλτούρα.

Η εμπειρία της χοχλιδοσυλλογής

Όταν θέλω να μαζέψω χοχλιούς, επισκέφτηκα μια περιοχή πλούσια σε ποσότητα χοχλιών, στην οποία μου έχει κληροδοτήσει ο πατέρας μου μερικά χωράφια. Από την πρώτη Μαρτίου λέει η παράδοση ξεκινάει η χοχλιδοσυλλογή. Όταν πάω για χοχλιούς πραγματικά γίνομαι ένα με τη φύση. Ψάχνω στις ίδιες κουφάλες των ελιών, στα ίδια πρανή, ξύνω με τα χέρια μου την οξυνίδα στα ποιο υγρά σημεία και ανακαλύπτω τους χοχλιούς.  

Η περιοχή αυτή, μέχρι το 1990, ήταν γεμάτη αμπέλια, με παραγωγή σταφίδας, επιτραπέζιου σταφυλιού και κρασοστάφυλων. Σήμερα, κυριαρχεί η καλλιέργεια της ελιάς, γεγονός που έχει επηρεάσει τον πληθυσμό των χοχλιών, μειώνοντας το μέγεθος και την αφθονία τους. Ωστόσο, η σκληρή υφή του κελύφους και η μοναδική τους νοστιμιά παραμένουν αναλλοίωτα.

Κανόνες συλλογής των χοχλιών

Για να διατηρηθεί η ισορροπία στο οικοσύστημα και να διασφαλιστεί η βιώσιμη συγκομιδή και συνέχεια, υπάρχουν ορισμένοι βασικοί κανόνες:

1. Συλλέγουμε μόνο την ποσότητα που θα  καταναλώσουμε: Δεν μαζεύουμε περισσότερους χοχλιούς από όσους χρειαζόμαστε για ένα η δύο γεύματα (μαγεριές).
2. Επιλέγουμε ώριμους χοχλιούς: Μαζεύουμε μόνο όσους έχουν σκληρό, πλήρως σχηματισμένο και σκληρό κέλυφος (καπατσινέλι).
3. Εστιάζουμε σε μεγάλους χοχλιούς: Επιλέγουμε τους μεγαλύτερους από το είδος που μας ενδιαφέρει.
4. Δεν συλλέγουμε όλους τους χοχλιούς από ένα σημείο: Αφήνουμε κάποιους για αναπαραγωγή.
5. Αποφεύγουμε τη συλλογή από Ιούλιο έως Φεβρουάριο: Τους καλοκαιρινούς μήνες χάνουν τη νοστιμιά τους, ενώ το φθινόπωρο και το χειμώνα βρίσκονται σε περίοδο αναπαραγωγής.

Το σάκασμα των χοχλιών

Αφού μαζέψουμε τους χοχλιούς, ακολουθεί η διαδικασία του “σακάσματος”, δηλαδή η προετοιμασία τους για κατανάλωση:

1. Τοποθετούμε τους χοχλιούς σε καλάθι: Το καλάθι πρέπει να έχει καλή αεροκυκλοφορία.
2. Προσθέτουμε λεπτά ξύλα ή κλήματα αμπελιού: Αυτά χρησιμεύουν ως επιφάνειες για να τσιπώσουν οι χοχλιοί.
3. Ταΐζουμε τους χοχλιούς με άψητα μακαρόνια: Έτσι, μετά την κατανάλωση τους, θα αποβάλλουν τις πικρές ουσίες από το σώμα τους, αποκτώντας πιο γλυκιά γεύση.
4. Κλείνουμε το καλάθι με ένα πρόχειρο πανί και το τοποθετούμε σε σκιερό μέρος, συνήθως στην αποθήκη. Η διαδικασία διαρκεί περίπου 15 ημέρες. Στο διάστημα αυτό οι χοχλιοί θα έχουν φάει τα μακαρόνια και θα τα έχουν αποβάλει.
5. Πριν το μαγείρεμα, ξεπλένουμε τους χοχλιούς : Τους βάζουμε σε μία λεκάνη με νερό για να βεβαιωθούμε ότι είναι ζωντανοί, για να μαλακώσουν και να αφαιρέσουμε τις ακαθαρσίες, με ένα μαχαιράκι πάνω από το κέλυφος τους, αλλά και για να ξεμουρίσουν (να βγουν από το καβούκι τους) προκειμένου να βγαίνουν εύκολα με το πιρούνι μετά το μαγείρεμα.

Πού κρύβονται χοχλιοί

Το χοχλιδολόιμα, δηλαδή η αναζήτηση χοχλιών, απαιτεί εμπειρία και σεβασμό στη φύση:

• Φάση 1: Όταν οι χοχλιοί σέρνονται (Μάρτιος – Απρίλιος): Μαζεύονται μετά τη βροχή και όταν τρέφονται με δροσερά χόρτα όπως η οξινίδα (Oxalis pes-caprae).
• Φάση 2: Όταν οι χοχλιοί τσιπώνουν (καλοκαίρι): Βρίσκονται κάτω από πέτρες, μέσα σε ξερολιθιές, κουφάλες δέντρων και χαμηλά κλαδιά ελιάς που έχουν σκιά.

Ορθές πρακτικές χοχλιδολόγησης

Για να προστατεύσουμε το περιβάλλον, τη φυσική ισορροπία και τον κόπο των γεωργών:

• Δεν καταστρέφουμε τις ξερολιθιές: Οι χοχλιοί κρύβονται εκεί για να επιβιώσουν το καλοκαίρι.
• Δεν συλλέγουμε από μολυσμένες περιοχές: Αποφεύγουμε χοχλιούς από πρανή δρόμων ή ψεκασμένα χωράφια.
• Σεβόμαστε τη φύση και τους αγρότες: Δεν προκαλούμε ζημιές στην καλλιεργήσιμη γη.

Συμπέρασμα

Η χοχλιδοθηρία δεν είναι απλά μια διαδικασία συλλογής τροφής, αλλά μια παράδοση που συνδέεται με τη βιωσιμότητα και τον σεβασμό στο περιβάλλον. Με σωστές πρακτικές, μπορούμε να συνεχίσουμε να απολαμβάνουμε αυτόν τον εκλεκτό μεζέ, διατηρώντας παράλληλα την ισορροπία της φύσης.